Muhasebe Felsefesinin Temel Refleksiyonu Olarak Aksiyolojik Realizm ve Olgusallık Işığında Muhasebe Biliminin Aksiyomatik Yapısı

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 28, 61 - 71, 25.05.2023

Fırat Altınkaynak Fatih Coşkun Ertaş Metehan Küçüker

https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.1240642

Öz

Öz
Amaç: Bilimsel bir alanın felsefi açıdan temellendirilmesinin ve böylelikle o alanın kökenine inilmesinin çok kolay olmadığını belirtmek gerekmektedir. Bu bağlamda, kökene inme gayretlerinin, felsefe içinde yüzyıllardır tartışılagelen, “Olgusal yapılardan aksiyolojik yapıların mı doğduğu veya tam tersine aksiyolojik yapılardan olgusal yapıların mı doğduğu?” soruları ışığında şekillendiğini söylemek mümkündür. Bu tartışmalardan hareketle doğan çalışmanın amacı; bilim felsefesi çerçevesinde muhasebenin temel kavramları ile mali tablo ilkelerini, olgusal ve aksiyolojik açıdan temellendirerek, muhasebe bilimini oluşturan yapıların aksiyomatik kümesine inebilmektir

Tasarım/Yöntem: Çalışmada nitel araştırma yaklaşımlarından biri olan belgesel araştırma yöntemi kullanılarak konu ile ilgili literatür taraması yapılmıştır. Temel muhasebe kavramlarının ve mali tablo ilkelerinin aksiyolojik mi yoksa olgusal mı olduğuna karar vermede, ilgili kavram veya ilkenin bir değer veya olgu ile ilişkili olup olmadığı teorik çerçevede değerlendirilmiştir.
Bulgular: Muhasebe felsefesi açısından çalışma sonucunda gelinen noktada muhasebedeki olgusal ilkelerin, muhasebenin aksiyolojik yasalarından çıkarsandığı ve böylelikle muhasebenin aksiyolojik yapısının, aslında muhasebenin aksiyomatik bir kümesini oluşturduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Sınırlılıklar: Muhasebe felsefesi alanında yapılan çalışmaların sınırlı sayıda olması, özellikle de literatür araştırması açısından çalışmanın en önemli sınırlılığını teşkil etmektedir. Ayrıca denetim standart ve ilkelerinin muhasebe felsefesi açısından incelenmesi önemli olmakla birlikte bu çalışmada araştırma kapsamı dışında bırakılmıştır.

Özgünlük/Değer: Henüz keşfedilmeyi bekleyen, münbit bir alan olan muhasebe felsefesi alanında yapılan çalışmalar genellikle muhasebenin epistemolojik ve ontolojik yapısına odaklanmıştır. Farklı olarak bu çalışmada muhasebe temel kavramları ve mali tablo ilkeleri aksiyoloji ve olgusallık ışığında ilk defa tartışılmış ve böylelikle muhasebenin aksiyomatik kümesine ulaşılmaya çalışılmıştır. Çalışma bu yönüyle özgün değerini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Muhasebe Felsefesi, Aksiyoloji, Olgusallık

Axiomatic Structure of Accounting Science In The Light of Axiological Realism and Factuality As A Basic Reflection of Accounting Philosophy

Öz

Purpose: It should be noted that it is not easy to ground a scientific field philosophically and thus go down to the roots of that field. In this context, it is possible to say that the efforts to get to the origins are shaped in the light of the questions that have been discussed in philosophy for centuries, whether axiological structures arise from factual structures or factual structures arise from axiological structures. The aim of the study, which emerged from these discussions; within the framework of the philosophy of science, is to arrive at the axiomatic set of the structures that make up the science of accounting by grounding the basic accounting concepts and financial statement principles from a factual and axiological point of view.

Design/Methodology: In this study, a literature review on the subject was performed using the documentary research method, one of the qualitative research approaches. In the decision of whether the basic accounting concepts and financial statement principles were axiological or factual, it was evaluated in the theoretical framework whether the concept or principle in question is related to a value or fact.

Findings: At the point reached as a result of the study in terms of accounting philosophy, it has been concluded that the factual principles in accounting are derived from the axiological laws of accounting, and thus the axiological structure of accounting constitutes an axiomatic set of accounting.

Limitations: The small number of studies in the field of accounting philosophy constituted the most important limitation of the study, especially in terms of literature research. Besides, it is important to examine auditing standards and principles in terms of accounting philosophy, but this study has been left out of the scope of the research.

Originality/Value: Studies in the field of accounting philosophy, which is a fertile field that has yet to be explored, have generally focused on the epistemological and ontological structure of accounting. Differently, in this study, the basic accounting concepts and the financial statement’s principles were discussed for the first time in the light of axiology and factuality and thus the axiomatic set of accounting was tried to be reached. In this respect, the study reveals its original value.

Anahtar Kelimeler

Accounting Philosophy, Axiology, Factuality

Kaynakça

• Altınkaynak, F. (2020). Muhasebenin Matematiksel Felsefe Sorunları. Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi. 3(2), 175-185. https://doi.org/10.32951/mufider.788755
• Arat, N. (1996). Etik ve Estetik Değerler, Ankara: Telos Yayınları.
• Arthur, A. (1993). Critical Accounting Theory And Practical Philosophy: Applying the Tools. Critical Perspectives on Accounting, 4(3), 209-224. https://doi.org/10.1006/cpac.1993.1013
• Audi, R. (1999). Self-Evidence. Philosophical Perspectives, 13, 205–228. http://www.jstor.org/stable/2676103
• Beauchphamp, T. (2003). The Nature of Applied Ethics. In R. G. Frey & C. H. Wellman (eds.), A Companion to Applied Ethics, Oxford: Blackwell Publishing. https://doi.org/10.1002/9780470996621.ch1
• Benson, G. C. S. (2005). Applied Ethics, Ethics Revised Edition Vol.1. J.K. Roth (ed.) California: Salem Press.
• Buys, P. (2008). In Pursuit of a Foundational Accountancy Philosophy. Koers- Bulletin for Christian Scholarship 73(3), 489-508. http://dx.doi.org/10.4102/koers.v73i3.171
• Cevizci, A. (2021). Etik-Ahlak Felsefesi, İstanbul: Say Yayınları
• Çetintaş, İ. (2015). Ahlaki Yozlaşma ile Aksiyolojik (Değersel) Verimlilik Arasındaki İlişki. Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 5-13. https://dergipark.org.tr/tr/pub/adamakademi/issue/15864/167235
• Çetintaş, İ. (2017). Aksiyolojik Gelişim Sürecinin Dini Pratikteki İzdüşümü. İslami Araştırmalar Dergisi, 28(2), 161-167. https://www.islamiarastirmalar.com/upload/pdf/63ccf5498be7f6e.pdf
• Doko, E. (2013). Aksiyolojik Argüman: Değerlerin Ontolojik Temellendirmesi Tanrısız Mümkün Mü? C. Taslaman ve E. Doko (Ed.) Allah, Felsefe ve Bilim içinde. İstanbul: İstanbul Yayınları.
• Elkhashen, E. M., Ntim, C. G. (2018). Accounting and Philosophy: The construction of social reality framework. Journal of Accounting and Taxation, 10(3), 29-36. https://doi.org/10.5897/JAT2017.0277
• Frank, P. (2017). Bilim Felsefesi-Bilim İle Felsefe Arasındaki Bağ, D. Kadıoğlu (Çev.), Ankara: Say Yayınları.
• Gordon, S. (1991). The History and Philosophy of Social Science, London: Routledge Publishing.
• Hart, Samuel L. (1971). Axiology--Theory of Values, Philosophy and Phenomenological Research, 32(1). 29-41. https://doi.org/10.2307/2105883
• Kahraman, Y. (2016). Aydınlanma Epistemolojisinin Oluşumu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 9(43). 1258-1263. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20164317694
• Kahraman, Y. (2017). Modern Epistemolojinin Temel Refleksiyonu Olarak Yöntemsel Düşünmenin Zemini. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (24). 223-241. https://dergipark.org.tr/tr/pub/flsf/issue/48632/61824
• Kılıç, R. (1996). Olgu ve Değer Problemi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 35(1) 355-402. https://dergipark.org.tr/tr/pub/auifd/issue/71617/1152574
• Lukka, K. (1990). Ontology and Accounting: The Concept of Profit. Critical Perspectives on Accounting. 1(3). 239-261. https://doi.org/10.1016/1045-2354(90)03023-9
• Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Sıra No: 1, 26.12.1992 Tarih ve 21447 Mükerrer Sayılı Resmi Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/21447_1.pdf
• Nalçın, K., Can, A. V. (2019). Muhasebe Biliminin Bir Aksiyomu Olarak Adalet Kavramı. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 12(2), 461-474. https://doi.org/10.29067/muvu.341765
• Nugrahanti, Y. W. (2018). Reflection of Philosophical Foundations in Financial Accounting Research. Journal of Auditing, Finance, and Forensic Accounting. 6(1), 35-48. http://dx.doi.org/10.21107/jaffa.v6i1.4328
• Rosenthal, M., Yudin, P. (1972). Materyalist Felsefe Sözlüğü. A. Çalışlar (çev.), 3. Baskı, İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Russell, B. (2017). Felsefe Sorunları. V. Hacıkadiroğlu (Çev.). Ankara: Say Yayınları.
• Russell, B. (2019). Bilimsel Bakış. F. Sezer (Çev.). Ankara: Say Yayınları.
• Stroud, B. (1977). Hume, London: Routledge&Kegan Paul Publishing.
• Ülken, H. Z. (1968). Varlık ve Oluş. 1. Baskı, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Ülken, H. Z. (1969). Sosyoloji Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Yaz, D. A. (2021). Düşünce Tarihi Işığında Muhasebe Felsefesi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Yıldırım, C. (2019). Matematiksel Düşünme. 17. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi. Yükçü, S., Yükçü, C. (2019). Bilim, Felsefe, Muhasebe’ye Estetik Bakış. 1. Baskı. İzmir: Kitapana Yayınevi.