Identity in Interstate Relations: Turkey–Egypt Relations in the Morsi Era

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 25, 591 - 606, 28.11.2021

Harun Çelikcan Hakan Cavlak

https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.881077

Öz

Despite Turkey and Egypt have a common historical background, they failed to establish good relations. However, the relations reached a different phase with the change in power in Egypt during the Arab Spring. In this process, with Muslim Brothers coming to power in Egypt, relations changed dramatically, where tensions turned into an allied relationship.
Purpose: The objective of this paper is to present the constructive role of identity by explaining the changing relationship between Egypt and Turkey by focusing on their identities during the period in question.
Design/Methodology: The paper design has been constructed in line with the premises of social constructivism, upon the questions of to what extent the state identities of both countries have been changed and how the relations gained a new dimension following the change in the two states’ identities.
Limitations: The focus of the paper is deliberately limited to the issue of identity to limit the scope of the paper and to be loyal to the paper design, although there might be other factors affecting the relations.
Findings: To comprehend the perceptions and policies of both governments vis-à-vis each other, their identities and identity formation processes are analyzed. Accordingly, it is observed that there are various similarities in the ideologies of the Muslim Brotherhood, which then constituted the government of Egypt, and the National Outlook Movement, which had inspired the leader and founders of the Justice and Development Party.
Originality/Value: The strengthening of Turkey–Egypt relations in the era of Morsi and Justice and Development Party is entailed from their similar ideological past which had been an integral factor that had shaped their political identities. Thus, the paper argues that similar identities affect the states through the governments, which in turn opens the way to develop a common understanding and a common interest-formation between the states. In other words, interstate relations improve among governments who have similar identities.

Anahtar Kelimeler

Turkey–Egypt Relations, Social Constructivism, Identity, Muslim Brothers, The National Outlook Movement

Devletlerarası İlişkilerde Kimlik: Mursi Dönemi Türkiye-Mısır İlişkileri

Öz

Türkiye ve Mısır ortak bir tarihsel geçmişe sahip olmalarına rağmen, ilişkileri kuruluşlarından itibaren rekabet ve krizlerin gölgesinde seyretmiştir. Uzun yıllar mesafeli sürdürülen ilişkiler, Arap Baharı sürecinde Mısır’da Muhammed Mursi ile Müslüman Kardeşlerin iktidar olması ile hızla değişmeye başlamış ve ikili ilişkilerin altın çağı olarak kabul edilebilecek bir döneme girilmiştir.
Amaç: Makalenin amacı, Muhammed Mursi İktidarı döneminde Mısır ile Türkiye arasında değişen ilişkileri iki devletin o dönem sahip olduğu kimlikleri üzerinden açıklayarak kimliğin devletlerarası ilişkileri inşa edici rolünü ortaya koymaktır.
Tasarım/Yöntem: Makale tasarımı, sosyal inşacı yaklaşımın varsayımları ışığında ve devlet kimliklerinin dinamik ve değişken bir yapıda olduğu göz önüne alınarak bu dönemde iki devlet kimliğinin ne şekilde değiştiği ve değişen kimlikle beraber ilişkilerin nasıl yeni bir boyut kazandığı soruları üzerine inşa edilmiştir.
Sınırlılıklar: Türkiye-Mısır ilişkilerini incelerken makalenin odağı kimlik olmuştur, ilişkileri etkileyen diğer unsurlara araştırmanın kapsamını sınırlamak ve tasarımına sadık kalmak için bilinçli olarak değinilmemiştir.
Bulgular: Makalede, iki hükümetin birbirlerine yönelik algılarını ve politikalarını anlamak için iki tarafın kimlikleri ve kimliklerinin oluşum süreci incelenmiştir. Söz konusu dönemde Mısır hükümetini oluşturan Müslüman Kardeşler ile Türkiye hükümetini oluşturan Adalet ve Kalkınma Partisi’nin başkanının ve kurucularının önemli bir kısmının etkilendiği Milli Görüş hareketinin fikirsel düzlemde birbirlerine benzedikleri görülmüştür.
Özgünlük/Değer: Türkiye-Mısır ilişkilerinin, Adalet ve Kalkınma Partisi ve Mursi döneminde iyileşmesinde ve siyasi kimliklerinin oluşumunda her iki hükümetin üyelerinin benzer bir ideolojik geçmişten gelmelerinin önemli bir faktör olduğu tespit edilmiştir. Sahip oldukları ortak kimliğin hükümetleri aracılığı ile devletleri etkilediği ve bunun sayesinde de kolaylıkla ortak bir dil geliştirebildikleri ve çıkarlarını ortaklaştırabildikleri iddia edilmiştir. Diğer bir deyişle, ortak veya benzer kimliğe sahip hükümetlerin, devletlerarası ilişkileri geliştirdiği öne sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Türkiye-Mısır İlişkileri, Sosyal Konstrüktivizm, Kimlik, Müslüman Kardeşler, Millî Görüş Hareketi

Kaynakça

• Akgün, M., & Gündoğar, S. (2014). Mısır-Türkiye ilişkilerinde daha iyi bir geleceğe doğru. TESEV Dergisi Dış Politika Programı. https://www.tesev.org.tr/wp-content/uploads/rapor_M%C4%B1s%C4%B1r-Tu%CC%88rkiye-ilis%CC%A7kilerinde-daha-iyi-bir-geleceg%CC%86e-dog%CC%86ru.-12-Mart-14.pdf
• Akpınar, B. (2015). AKP hükümetlerinin dış politika söylem ve pratiği: İnşacı perspektiften bir analiz [Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Alkan, S. (2019). Hüsnü Mübarek dönemi ve Arap Baharı’nda Türkiye-Mısır ilişkileri [Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Arı, T. (2004). Geçmişten günümüze Ortadoğu: Siyaset, savaş ve diplomasi. Alfa Yayıncılık.
• Arı, T. (2010). Uluslararası ilişkiler teorileri: Çatışma, hegemonya, iş birliği. MKM Yayınları.
• Arslantaş D. (2013). Müslüman Kardeşler ve AKP geleneğinin siyasi analizi: Türkiye modeli neden başarısızlığa uğradı? [Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Ateş, D. (2008). Uluslararası ilişkilerde konstrüktivizm: Ortayol yaklaşımının epistemolojik çerçevesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 213-235. http://hdl.handle.net/11630/3714
• Balcı, A. (2013). Türkiye dış politikası: İlkeler, aktörler ve uygulamalar. Etkileşim Yayınları.
• Baş, A. (2015). Atatürk dönemi Türkiye-Mısır ilişkileri ve günümüze etkileri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 31(92), 31-76. https://dergipark.org.tr/en/pub/aamd/issue/44030/542411
• Benna H. E. (2017). Müslüman Kardeşler teşkilatı. H. H. Yılmaz (Çev.), Özgü Yayınları.
• Benna, H. E. (2019). Hatıralarım: Müslüman Kardeşler. B. M. Eryarsoy (Çev.), Beka Yayıncılık.
• Brown, C., & Ainley K. (2013). Understanding internaiıonal relations. Sümer Kitabevi.
• Cleveland, W. L. (2004). A history of modern Middle East, Westwiew Press.
• Davutoğlu, A. (2010). Stratejik derinlik: Türkiye’nin uluslararası konumu. Küre Yayınları.
• Demirtaş, S. (2012, Kasım 15). Türkiye ve Mısır: Yeni bir bölgesel ittifaka doğru. BBC Haber. https://www.bbc.com/turkce/haberler/2012/11/121115_turkey_egypt
• Erbakan, N. (2013). Davam: Ne yaptıysam Allah rızası için yaptım. MGV Yayınları.
• Erbakan, N. (2017). Adil ekonomik düzen. MGV Yayınları.
• Hayatsever, H. (2015, Ağustos 5). Türkiye- Mısır ilişkileri neden normalleşemiyor. Sputnik Haber. https://tr.sputniknews.com/columnists/201508051016952244/
• Heper, M. (2011). Türkiye’nin siyasal hayatı. Doğan Egmont Yayıncılık.
• Hoffman, M. J. (2010). Norm and social constructivism in international relations. Oxford Research Encyclopedia.
• Kaya, S. (2009). Uluslararası ilişkilerde konstrüktivist yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(3), 83-111. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/53055/11653.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Kaya, Ü. İ. (2016). Müslüman Kardeşler teşkilatının ideolojisi ve Mısır siyaseti üzerindeki etkileri. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 131-151. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/232262
• Kiraz, S. (2014). Sosyal inşacı yaklaşımda güvenlik. İçinde E. Çıtak, & O. Şen (Der.), Uluslararası ilişkilerde güvenlik: Teorik değerlendirmeler. Röle Akademik Yayıncılık.
• Kolasi, K. (2018). A meta theoretical critique of the social ontology understanding in international relations. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 13(59), 3-18. https://www.uidergisi.com.tr/yazilar/uluslararasi-iliskilerde-sosyal-ontoloji-kavrayisinin-meta-teorik-elestirisi
• Küçük, M. (2014). Uluslararası ilişkilerde sosyal inşacılık. İçinde, R. Gözen (Der.), Uluslararası ilişkiler teorileri. İletişim Yayınları.
• Levy, R. A. (2014). The idea of jihād and its evolution: Ḥasan al-bannā and the society of the muslim brothers. Die Welt des Islams, 54(2), 139-158. https://doi.org/10.1163/15700607-00542p01
• Manaz, A. (2008). Siyasal İslamcılık: Türkiye’de siyasal İslamcılık. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Nouhy, E. A. A. (2017). Arap baharı sonrası Türkiye’nin Mısır yumuşak gücü [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Nugroho, G. (2008). Constructivism and international relations theories. Global & Strategies, 2(1), 85-98. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.452.2331&rep=rep1&type=pdf
• Onuf, N. G. (1998). World of our making: Rules and rule in social theory and international relations. Universty of South Carolina Press.
• Özdemir, Ç. (2018). Ak Parti dönemi Türkiye’nin Ortadoğu politikası: İnşacılıktan realizme dönüşüm. SETA Avrupa Çalışmaları. https://www.academia.edu/download/60283528/AK_Parti_Donemi_Turkiyenin_Ortadogu_Politikasi_Insaciliktan_Realizme_Donusum20190813-49017-1qbhinf.pdf
• Özev, H. M. (2013). Eleştirel teori olarak konstruktivizm. İçinde H. Çomak, & C. Sancaktar (Der.), Uluslararası ilişkilerde teorik tartışmalar. Beta Yayınları.
• Özkoç, Ö. (2017). Türkiye'nin Kuzey Afrika'ya yönelik politikası: Bir modelin çöküşü. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72(1), 77-97. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002438
• Pargeter, A. (2010). Müslüman Kardeşler: Muhalefetten iktidara. S. Çelik (Çev.), Ayrıntı Yayınları.
• Pınar, F. (2015). Hasan El-Benna ve Müslüman Kardeşler. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (5), 133-153. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/543079
• Reus-Smitt, C., Burchill, S., Linklate, A., Devetak, R., Donelly, J., Nardin, T., Patterson M., & True, J. (2014). “Konstruktivizm” uluslararası ilişkiler teorileri, Küre Yayınları.
• Tuğrul, T. (2017). Milli Görüş Hareketi’nin temel karakterleri. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 10(2), 617-657. https://doi.org/10.18403/emakalat.317808
• Ülger, U. (2017). Siyasal İslam’ın AB’ye bakış açısı: Milli Görüş Hareketi örneği. Journal of Suleyman Demirel University Institute of Social Sciences, 29(4), 619-632. https://sbedergi.sdu.edu.tr/assets/uploads/sites/343/files/29-sayi-yazi28-30122017.pdf
• Wendt, A. (2012). Uluslararası siyasetin sosyal teorisi. H. Sarı Ertem, & S. G. Ihlamur Öner (Çev.), Küre Yayınları.
• Wendt, A. E. (2013). Anarşi devletler ne anlıyorsa odur: Güç politikalarının sosyal inşası. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 10(39), 3-43. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/540255
• Yılmaz, S. (2016). Milli Görüş Hareketi: Toplumsal hareketlerde çerçeve değişimi etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(4), 1164-1185. http://www.itobiad.com/en/download/article-file/206404