DEĞER AKIŞ MALİYETLEME VE ANALİTİK HİYERARŞİ SÜRECİ: TEKSTİL SEKTÖRÜNDE BİR UYGULAMA

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 23, 358 - 381, 26.11.2020

Ahmet Kaya Zeynep Hatunoğlu

https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.733287

Öz

Yalın düşüncenin 1990’lı yılların başından itibaren birçok sektörde benimsenmesiyle işletmeler yalın üretim tekniklerini uygulamaya başlamışlardır. Ancak zaman içerisinde geleneksel maliyetlendirme yöntemlerinin yalın üretim süreçlerini yansıtmada yetersiz kaldığı görülmüştür. Literatürde yalın üretim tekniklerini uygulayan işletmelere yeni bir maliyet yönetimi aracı olarak değer akış maliyetleme yöntemi önerilmektedir. Bu çalışmanın amacı; yalın üretim tekniklerini uygulayan işletmelerde Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) temelli yalın maliyet yönetimi (Değer Akış Maliyetleme-DAM) sistemi kurulması, ortak giderlerin değer akışlarına doğru bir şekilde dağıtılması ve mamul maliyetinin daha doğru hesaplanması konusunda yol gösterici olmaktır. Bu amaçla yalın üretim tekniklerini uygulayan bir tekstil işletmesinde maliyet yönetimi aracı olarak değer akış maliyetleme yöntemi kurulmuştur. Ortak giderlerin değer akışlarına ve değer akışlarında toplanan giderlerin mamullere dağıtımında dağıtım anahtarı belirlenemeyen durumlarda AHS yönteminden yararlanılmıştır. Çalışmanın sonucunda işletmenin geleneksel yöntemlerle hesapladığı birim maliyetler ile AHS temelli değer akış maliyetleme yöntemi ile belirlenen maliyetler arasında farklılık olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yalın Maliyet Yönetimi, Değer Akış Maliyetleme, Analitik Hiyerarşi Süreci, Maliyet Dağıtımı

Kaynakça

• ALAGÖZ, A., ÖGE, S. ve KOÇYİĞİT, N. (2013). “Muhasebe Bilgi Sistemi ve Karar Destek Sistemleri İlişkisinin Yönetsel Karar Alma Faaliyetlerine Etkisi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (30): 27-40.
• ALKAN, A. T. (2005). “Faaliyet Tabanlı Maliyet Sistemive Bir Uygulama”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (13): 39-56.
• ALKAN, H. (2001). “İşletme Başarısında Maliyet Yönetiminin Rolü ve Maliyet Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar (Ormancılık Açısından Bir Değerlendirme)”, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, (2): 177-192.
• ANGELIS, D. I. ve LEE, C. Y. (1996). “Strategic Investment Analysis Using Activity Based Costing Concepts And Analytical Hierarchy Process Techniques”, International Journal of Production Research, 34(5): 1331-1345.
• BAYKASOĞLU, A. ve KAPLANOĞLU, V. (2008). “Application of activity-based costing to a land transportation company: A casestudy”, International Journal of Production Economics, 116(2): 308-324.
• DERAN, A. ve BELLER, B. (2014). “Hastanelerde Yalın Yönetimin Bir Aracı Olarak Değer Akış Maliyetleme Ve Kamu Hastanesinde Bir Uygulama”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32): 161-174.
• ELEREN, A. (2006). “Kuruluş Yeri Seçiminin Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemi İle Belirlenmesi; Deri Sektörü Örneği”, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20 (2): 405-416.
• ESMERAY, M. ve GÜNGÖR TANÇ, Ş. (2009). “Çevresel Maliyetlerin Mamullere Yüklenmesinde Kullanılan Dağıtım Anahtarlarının Seçiminde Analitik Hiyerarşi Yöntemi ve Bir Uygulama”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2): 241-260.
• KISAKÜREK, M. M. ve PEKCAN, A. (2005). “Muhasebenin Ürettiği Bilgiye Farklı Açılardan Bakışlar”, CU İktisadi İdari Bilimler Dergisi, 6(2): 107-125.
• MASKELL, B. H. ve KENNEDY, F. A. (2007). “Why Do We Need Lean Accounting And How Does it Work?”, Journal of Corporate Accounting & Finance, 18(3): 59-73.
• MASKELL, B. H., BAGGALEY, B. ve GRASSO, L. (2011). Practical Lean Accounting: A Proven System For Measuring And Managing The Lean Enterprise. Second Edition, CRC Press, Boca Raton.
• MCVAY, G., KENNEDY, F. ve FULLERTON, R. (2013). Accounting in the lean enterprise: providing simple, practical, and decision-relevant information. CRC Press, Boca Raton.
• MRUGALSKA, B. ve WYRWICKA, M. K. (2017). “Towards Lean Production in Industry 4.0”, Procedia Engineering, (182): 466-473.
• NURAY, M. (2010). Değer Akış Maliyetleme ve Bir Uygulama, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Erzurum.
• ONAT, O. K. (2012). Yalın Maliyet Yönetimi Yaklaşımı Ve Bir Üretim İşletmesi Uygulaması, Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• ÖZÇALICI, M. ve KAYA, A. (2019) “Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Tekniğinde Maliyet Sürücülerinin Analitik Hiyerarşi Prosesi ile Belirlenmesi: Bir Uygulama”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 11 (4): 3035-3050.
• ÖZVERİ, O. ve GÜÇLÜ, P. (2015). “Değer Akış Haritalamada Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) Uygulanması”, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7 (1): 1-12.
• PARTOVI, F. Y. (1991). “An Analytic Hierarchy Approach To Activity-Based Costing”, International Journal of Production Economics, 22(2): 151-161.
• SAATY, T. L. (1986). “Axiomatic Foundation Of The Analytic Hierarchy Process”, Management Science, 32(7): 841-855.
• SAATY, T. L. ve VARGAS, L.G. (2001). Models, Methods, Concepts & Applications of the Analytic Hierarchy Process, Springer Science+Business Media, LLC, New York.
• SHASHIKUMAR, G., SARKAR, B. ve SANYAL, S. K. (2017). “Evaluation of Facilities Layout Alternatives By Integrating Concepts of ABC & AHP”, International Journal of Engineering Science Invention, 6 (7): 20-25.
• SOLIMAN, M., SAURIN, T. A. ve ANZANELLO, M. J. (2018). “The Impacts of lean Production on The Complexity of Socio-Technical Systems”, International Journal of Production Economics, (197): 342-357.
• STENZEL, J. (2007). Lean Accounting: Best Practices For Sustainable Integration, John Wiley & Sons, New Jersey. TAHA, H. (2011). Operations Research An Introducation. Dokuzuncu baskı. Pearson Education. New Jersey.
• TAM, M.C.Y. ve TUMMALA, V.M.R. (2001). “An Application of The AHP in Vendor Selection of a Telecommunications System”, The International Journal of Management Science, 29(2): 171- 182.
• VEISI, H., LIAGHATI, H. ve ALIPOUR, A. (2016). “Developing An Ethics-Based Approach To Indicators Of Sustainable Agriculture Using Analytic Hierarchy Process (AHP)”, Ecological Indicators, (60): 644-654.
• VILKAS, M., KORECKAJA, I., KATILIŪTĖ, E. ve BAGDONIENĖ, D. (2015). “Adoption Of Lean Production: Preliminary Evidence From Lithuania”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, (213): 884-889.
• WORLD TRADE ORGANIZATION (WTO). (2017). “World Trade Statistical Review 2017”.
• WOEHRLE S. L. ve ABOU-SHADY, L. (2010). “Using Dynamic Value Stream Mapping And Lean Accounting Box Scores To Support Lean Implementation”, AmericanJournal of Business Education, 3(8): 67-76.
• XIA, X., SUN, Y., WU, K. ve JIANG, Q. (2016). “Optimization of A Straw Ring-Die Briquetting Process Combined Analytic Hierarchy Process And Grey Correlation Analysis Method”, Fuel Processing Technology, (152): 303-309.