Milli İktisat Hedefine Giden Yolda Bir “Seferberlik” İlanı: “Tasarruf Terbiyesi ve Kadınlar”

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 28, 224 - 236, 25.05.2023

Pınar Aydoğan

https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.1253249

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, Erken Cumhuriyet döneminde millî iktisat hedefi çerçevesinde, kadınlara verilen görevi ve önemi ele almaktır. Tasarruf terbiyesi kapsamında kadına atfedilen görevin ve önemin aynı zamanda, onun toplumsal konumunun belirlenmesinde ve tanımının yapılmasındaki etkisi incelenecektir.
Tasarım/Yöntem: Çalışmanın yöntemi, belge analizine dayanmaktadır. Çalışmada 06-26 Ocak 1930 tarihleri arasında Akşam gazetesinde yayınlanan Tasarruf Meselesi ve Kadınlarımız başlıklı yazı dizisi taranarak analiz edilmiştir.
Bulgular: 1929 yılında yaşanan ekonomik krizle birlikte, tasarruf terbiyesi verme görevi kadınlara yüklenmiştir. Bu dönem gazeteleri genel olarak kamuoyunun tasarruf konusuna bakışı, hayatın her alanından ya da farklı aktörlerinden ziyade kadınlar üzerine yoğunlaşmıştır. Kadınlar üzerinden yürütülen tartışmaların bu iktisadi seferberlikte, kadınların üzerine düşen görevlerden çok daha farklı bir boyuta evrilerek ele alındığı tespit edilmiştir. Tasarruf konusu bir ekonomi kavramıyla sınırlı olmaktan çıkmış kadının nasıl olması gerektiği, kadın fıtratı tartışmalarına yönelmiştir.
Sınırlılıklar: Çalışmanın kapsamı, tasarruf ve yerli malı kullanımının bir politika olarak ön plana çıktığı bir dönemde Akşam gazetesinde yazı dizisinin yayınlandığı 06-26 Ocak 1930 tarihleriyle sınırlıdır.
Özgünlük/Değer: Literatürde tasarruf ve kadınları konu edinen sınırlı sayıda çalışma mevcuttur. Bu çalışmalarda kadına dair ekonomi çerçevesinde bir bakış açısı söz konusudur. Bu çalışmanın özgünlüğü, tasarruf konusu üzerinden yürütülen görüşlerin ekonomiyle ilgili bir tartışma olmaktan çıkarak, “kadının nasıl olması” gerektiği yönünde bir tartışmayı konu edinmesidir.

Anahtar Kelimeler

Tasarruf, kadın, milli iktisat, yerli malı, süs

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

A “Mobilization” Announcement On the Road To The Goal Of National Economy: “Saving Education and Women”

Öz

Purpose: The aim of this study to discuss the role and impotance given to women within the framefork of the national economy goal in the Early Republican period. The effect of the duty and importance attributed to women within the scope of saving education will also be examined in determining her social position and making her definition.
Design/Methodology: The method of the study is based on document analysis. In the study, the article series titled Savings and Our Women published in the newspaper Akşam between 06-26 January 1930 was scanned and analyzed.
Findings: Along with the economic transformations that took place in 1929, the task of giving education about savings was given to women. The view of the newspapers of this period and the public in general on the issue of savings focused on women rather than all aspects of life or different actors. It has been determined that the debates over women are handled by evolving into a very different dimension than the duties that fall upon them in this economic mobilization. The issue of saving is no longer limited to an economy concept and has turned to the discussions of how a woman should be, woman’s nature.
Limitations: The scope of the study is limited to the dates of 06-26 January 1930, when the series of articles was published in teh newspaper Akşam at a time when savings and the use of domestic goods came to the forefront as a policy.
Originality/Value: There is a limited number of studies in the literature on saving and women. In these studies, there is a perspective on women within the framework of economy. The originality of this study is that the views on savings are not a discussion on how a woman should be.

Anahtar Kelimeler

Saving, Woman, National Economy, Domestic Product, Ornament

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Başaran, M. (2005). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’in ilk yıllarına yerli malı teşviki. Dokuz Eylül Üniversitesi Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, IV(11), 45-62. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/233282.
• Behire Hakkı Hanım Efendinin Fikirleri, (1930, 17 Ocak). Akşam.
• Boratav, K. (1974). 100 soruda Türkiye’de devletçilik. Gerçek Yayınevi.
• Coşar, N. (1995). Cumhuriyet Türkiyesinde iktisadi terbiye millî iktisat ve tasarruf cemiyeti. Toplum ve Ekonomi, 8, 71- 91.
• Doktor Semiramis Ekrem Hanımefendinin Beyanatı, (1930, 19 Ocak). Akşam.
• Duman, D. (2013). 1929 Dünya ekonomi krizi ve ulusal ekonomiyi güçlendirme mücadelesinde kadınlar. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8(5), 211-224. https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=434984065_13DumanDo%C4%9Fan-trh-211-224.pdf&key=16214
• Duman, D. (2003). 1930’lar Türkiye’sinde yerli malı kampanyaları ve kadınlar. Tarih ve Toplum, 40(240), 15-20.
• Duman, D. & Doğdu. M. (2015). Erken Cumhuriyet dönemi çocuk dergilerinde tasarruf bilinci oluşturma çabaları. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XV(31), 201-221. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/235858
• Duman, D. (1990). Millî iktisat ve tasarruf cemiyeti (422586) [Yayımlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurumu Tez İzleme Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Duman, D. (1993). Yerli malı haftaları. Tarih ve Toplum, 19(111), 143-147.
• Fahrünnisa İzzet Melih Hanım Efendinin Fikirleri, (1930, 7 Ocak). Akşam.
• Feyzi Ati Kız Lisesi Müdürünün Fikirleri, (1930, 26 Ocak). Akşam.
• Gazi Paşa Hazretleri Yerli Kumaştan Elbise Diktirdi, (1930, 2 Ocak). Akşam.
• Gazi Paşa Hazretlerinin Nutku, (1929, 21 Aralık). Vakit.
• Halk arasında tasarruf fikri kuvvetleniyor, (1929, 26 Aralık). Akşam.
• İktisadi Cidal, (1929, 13 Aralık). Cumhuriyet.
• İş Bankasında Dünkü İçtima, Mahmut Bey’in Türk kadınına Hitap Eden Değerli Nutku, (1929, 26 Kânunuevvel). Cumhuriyet.
• Keyder, Ç. (2013). Türkiye demokrasisinin ekonomi politiği. İçinde I. C. Schick & E. A. Tonak (Ed.), Geçiş sürecinde Türkiye (ss. 61-117). Belge Yayınları.
• Keyder, Ç. (2014). Türkiye’de devlet ve sınıflar (19. Baskı). İletişim Yayınları.
• Kuruç, B. (1988). Belgelerle Türkiye iktisat politikası. Cilt 1. AÜSBF Yayınları.
• Kuruç, B. (2011). Mustafa Kemal döneminde ekonomi büyük devletler ve Türkiye. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Meclis Reisimiz İstanbul’da, (1929, 21 Aralık). Vakit.
• Milliyet, (1930, 22 Şubat).
• Nakiye Hanımefendi Düşüncelerini Anlatıyor, (1930, 15 Ocak). Akşam.
• Nebahat Haydar Rifat Hanımefendinin Fikirleri, (1930, 8 Ocak). Akşam.
• Özer, S. (2013). 1929 Dünya ekonomik bunalımı çerçevesinde yerli malı ve tutum haftası kutlamaları. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(5), 595-613. https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=1548983779_35%C3%96zerSevilay-trh-595-613.pdf&key=16279
• Öztan, G. G. (2005). 1930’ların Türkiye’sinde millî iktisat düşüncesi ve kadın algısı. Eğitim-Bilim-Toplum, 3(12), s. 1-18.
• Öztan, G. G. (2019). Türkiye’de çocukluğun politik inşası. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Rana Sani Yener Hanım Efendinin Fikirleri, (1930, 16 Ocak). Akşam.
• Sadiye Müştak Hanım Efendinin Fikirleri, (1930, 6 Ocak). Akşam.
• Saibe İbrahim Necmi Hanımefendinin Fikirleri, (1930, 20 Ocak). Akşam.
• Samiye Burhan Cahit Hanımefendinin Fikirleri, (1930, 18 Ocak). Akşam.
• Sarıdoğan, Ö. (2014). Tasarruf ve yerli malı haftası kutlamaları (1929-1949) (362492) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurumu Tez İzleme Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Siirt mebusu Mahmut, Kalk Borusu, (1929, 13 Aralık). Milliyet.
• Şükûfe Nihal Hanım Efendinin Fikirleri, (1930, 9 Ocak). Akşam.
• Tekeli, İ., & İlkin, S. (2009). 1929 dünya buhranında Türkiye’nin iktisadi politika arayışları. Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Temiz, Y. (1991). 1929-1938 döneminde millî iktisat ve tasarruf cemiyeti (17370) [Yayımlanmamış doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurumu Tez İzleme Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Tezel, Y. (1982). Cumhuriyet döneminin iktisadi tarihi (1923-1950). Yurt Yayınları.
• Toker G, N. (2019). Cumhuriyetin ilk yıllarında toplumla bütünleşme projesi olarak millî iktisat ve tasarruf cemiyeti. History Studies, 11(2) 665-679. https://www.historystudies.net/indir.php?yol=dergi&dosya=cumhuriyetin-ilk-yillarinda-toplumla-butunlesme-projesi-olarak-milli-iktisat-ve-tasarruf-cemiyeti2019053d00602
• Toprak, Z. (2019). Erken Cumhuriyet’te tasarruf anlayışı ve yerli malı kullanımı. Toplumsal Tarih, 309, 16-24. https://tarihvakfi.org.tr/dergiler/toplumsal-tarih/toplumsal-tarih-sayi309/
• Toprak, Z. (1995). Millî iktisat-millî burjuvazi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Uyanık, Ö, & Kipal, U. (2001). Türkiye millî iktisat tarihi. Kaynak Yayınları.
• T. B. M. M. Zabıt Ceridesi, 13. İnikat, (1929, 12 Aralık), Perşembe, Devre: 3. s.31-33.
• Yerli kumaş giyelim, (1929, 18 Kanunuevvel).
• Yerli malları koruma cemiyeti, (1929, 22 Aralık). Hâkimiyeti Milliye.
• Yıldız, F. (2017). 1930’ların tasarruf politikalarında idealize edilen kadın imgesinin basında temsili: Genç Cumhuriyetin modern ve tutumlu kadınları. The Journal of Academic Social Science Studies, 54, 389-406. https://jasstudies.com/?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=993421412_25-Filiz%20Y%C4%B1ld%C4%B1z.pdf&key=28206