Hümanizm, Post-hümanizm ve Trans-hümanizm’in Sinemada Temsili: I, Robot Filmi Örneği

Yıl 2024, Sayı: 24, 81 - 104, 30.09.2024

Hikmet Artun Gacar

Öz

İnsan, tarih boyunca yeni keşif ve icatlarda bulunarak kendisini bireysel, toplumsal ve çevresel olarak geliştirmiş ve geliştirmeye devam eden bir varlıktır. Geçmiş zamanlarda hayal edilen ve bugün hayatlarımızın vazgeçilmez parçası olan teknolojik gelişmeler ile insan, bu gezegendeki; hatta bu evrendeki yerini sorgulayan, araştıran ve yeni fikirler edinen bir canlı konumuna gelmiştir. Aydınlanma Dönemi ile insanın kendini merkeze aldığı hümanist düşünce, yıllar içerisindeki teknolojik gelişmelerin ışığında pek çok eleştiriye maruz kalmış ve insanın geleceğe dair görüşlerini yansıtan; insanın çevresindeki diğer canlı ve cansız varlıklarla olan ilişkilerini düzenleyen post-hümanizm gibi düşünceleri ortaya çıkarmıştır. Günümüzde hızı alınamaz teknolojik yeniliklerin insan hayat kalitesini arttırmaya yönelik yenilikleri içermesi ise trans-hümanizm gibi görüşlerle kendisini göstermektedir. Özellikle bilimkurgu eserlerinde kendisini sıkça gösteren bu düşünceler, pek çok edebi ve görsel eserin de konuları dahilinde olmuştur. Bu araştırmada da 1950 yılında Isaac Asimov tarafından kaleme alınan “I, Robot” adlı eserin serbest bir uyarlaması olan aynı isimli “I, Robot” filmi göstergebilimsel olarak incelenerek hümanist, post-hümanist ve trans-hümanist görüşlerin sahnelere ne şekilde aktarıldığı çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

hümanizm, post-hümanizm, trans-hümanizm, göstergebilim, robot

Kaynakça

• Ağın, B. (2020). Posthümanizm kavram, bilim, bilim kurgu. Siyasal Kitabevi.
• Allan, K. (2013). Disability in Science Fiction: Representations of Technology as Cure. New York: Macmillan.
• Bolter, J. D. (2016). Posthumanism. K. B. Jensen, R. T. Craig, J. D. Pooley, ve E. W. Rothenbuhler (Ed.) içinde, The international encyclopedia of communication theory and philosophy. Wiley.
• Bostrom, N. (2003). Human Genetic Enhancements: A Transhumanist Perspective. Journal of Value Inquiry, 37(4), 493-506.
• Bostrom, N. (2005). A History of Transhumanist Thought. Journal of Evolution & Technology.
• Boxofficemojo, (2004). “2004 yılı En çok Hasılat Yapan Filmler” Erişim (15.07.2024): https://www.boxofficemojo.com/year/2004/
• Braidotti, R. (2014). İnsan sonrası (Ö. Karakaş, Çev.). Kolektif Kitap.
• Cabrera, Laura Y. (2015). Rethinking Human Enhancement. New York: Palgra ve Macmillon.
• Cevizci, A. (2017). Aydınlanma Felsefesi, İstanbul: Say Yayınları.
• Çelik, E. E. (2019). Antroposen ve Posthuman İnsan Çağı’nda İnsan Sonrası Olmak. Cogito, 95-96.
• Dağ, A. (2018). Transhümanizm: İnsanın ve dünyanın dönüşümü. Elis Yayınları.
• Darwin, C. (2017). Türlerin Kökeni: Doğal Seçilim veya Ayrıcalıklı Irkların Korunması Yoluyla Türlerin Kökeni. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Ferrando, F. (2014). Posthumanism. Tidsskrift for Kjønnsforskning, 38(2), 168-172. https://doi.org/ 10.18261/ISSN1891-1781-2014-02-05
• Ferrando, F. (2018). Transhumanism/Posthumanism. R. Braidotti, ve M. Hlavajova (Ed) içinde, Posthuman Glossary (438-439). Bloomsbury Academic Press.
• Forlano, L. (2017). Posthumanism and Design. She Ji: The Journal of Design, Economics, and Innovation, 3(1), 16-29. https://doi. org/10.1016/j.sheji.2017.08.00
• Fukuyama, F. (2004, Eylül-Ekim). Transhumanism. Washington Post, Newsweek Interactive, LLC, s.42-43.
• Gomel, E. (2011). Science (fiction) and Posthuman Ethics: Redifening the Human. The European Legacy, 16(3), 339-354.
• Huxley, A. (2014). Kadim Felsefe. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Huxley, J. (1957). New Bottles for New Wine. Londra: Chatto&Windus.
• Huxley, J. (1968). Transhumanism. Journal of Humanistic Pschology, 8(1), 73-76.
• Keeling, D. M. ve Lehman, M. N. (2018). Posthumanism. Oxford Research Encyclopedia of Communication. https://doi. org/10.1093/acrefore/9780190228613.013.627
• Miah, A. (2008). A Critical History of Posthumanism. B. Gordijn, ve R. Chadwick (Ed.) içinde. Medical Enhancement and Posthumanity (s. 71-94). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4020- 8852-0_6
• Nath, R., ve Manna, R. (2021). From Posthumanism to Ethics of Artificial Intelligence. AI & Society, 38, 185-196. https://doi. org/10.1007/s00146-021-01274-1
• Nayar, P. N. (2014). Posthumanism. Polity Books.
• Oppermann, S. (2016). From Posthumanism to Posthuman Ecocriticism. Relations: Beyond Anthropocentrism. 4(1), 23-37. https://doi.org/10.7358/rela-2016-001-oppe
• Özdemir, M. (2021). Posthuman Kavramının Çerçevesi ve Transhümanizm ve Posthümanizm Literatürlerinin Tarihçesi. M. Tekin, ve M. Özdemir (Ed.) içinde, Transhümanizm ve posthümanizm: Disiplinler arası bir çalışma (s. 15-47). Eskiyeni Yayınları.
• Özdolanbay, O. (2021). Devlete kuirliğimizi emanet etmeli miyiz? Posthuman kuir bakış açısından bir hümanizm eleştirisi. Pasajlar, (7), 171-195.
• Roden, D. (2015). Posthuman Life. London: Routledge.
• Roden, D. (2018). Speculative posthumanism. R. Braidotti, ve M. Hlavajova (Ed.) içinde. Posthuman glossary (s. 398-401). Bloomsbury Academic Press.
• Sezen, A. (2021). Bireyin Ölümsüzlük Arayışı Bağlamında Transhümanizmi Düşünmek. M. Tekin, ve M. Özdemir (Ed.) içinde, Transhümanizm ve posthümanizm: Disiplinler arası bir çalışma (s. 107-138). Eskiyeni Yayınları.
• Symonds, J. A. (1883). Renaissance in Italy. New York: Henry Holt and Company.
• Van Den Abbeele, G. (2020). Postmodernizm ve Eleştirel Teori. S. Sim (Ed.) içinde, Routledge Postmodernizm Rehberi (M. Erkan, ve A. Utku, Çev.). Nobel Yayınları.
• Wolfe, C. (2010). What is Posthumanism? University of Minnesota Press.
• Yazgünoğlu, K. C. (2021). Öte-insan bedenleri: Nesneler, ekolojiler ve moleküller. Pasajlar (7).
• Yeşilyurt, Y. (2017). Posthümanizm ve Bilim kurgu Sineması (470199) [Doktora Tezi, Maltepe Üniversitesi]. https://www.academia.edu/40842920/POSTH%C3%9CMAN%C4%B0ZM_VE_B%C4%B0L%C4%B0MKURGU_S%C4%B0NEMASI_POSTHUMANISM_AND_SCIENCE_FICTION_CINEMA
• Yılmaz, E. (2023). “Bilim Kurgu Sinemasında Transhümanist ve Posthümanist Temaların İzini Sürmek: Gattaca Filmi.” “Sinema ve Ütopya”. Z. A. Demir, E. Akmeşe (Ed.) içinde, LiteraTürk Academia: İstanbul.