SOSYAL MEDYANIN KİTAP TÜKETİMİNE ETKİSİ: INSTAGRAM’DA “BOOKSTAGRAM” TAKİPÇİLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Sayı: 17, 21 - 47, 27.04.2021

Elif Hatice Bahçecioğlu

Öz

Yaşamın temeli olan tüketim pratikleri, günümüzde iletişim teknolojilerinin gelişmesi sonucu farklı anlayışlar çerçevesinde şekillenmiştir. Özellikle sosyal medya platformlarının kullanıcıya içerik üretme imkanı tanıması, gündelik hayattaki tüketim pratiklerinin aşikar hale gelmesini sağlamıştır. Bu minvalde, kültürel tüketim pratikleri de dahil olmak üzere her türlü tüketim alışkanlığı sergilenmekte ve kitlelerin de etkilenmesine sebep olabilmektedir. Böylelikle belirli ilgi alanları etrafında içerik üreten kişiler, yine aynı alana ilgi duyan kişiler tarafından takip edilmekte, hatta fenomenleşmektedir. Bu noktada bir kanaat önderi vasfıyla öne çıkan fenomenlerin ürettikleri içeriklerle kendi benliğini veya yaşam tarzını sunarak dikkat çekmeyi başardığı ve satın alma kararlarını etkileme konusunda da söz sahibi olduğu söylenebilmektedir. Söz konusu kişiler arasında Instagram’daki bookstagram fenomenleri de bulunmaktadır. Buradan yola çıkarak çalışmanın amacı bookstagram fenomenlerinin satın alma kararını etkileme konusunda takipçilerinin üzerinde potansiyel gücü olup olmadığıdır. Bu amaçla Instagram’da kitapla ilgili içerik üreten sayfaların takipçilerine anket uygulanmış ve fenomenlerin okuma anını görselleştirerek takipçilerinin kitap satın alma davranışını etkilemeye yönelik bir potansiyeli olduğu görülmüştür. Bu çalışmanın fenomenlerle ilgili yapılan pek çok araştırmaya ek olarak, yüzlerce benzeri ve yoğun takipçi kitlesi bulunan bookstagrammer’lar özelinde bir katkı sunması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

sosyal medya, bookstagram, kitap, fenomen, tüketim

Kaynakça

• Adorno, T. W., Horkheimer, M. (2010). Aydınlanmanın Diyalektiği Felsefi Fragmanlar (Çev. N. Ülner, E. Öztarhan Karadoğan). İstanbul: Kabalcı.
• Adorno, T. W. (2012). Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi (7. Basım) (Çev. N. Ülner, M. Tüzel, E. Gen). İstanbul: İletişim.
• Alikılıç, İ., Özkan, B. (2018). Bir Sosyal Medya Pazarlama Trendi, Hatırlı Pazarlama ve Etkileyiciler: Instagram Fenomenleri Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), ss. 43-57.
• Aslan, A., Ünlü, D. G. (2016). Instagram Fenomenleri ve Reklam İlişkisi: Instagram Fenomenleri Üzerinden Bir Değerlendirme. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 3(2), ss. 41-65.
• Aksaçlıoğlu, A. G., Yılmaz, B. (2007). Öğrencilerin Televizyon İzlemeleri ve Bilgisayar Kullanımlarının Okuma Alışkanlıkları Üzerine Etkisi. Türk Kütüphaneciliği, 21(1), ss. 3-28.
• Akyazı, A. (2019). Sosyal Medya Tüketim İlişkisi: Popüler Ünlülerin Instagram Hesapları Üzerine Bir Araştırma. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, ss. 93-108
• Aytaş, G. (2019). Ağızdan Ağıza Pazarlama Trendi Olarak Sosyal Medya Fenomenlerinin Marka Yayılımı ve Tüketici Satın Alma Karar Sürecine Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Aytekin, Ç, Değerli A. (2014). Etki Bağlamında Sosyal Medyada Ölçümleme Çalışmalarına Bakış: Türkiye’deki Ajanslar Üzerine Bir Araştırma. Karadeniz Dergisi, 6, ss. 127-141.
• Balun, İ. (2019). Ağ Toplumunda Rızanın İnşası Bağlamında Sosyal Medya Reklam Etkileri. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Baudrillard, J. (2016). Tüketim Toplumu (8. Basım) (Çev. H. Deliceçaylı, F. Keskin). İstanbul: Ayrıntı.
• Bauman, Z. (2014). Küreselleşme Toplumsal Sonuçları (5. Basım) (Çev. A. Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı.
• Bayındır, B. (2017). İletişimin İki Aşamalı Akış Modelinin Yeniden Yorumlanması. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication-Tojdac, 7(4), ss. 599-610.
• Bocock, R. (1997). Tüketim (Çev. İ. Kutluk). Ankara: Dost.
• Can, S., Koz, K. A. (2018). Sosyal Medyada Tüketici Onaylı Pazarlama: Instagram Örneği. Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslararası Hakemli Dergisi, 26(3), ss. 444-457.
• Çomu, T., Halaiqa, İ. (2014). Web İçeriklerinin Metin Temelli Çözümlemesi. Mutlu Binark (Der.), Yeni Medya Çalışmalarında Araştırma Yöntem ve Teknikleri içinde (ss. 26-88). İstanbul: Ayrıntı.
• Dağtaş, B., Dağtaş E. (2009). Tüketim Kültürü, Yaşam Tarzları, Boş Zamanlar ve Medya Üzerine Bir Literatür Taraması. Banu Dağtaş-Erdal Dağtaş (Der), Medya Tüketim Kültürü ve Yaşam Tarzları Türkiye Medyasında Örüntüler içinde (ss. 27-75). Ankara: Ütopya.
• Demirci, D. (2019). Sosyal Medyanın Tüketici Davranışlarına Etkileri; Youtube Fenomeni Danla Bilic Takipçileri Üzerine Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Durualp, E., Çiçekoğlu, P., Durualp, E. (2013). Sekizinci Sınıf Öğrencilerinin Kitap Okumaya Yönelik Tutumlarının İnternet ve Kitap Okuma Alışkanlıkları Açısından İncelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(1), 115-132.
• Eco, U. (1998). Zeki Bir Tatil Nasıl Yapılır? (2. Basım). Cogito Üç Aylık Düşünce Dergisi Çalışmak: Yorar, 12, ss. 191-195.
• Erdoğan, İ., Keloğlu İşler, E., Durmuş, N. (2005). Kitle İletişimde Pozitivist Ampirik Geleneğin Kuruluşu: Lazarsfeld ve Yönetimsel Araştırmalar. Gazi Üniversitesi İletişim Dergisi, 20(2), ss. 1-48.
• Erdoğan, İ., Alemdar, K. (2010). Öteki Kuram (3. Basım). Ankara: Erk.
• Erdoğan, İ. (2012). Pozitivist Metodoloji ve Ötesi (3. Basım). Ankara: Erk.
• Featherstone, M. (2013). Postmodernizm ve Tüketim Kültürü (3. Basım) (Çev. M. Küçük). İstanbul: Ayrıntı.
• Fiske, J. (2012). Popüler Kültürü Anlamak (Çev. S. İrvan). İstanbul: Parşömen.
• Freberg, K., Graham, K., McGaughey, K., Freberg, L. A. (2010). Who are the social media influencers? A study of puclic perceptions of personality. Puclic Relations Review, G model Pubrel-861, 3.
• Gökmen, M. Paul Lazarsfeld ve Ampirik Araştırmalar Geleneği. https://www.academia.edu/1483107/Paul_Lazarsfeld_ve_Ampirik_İletişim_Araştırmaları_Geleneği (Erişim Tarihi: 08.02.2021).
• Güngör, N. (2016). İletişim Kuramlar Yaklaşımlar (3. Basım). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Hammoudi, R. (2018). The Bookstagram Effect: Adolescents’ Voluntary Literacy Engagement on Instagram. (Yüksek Lisans Tezi). Concordia University/ The Department of Education, Kanada.
• İşlek, M. S. (2012). Sosyal Medyanın Tüketici Davranışlarına Etkileri: Türkiye’deki Sosyal Medya Kullanıcıları Üzerine Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Kara, T. (2013). Sosyal Medya Endüstrisi. İstanbul: Beta.
• Kaymaz, Ö. T. (2013). Kanaat Önderi Kavramının “Yeni Mecrası”. 2. International Conference on Communication, Media, Technology and Design içinde (ss. 357-359).
• Kellner, D. (1991). Reklam ve Tüketim Kültürü. Y. Kaplan (Çev., Der.), Enformasyon Devrimi Efsanesi içinde (ss. 75-91). Kayseri: Rey.
• Kurulgan, M., Çekerol, G. S. (2008). Öğrencilerin Okuma ve Kütüphane Kullanma Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), ss. 237-258.
• Laughey, D. (2010). Medya Çalışmaları Teoriler ve Yaklaşımlar. İstanbul: Kalkedon.
• Lefebvre, H. (1998). Modern Dünyada Gündelik Hayat (Çev. I. Gürbüz). İstanbul: Metis.
• Mete, G. (2012). İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerinin Okuma Alışkanlığı Üzerine Bir Araştırma (Malatya İli Örneği). Dil ve Edebiyat Eğitim Dergisi, 1(1), 43-66.
• Odabaşı, Y. (2006). Tüketim Kültürü Yetinen Toplumdan Tüketen Topluma (2. Basım). İstanbul: Sistem.
• Özdemir, E. (2009). Yaşam Tarzlarının Sanal Mekanlardaki Sunumu: Bir Cazibe Merkezi Olarak ‘Siberalem’ Örneği. Banu Dağtaş-Erdal Dağtaş (Der), Medya Tüketim Kültürü ve Yaşam Tarzları Türkiye Medyasında Örüntüler içinde (ss. 364-402). Ankara: Ütopya.
• Özer, Ö. (2013). İletişim Kuramları. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Peltekoğlu F. B., Tozlu, E. (2018). Kurumsal Sosyal Sorumluluk Kampanyalarının Dijital Paydaşları; Sosyal Medya Fenomenleri. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), ss. 285-299.
• Sabuncuoğlu, A., Gülay, G. (2014). Sosyal Medyadaki Yeni Kanaat Önderlerinin Birer Reklam Aracı Olarak Kullanımı: Twitter Fenomenleri Üzerine Bir Araştırma. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 38, ss. 1-24.
• Stevenson, N. (2008). Medya Kültürleri (Çev. G. Orhon, B. Engin Aksoy). Ankara: Ütopya.
• Semiz, B. B., Zengin, E. (2019). Sosyal Medya Fenomenlerinin Satın Alma Karar Süreci Üzerindeki Rolünün İncelenmesi. Business & Management Studies: An International Journal, 7(5), ss. 2325-2347.
• Silkü, H. A. (2012). Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi’nde ‘Doğrudan Pazarlama’ Dersini Alan Öğrencilerin Doğrudan Pazarlamaya Yönelik Algılarının Anket Tekniği Aracılığıyla Ölçümlenmesi ve Değerlendirilmesi.
• Özlem Güllüoğlu (Ed), İletişim Bilimlerinde Araştırma Yöntemleri Yazılı Metin Çözümleme içinde (ss. 163-224). Ankara: Ütopya.
• Tanju, E. H. (2010). Çocuklarda Kitap Okuma Alışkanlığı’na Genel Bir Bakış. Aile ve Toplum Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi, 6(22), ss. 30-39.
• Tel, M. (2007). Bir Boş Zaman Aktivitesi Olarak Okuma Etkinliğinin Değerlendirilmesi (Öğretim Üyeleri Örneği). E-Journal of New World Sciences Academy, 3(1), ss. 1-14.
• Tosun, N. B., Levi, E. (2010). Marka Topluluğu Yaklaşımında Sosyal Medyanın Kullanımı. Filiz Aydoğan-Ayşen Akyüz (Der). İkinci Medya Çağında İnternet içinde (ss. 93-120), İstanbul: Alfa.
• Toksarı, M. ve Mürütsoy, M. (2019). Instagramdaki Sosyal Medya Fenomenlerinin Tüketicilerin Satın Alma Davranışlarına Etkisi. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 2(8), ss. 586-603.
• Tutar, K., Ünalır, M. O., Toker, L. (2015). Sosyal Ağlar Üzerinde Ontoloji Tabanlı Sezgi Analizi İçin Bir Uygulama Çerçevesinin Geliştirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 21(5), ss. 194-202.
• Ülper, H. (2011). Öğrencilerin, Okumaya İsteklendirici Etmenlerle Karşılaşma Durumu: Öğretmen, Aile, Arkadaş ve Kitap Boyutları Üzerinden Bir Araştırma. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, ss. 221-237.
• Van Dijk, J. (2016). Ağ Toplumu (Çev. Ö. Sakin). İstanbul: Kafka.
• Veblen, T. (1998). Açıkça Görülen Serbest Zaman (2. Basım). Cogito Üç Aylık Düşünce Dergisi Çalışmak: Yorar, 12, ss. 29-47.
• Veissi, I. (2017). Influencer Marketing on Instagram. (Lisans Tezi). Haaga-Helia University of Applied Science.
• Yanıklar, C. (2006). Tüketimin Sosyolojisi. İstanbul: Birey.
• Yaylagül, L. (2006). Kitle İletişim Kuramları. Ankara: Dipnot Yayınları.