Algılanan Nepotizmin İşgören Performansı Üzerindeki Etkisinde Örgütsel Yalnızlığın Aracılık Rolü: Kamu ve Özel Sektör Karşılaştırması

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 24, 196 - 209, 10.05.2021

Özlem İbiş Meryem Derya Yeşiltaş

https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.878811

Öz

Araştırmanın amacı, nepotizmin örgütsel yalnızlık ve işgören performansının üzerindeki etkilerini araştırmaktır. Ayrıca, nepotizmin iş gören performansı üzerindeki etkisinde örgütsel yalnızlığın aracı (mediator) rolünü incelemektir. Araştırma, nepotizmin daha önce test edilmediği örgütsel yalnızlık kavramı ile ilişkisinin test edilmesi bakımından önem taşımaktadır. Bu bağlamda, Hatay ilinde kolayda örneklem ve kartopu örnekleme yöntemleri kullanılarak 407 (212 özel sektör ve 195 kamu çalışanı) geçerli anket ile veri toplanmıştır. Özel sektör ve kamu çalışanları iki farklı örneklem olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışmada, “güvenirlik analizleri”, “keşifsel faktör analizleri”, “bağımsız örneklem t- testi”, “Pearson korelasyon analizi”, “basit doğrusal regresyon analizi”, “hiyerarşik regresyon analizi” ve “Sobel testi” kullanılmıştır. Analiz bulguları; her iki örneklemde de nepotizmin örgütsel yalnızlığı etkilediğini; özel sektör çalışanlarında nepotizmin işgören performansı üzerindeki etkisinde örgütsel yalnızlığın aracı rolü olduğunu; kamu çalışanlarında ise nepotizmin ne örgütsel yalnızlığı ne de işgören performansını etkilemediği belirlenmiştir. Araştırma, nepotizmin daha önce test edilmediği örgütsel yalnızlık kavramı ile ilişkisinin incelenmesi ile kamu ve özel sektörün karşılaştırılmasının değişkenlerin anlaşılmasına ve yönetilmesine katkı sağlayabilecek sonuçlara ulaşılması bakımından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nepotizm, örgütsel yalnızlık, işgören performansı, aracılık

Mediating Role of Organizational Loneliness in the Effect of Perceived Nepotism on Employee Performance: Comparison of Public and Private Sector

Öz

Purpose: The purpose of this study is to examine the effects of nepotism on organizational loneliness and employee performance It is also to examine the role of organizational loneliness as a mediator in the impact of nepotism on employee performance.
Design/Methodology: The data was collected from 407 valid surveys (212 private sector employees and 195 public employees) by using the convenience sampling and snowball sampling methods in Hatay. Private sector and public employees were evaluated as two different samples. In this study, “reliability analysis”, “exploratory factor analysis”, “Independent sample t-test”, “Pearson correlation analysis”, “simple linear regression analysis”, “hierarchical regression analysis” and “Sobel Tests” were used.
Findings: The results of the analysis show that nepotism has significant positive effect on organizational loneliness among both samples. Organizational loneliness has significant mediating role on the relationship between nepotism and employee performance among private sector employees. Nepotism does not affect neither organizational loneliness nor employee performance among public employees.
Limitations: This study was carried out with the participants in Hatay province due to time and cost constraints. The fact that the data collection process coincided with the Covid-19 Pandemic also created a limitation to reach the sample.
Originality/Value: The research is important in terms of examining the relationship between nepotism with the concept of organizational loneliness, which has not been tested before, and also reaching results that can contribute to understanding and managing variables by comparison of public and private sector.
Keywords: Nepotism, Organizational Loneliness, Employee Performance, Mediator

Anahtar Kelimeler

Nepotism, Organizational Loneliness, Employee Performance, Mediator

Kaynakça

• Abdalla, H. F., Maghrabi, A. S., & Raggad, B. G. (1998). Assessing the perceptions of human resource managers toward nepotism: A cross-cultural study. International Journal of Manpower, 19(8), 554-570. http://dx.doi.org/10.1108/01437729810242235
• Akdemir, B., & Çalış Duman, M. (2016). Duygusal bağlılık ve işgören performası arasındaki ilişkiye yönelik bir araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(46). 343-357. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS3454
• Araslı, H., & Tümer, M. (2008). Nepotism, favoritism and cronyism: A study of their effects on job stress and job satisfaction in the banking industry of North Cyprus. Social Behavior and Personality, 36(9), 1237-1250. https://doi.org/10.2224/sbp.2008.36.9.1237
• Asunakutlu, T., & Avcı, U. (2010). Aile işletmelerinde nepotizm algısı ve iş tatmini ilişkisi üzerine bir araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (2), 94-97. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/20827/223022
• Avcı, A. (2017). Şirketlerde nepotizm uygulamasının çalışanların iş tatmini ve tükenmişlik düzeylerine etkisi [Yüksek lisans tezi, İstanbul Sebahattin Zaim Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Bakioğlu, A., & Korumaz, M. (2014). Öğretmenlerin okulda yalnızlıklarının kariyer evrelerine göre incelenmesi. Eğitim Bilimleri Dergisi, 39, 28-29. http://dx.doi.org/10.15285/EBD.2014397395
• Barbaros, Z. (2015). Nepotizm üzerine bir çalışma kamu özel sektör karşılaştırması [Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=WY5CM7tPNE2z_YM6pBu0t0aMfSBSyWasjuWzfxkSAwSBWUhW2Q1TKoT7pmllytzH
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182. https://doi.org/10.1037/0022-3514.51.6.1173
• Bayhan, V. (2002). Demokrasi ve sivil toplum örgütlerinin engelleri: Patronaj ve nepotizm. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 1-13. http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/57.pdf
• Bellow, A. (2003). In praise of nepotism: A natural history. Doubleday Publishing.
• Burucuoğlu, M., Çapkulaç, O., & Gül, H. H. (2015). Aile işletmelerinde nepotizmin örgütsel adalet ve iş performansı üzerindeki etkileri üzerine bir araştırma. Uluslararası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi (UHPPD), 2(3), https://doi.org/10.17360/UHPPD.2015310995
• Büte, M. (2011a). Kayırmacılığın çalışanlar üzerine etkileri ile insan kaynakları uygulamaları ilişkisi: Türk kamu bankalarına yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 383-404. https://dergipark.org.tr/en/pub/ataunisosbil/issue/2827/38309
• Büte, M. (2011b). Nepotizm ve iş tatmini ilişkisinde iş stresinin aracı rolü var mıdır?. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29, 176. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4771/65661
• Çalık, A., & Naktiyok, A. (2018). Nepotizmin örgütsel sessizliğe etkisinde öz yeterlilik algısının rolü: Hastane çalışanları üzerine bir araştırma. Ege Academic Review, 18(3), 343-351. https://dergipark.org.tr/en/pub/eab/issue/41358/499915
• Çetinkaya, A. Ş., & Sanioğlu Tanış, Z. (2017). Örgütlerde kayırmacılığın iş yükü algısına etkisi: Konya kamu kurumları araştırması. UİİİD-IJEAS, 16. UİK Özel Sayısı, 607-618. https://doi.org/10.18092/ulikidince.324231
• Dalkıran, B. (2018). Örgütlerde nepotizm ile intikamcı davranış arasındaki ilişkiye yönelik bir araştırma [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=vbVkXe1KChYWNElr1MuLZjCf6u7T_4T86Df9acYzF8OMugAZBw7Y649boqoqVvMa
• Demir, H. (2010). Kültürel renk körlüğü: Kültürel değerler ve iş tatmini arasındaki ilişki üzerine güçlendirmenin aracılık (mediation) etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 211-237. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/2694/35470
• Demirbaş, B., & Haşit, G. (2016). İş yerinde yalnızlık ve işten ayrılma niyetine etkisi: Akademisyenler üzerine bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 138-141. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ausbd/issue/26453/278546
• Doğan, T., Çetin, B., & Sungur, M. Z. (2009). İş yaşamında yalnızlık ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10, 272. https://toad.halileksi.net/sites/default/files/pdf/is-yasaminda-yalnizlik-olcegi-toad.pdf
• Firfiray, S., Cruz, C., Neacsu, I., & Gomez-Mejia, L. R. (2018). Is nepotism so bad for family firms? A socioemotional wealth approach. Human Resource Management Review, 28(1), 83-97. https://doi.org/10.1016/j.hrmr.2017.05.008
• İşlek, S. (2019). Aile işletmelerinde nepotizmin işgören performansı üzerindeki etkisi: Trakya bölgesinde bir araştırma [Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster? key=FgmkGchPKo23qQqBeqzVZpuR7_L1XXjWlkDqxGi7K8Wc6D7U8J398XT0mI65oa_d
• İyiişleroğlu, S. C. (2006). Aile şirketleri: Adana ve çevresinde faaliyet gösteren aile şirketlerinde nepotizm uygulamasının tespitine yönelik bir araştırma [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=-L8ilcwn9ZRRc_YMKxXW1m82Ss5TQqlhK-dmHAF4n4eXb5EGIMWSycP6ecgwEjN7
• Kaba, A., & Aktaş, H. (2018). Nepotizm ve örgütsel adalet algısının bireysel performansa etkisi: Özel eğitim kurumlarında çalışanlar üzerinde bir araştırma. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 26, 292-296. https://docs.google.com/file/d/1oU5H-QhHnLHK44LjvaanvrzYN7umF2hL/view
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (5.Baskı). Dinamik Akademi Yayınları.
• Karacaoğlu, K., & Yörük, D. (2012). Çalışanların nepotizm ve örgütsel adalet algılamaları: Orta Anadolu Bölgesinde bir aile işletmesi uygulaması, "İş, Güç" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 3, 46-47. https://doi.org/10.4026/1303-2860.2012.0205.x
• Kayaalp, E. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik, örgütsel yalnızlık ve örgütsel yabancılaşma algılarının örgütsel sinizm düzeyleriyle ilişkisi [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=Mir2lXQK1dkmQ9Ige3PZbqe_JI23lZbcKK2ZmZWp-EHxwuuaSrJen4J1NgCRCU_0
• Kirkman, B. L., & Rosen, B. (1999). Beyond self-management: Antecedents and consequences of team empowerment. Academy of Management Journal, (42), 58-74. https://doi.org/10.2307/256874
• Lam, L. W., & Lau, D. C. (2012). Feeling lonely at work: Investigating the consequences of unsatisfactory workplace relationships. The International Journal of Human Resource Management, 23(20), 4265-4282. https://doi.org/10.1080/09585192.2012.665070
• Oğuz, E., & Kalkan, M. (2014). Öğretmenlerin iş yaşamında algıladıkları yalnızlık ile sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişki. Elementary Education Online, 13(3), 787-795. http://ilkogretim-online.org.tr/index.php/io/article/view/2139
• Özçelik, H., & Barsade, S. (2011). Work loneliness and employee performance. Academy of Management Proceedings, 1, 1-6. https://doi.org/10.5465/ambpp.2011.65869714
• Özkanan, A., & Erdem, R. (2014). Yönetimde kayırmacı uygulamalar: Kavramsal bir çerçeve, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 179-206. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbe/issue/23217/247942
• Pelit, E., Baytok, A., Soybalı, H. H., & Kılıç, İ. (2017). Nepotizm algısında demografik özelliklerin rolü: Otel işletmeleri işgörenleri üzerinde bir araştırma. Türk Turizm Araştırma Dergisi, 2, 45-63. https://dx.doi.org/10.26677/tutad.2017.8
• Polat, G. (2012). Örgütlerde nepotizmin örgütsel adalet algısı ile ilişkisinin tespitine yönelik bir araştırma [Yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=RYan9_S-Z7Eir3xdWGXBiLnSMaXtZgvIRAYqSn8RqLTVX-9B5BQCIjbaAqOAQWh8
• Riggio, R. E., & Saggi, K. (2015). If we do our job correctly, nobody gets hurt by nepotism. Industrial and Organizational Psychology, 8(1), 19-20. https://doi.org/10.1017/iop.2014.5.
• Savaş, Y. (2015). Nepotizmin yenilik ve yetenek yönetimi üzerine etkisi [Yüksek lisans tezi, Aksaray Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=WBc656i315e2eV6-EZV1om_YQVPNcl0BA3lksTRqUNJRp0ZWOjM2l8M1syDUoFQ0
• Sigler, T. H., & Pearson, C. M. (2000). Creating an empowering culture: Examining the relationship between organizational culture and perceptions of empowerment. Journal of Quality Management, 5, 27-52. https://doi.org/10.1016/S1084-8568(00)00011-0
• Uçkun, S., & Üzüm, B. (2019). Örgütsel yalnızlığa bir bakış. Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 5(15), 125-130. https://doi.org/10.31576/smryj.192
• Üstük, İ. (2018). Cinsiyet ayrımcılığının ve cinsiyete dayalı nepotizmin çalışan performansı üzerindeki etkisi [Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=fS4sqEZr79C_n60Rk6MjFW2FPXhnuSNIcJU4WhAjFksxcyCVmJFFqIiwW_XTYR7I
• Vateva, N. (2009). The impact of favoritism on work motivation case study [Master Thesis, University of Maastricht]
• Wright, S. L., Burt, C. D. B., & Strongman K. T. (2006). Loneliness in the workplace: Construct definition and scale development. NZ J Psychology, 35(2), 59-68. https://ir.canterbury.ac.nz/bitstream/handle/10092/2751/12602927_Loneliness%20in%20the%20Workplace%20-Scale%20Developlment.pdf?sequence=1&isAllowed=y