Afet Yönetimi ve Afet İletişimi Konusunda Yazılmış Makale ve Tezlerin Bibliyometrik Analizi

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: Özel Sayı, 35 - 53, 27.11.2024

Anıl Şencan

Öz

Afetler, zaman içinde ve coğrafyada farklı şekillerde ortaya çıkan kaotik olaylardır. Doğal felaketler, iklim değişiklikleri, pandemiler veya insan kaynaklı olaylar, toplumları aniden ve beklenmedik şekillerde etkileyerek, geniş kapsamlı sosyal, ekonomik ve çevresel sorunlara neden olabilmektedir. Afet yönetimi, çok aktörlü ve farklı disiplinlerin koordineli çalışmasını gerektiren, afet öncesi, sırası ve sonrasında yapılan faaliyetlerin etkin bir şekilde yürütülmesini hedefleyen çatı bir kavramdır. Bu sürecin başarılı olabilmesi için, her aşamada etkili bir iletişim stratejisinin benimsenmesi kritik önem taşır. Bu bağlamda afet iletişimi, kriz iletişimiyle sık sık örtüşmekle birlikte, afetin çeşitli aşamalarında farklı iletişim stratejilerini içeren bir alan olarak ele alınmaktadır. Bu araştırmanın amacı, Türkiye'de “Afet Yönetimi” ve “Afet İletişimi” konularında yapılmış akademik çalışmaların bibliyometrik bir analizini sunarak, bu iki disiplinin hangi alanlarda kesiştiğini ve hangi konulara odaklanıldığını belirlemektir. Araştırmanın kapsamını DergiPark veritabanında “Afet Yönetimi” ve “Afet İletişimi” konularında yayımlanan toplam 148 araştırma makalesi ile YÖK Tez Merkezi’nde yayımlanmış toplam 57 lisansüstü tez oluşturmaktadır. Bu çalışmalar, bibliyometrik yöntem kullanılarak analiz edilmiş ve elde edilen bulgular çerçevesinde en fazla “risk yönetimi ve mevzuat” alanında çalışmalar yapıldığı belirlenmiştir (n=22). İletişim araştırma alanında yazılmış 13 makalenin 10 adedi 2022 yılından sonra yazılmıştır. Araştırma tekniği olarak en fazla nitel araştırma yöntemi kullanılırken, 8 çalışmada içerik analizi kullanılmıştır. Bu çalışmalarda “sosyal medya” (n=6) ve “kriz iletişimine” (n=5) odaklanıldığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Afet Yönetimi, Afet İletişimi, Bibliyometrik Analiz

Bibliometric Analysis of Articles and Theses Written on Disaster Management and Disaster Communication

Öz

Disasters are chaotic events that occur in different ways over time and geography. Natural disasters, climate changes, pandemics or human-induced events can affect societies suddenly and unexpectedly, causing extensive social, economic and environmental problems. Disaster management is an umbrella concept that requires the coordinated work of multi-actors and different disciplines and aims to carry out the activities carried out before, during and after the disaster effectively. For this process to be successful, it is critical to adopt an effective communication strategy at every stage. In this context, disaster communication, although often overlapping with crisis communication, is considered as a field that includes different communication strategies at various stages of the disaster. The aim of this study is to present a bibliometric analysis of academic studies on ‘Disaster Management’ and ‘Disaster Communication’ in Turkey and to determine in which areas these two disciplines intersect and which topics are focused on. The scope of the research consists of 148 research articles published in DergiPark database on ‘Disaster Management’ and ‘Disaster Communication’ and 57 graduate theses published in YÖK Thesis Centre. These studies were analysed by using bibliometric method and within the framework of the findings obtained, it was determined that most studies were conducted in the field of ‘risk management and legislation’ (n=22). Of the 13 articles written in the field of communication research, 10 were written after 2022. While qualitative research method was mostly used as a research technique, content analysis was used in 8 studies. It was determined that these studies focused on ‘social media’ (n=6) and ‘crisis communication’ (n=5).

Anahtar Kelimeler

Disaster Management, Disaster Communication, Bibliometric Analysis

Kaynakça

• Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. Retrieved 29.12.2023 from https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu
• Baechler, N. C. (2018). Afet risk ve zarar azaltmada iletişim stratejisinin rolü. 2nd International Symposium on Natural Hazards and Disaster Management, Sakarya, Türkiye.
• Chen, H., Jiang, W., Yang, Y., Yang, Y., ve Man, X. (2015). Global trends of municipal solid waste research from 1997 to 2014 using bibliometric analysis. J Air Waste Manag Assoc, 65(10), 1161-1170.
• Çebi, S. (2018). Afetlerde Risk ve Kriz Yönetimi. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Dufty, N. (2020). Disaster Education, Communication and Engagement (1 bs.). Wiley-Blackwell.
• Ergünay, O. (2009). Doğal afetler ve sürdürülebilir kalkınma. Ulusal Deprem Sempozyumu, Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Esin, S., Oğuzhan, T., Kaya, C., Ergüder, T., Özkan, A. T., ve Yüksel, İ. (2001). Afetlerde Sağlık Hizmetleri Yönetimi. TAKAV Matbaacılık.
• Fraustino, J. D., Liu, B. F., ve Jin, Y. (2018). Social Media Use During Disasters 1: A Research Synthesis and Road Map. içinde L. L. Austin ve Y. Jin (Ed.), Social media and crisis communication. Routledge.
• Joyce, K. E., Wright, K. C., Samsonov, S. V., ve Ambrosia, V. G. (2009). Remote sensing and the disaster management cycle.
• Kadıoğlu, M. (2008). Modern, Bütünleşik Afet Yönetiminin Temel İlkeleri. İçinde E. Özdamar (Ed.), Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri (ss. 1-34). JICA Türkiye Ofis Yayınları.
• Kahraman, Z. ve Altay, A. (2016). Bütünleşik Afet Yönetimi. İlkem Yayımları.
• Korkut, Y. (2019). Afet Yönetiminde Kritik Başarı Faktörlerini Belirlemek İçin Analitik Hiyerarşi Prosesi ve Metin Madenciliği Destekli Bir Model Önerisi Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü]. Sakarya.
• Köseoğlu, A. M. ve Yıldırımlı, H. (2015). Afet lojistiğine bağlı afet yönetimi sorunlarının siyasi etkileri [Political effects of disaster management problems related wİth disaster logistics]. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi (49), 199-224.
• Liu, B. F., Fraustino, J. D., ve Jin, Y. (2016). Social media use during disasters: How information form and source influence intended behavioral responses. Communication Research, 43(5), 626-646.
• Lovari, A. ve Bowen, S. A. (2020). Social media in disaster communication: A case study of strategies, barriers, and ethical implications. Journal of Public Affairs, 20(1), e1967.
• Merigó, J. M., ve Yang, J. (2017). Accounting Research: A Bibliometric Analysis. Australian Accounting Review, 27(1), 71-100.
• Nicoll, L. H., Oermann, M. H., Carter-Templeton, H., Owens, J. K., ve Edie, A. H. (2020). A bibliometric analysis of articles identified by editors as representing excellence in nursing publication: Replication and extension. Journal of Advanced Nursing, 76(5), 1247-1254.
• Nur, S. A., ve Taşan, P. (2018). Mülteci Krizi ve Afet Yönetimi. Disiplinler Arası Afet Yönetimi Sempozyumu,
• Özel, M. (2015). Afet yönetiminin iyileştirme aşaması bağlamında 2011 Van depremi sonrasında “Konteyner Kent” uygulaması. Türk İdare Dergisi, 477, 11-35.
• Özmen, B., Özden, A. T., Gerdan, S., Tezgider, G., ve Gökçe, O. (2018). Afet Yönetimi-I. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Pal, I., Ghosh, T., ve Ghosh, C. (2017). Institutional framework and administrative systems for effective disaster risk governance – Perspectives of 2013 Cyclone Phailin in India. International journal of disaster risk reduction, 21, 350-359.
• Panesir, M. S. (2018). Blockchain applications for disaster management and national security State University of New York at Buffalo].
• Perry, R. W., ve Lindell, M. K. (2003). Preparedness for Emergency Response: Guidelines for the Emergency Planning Process. Disasters, 27(4), 336-350.
• Şahin, Ş., ve Üçgül, İ. (2019). Türkiye’de Afet Yönetimi ve İş Sağlığı Güvenliği [The Disaster Management And Occupatinal Helath Safety In Turkey]. Afet ve Risk Dergisi, 2(1), 43-63.
• Toth, L., Gaman, G. A., Calamar, A., Pupazan, D., Nicolescu, C., ve Kovacs, I. (2019). Elements of disaster management and first aid. Quality-Access to Success, 20, 99-104.
• Weichselgartner, J. (2001). Disaster mitigation: the concept of vulnerability revisited. Disaster Prevention and Management, 10, 85-95.
• Yaylacı, C. T. (2015). Türkiye'deki Afet ve Acil Durum Yönetimi Uygulamaları: Bir Alan Araştırması İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. İstanbul.
• Yılmaz, İ. (2020). Afetlerde İyileştirme Çalışmaları. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Yu, M., Yang, C., ve Li, Y. (2018). Big Data in Natural Disaster Management: A Review. Geosciences, 8(5), 165.