Comparison of Financial Performances of BIST 50 Companies with TOPSIS, VIKOR and PROMETHEE Methods

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 31, 503 - 518, 28.11.2024

Buse Duygu Dağidir , Birol Elevli , Hakan Çelikkol

https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.1507876

Öz

Purpose: The objective of this study is to investigate the effectiveness of multi-criteria decision making (MCDM) techniques in evaluating the financial performance of companies in order to assist the investors in their investment decisions making.
Design/Methodology: The financial performances of BIST 50 companies excluding 5 bank companies 2023 were evaluated and ranked by TOPSIS, VIKOR and PROMETHEE methods. Eight financial ratios frequently used in the literature were selected as evaluation criteria and criteria weights were estimated based on the literature. Since the rankings obtained by using different methods may vary, Borda scores of all companies were also calculated in order to reach a consensus result and the rankings obtained on the basis of methods were converted into a single ranking list.

Findings: The results showed that "Koza Altın İşletmeleri A.Ş.", ranks the best financial performance in all three methods was determined. And also the integrated ranking result shows that the ranking of first 10 companies did not change.
Limitations: In this study, only 45 non-bank companies traded in the BIST 50 index have been evaluated by using the data of year 2023.
Originality/Value: This study emphasises the applicability of MCDM methods in financial performance evaluations of companies. The results reveals that MCDM methods can help to investors in investment decisions. The findings provide guidance to investors and offer a new perspective on financial performance evaluations.

Anahtar Kelimeler

Financial performance, Multi criteria decision making methods, BIST 50

Proje Numarası

-

BIST 50 Şirketlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS, VIKOR ve PROMETHEE Yöntemleri İle Karşılaştırılması

Öz

Amaç: Bu çalışmada, yatırımcılara yatırım kararlarında destek olmak amacıyla, şirketlerin finansal performanslarının değerlendirilmesinde çok kriterli karar verme (ÇKKV) tekniklerinin etkinliği araştırılmaktadır.
Tasarım/Yöntem: BIST 50 endeksinde işlem gören banka harici 45 şirketin 2023 yılı finansal performansları TOPSIS, VIKOR ve PROMETHEE yöntemleriyle değerlendirilmiştir. Finansal performans değerlendirmesi için literatürde sıklıkla kullanılan sekiz finansal oran değerlendirme kriteri olarak seçilmiş ve kriter ağırlıkları literatür destekli olarak hesaplanmıştır. Farklı yöntemler kullanılarak elde edilen sıralamalar değişiklik gösterebildiğinden, uzlaşık bir sonuca ulaşabilmek için ayrıca tüm şirketlerin Borda skorları hesaplanmış ve yöntem bazında elde edilen sıralamalar tek bir sıralama listesine dönüştürülmüştür.
Bulgular: Yapılan analizler sonucu her üç yöntemde de en iyi finansal performansa sahip şirket “Koza Altın İşletmeleri A.Ş.” olarak belirlenirken, bütünleşik sıralama sonuçlarına göre de ilk sıralarda yer alan şirketlerin genel olarak değişmediği görülmüştür.
Sınırlılıklar: Çalışmada, BIST 50 endeksinde işlem gören banka harici 45 şirketin 2023 yılı verileri kullanılmıştır.
Özgünlük/Değer: Bu çalışma, yatırımcılar için finansal performans değerlendirmelerinde ÇKKV yöntemlerinin uygulanabilirliğini vurgulamakta ve bu yöntemlerin yatırım kararlarına katkı sağlayabileceğini ortaya koymaktadır. Elde edilen bulgular, yatırımcılara yol gösterici nitelikte olup, finansal performans değerlendirmelerine yeni bir perspektif sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Finansal performans, Çok kriterli karar verme yöntemleri, BİST 50

Etik Beyan

Derginizde yayınlanmak üzere gönderdiğimiz “BIST 50 Şirketlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS, VIKOR ve PROMETHEE Yöntemleri ile Karşılaştırılması” başlıklı çalışma Etik Kurul izni gerektirmemektedir.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Akyüz, G. Ç. (2022). Hayat dışı sigorta şirketlerinin finansal performans analizinde TOPSIS ve MABAC yöntemlerinin değerlendirilmesi. İzmir İktisat Dergisi, 37(4), 891-912. https://doi.org/10.24988/ije.1017854
• Bayram, E. (2022). Türkiye’deki özel sermayeli bankaların finansal performans analizi: SWARA ağırlıklı CODAS yöntemi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 24(43), 992-1004. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2561653
• Brans, J.P., Vincke, P., & Mareschal, B. (1986), How to select and how to rank projects: The PROMETHEE method. European Journal of Operational Research, 24(2), 228–238. https://doi.org/10.1016/0377-2217(86)90044-5
• Çekici, E. M., ve Babacan, Ş. F. (2022). Gri ilişkisel analiz ile kurumsal yönetim ve finansal performans karşılaştırması: Borsa İstanbul’da bir uygulama. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 44(1), 221-238. https://doi.org/10.14780/muiibd.1135582
• Çolak, Z. (2023). BİST’te işlem gören gayrimenkul yatırım ortaklıklar şirketlerinin gri ilişkisel analiz yöntemiyle finansal performansının değerlendirmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 75-96. https://doi.org/10.29106/fesa.1199029
• Dağıstanlı, H. A. (2023). An integrated fuzzy MCDM and trend analysis approach for financial performance evaluation of energy companies in Borsa Istanbul sustainability index. Journal of Soft Computing and Decision Analytics, 1(1), 39-49. https://doi.org/10.31181/jscda1120233
• Dayı, F., ve Çilesiz, A. (2022). BİST’e kayıtlı tekstil, giyim eşyası ve deri sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin finansal performanslarının BWM tabanlı TOPSIS yöntemi ile değerlendirilmesi. Manas Journal of Social Studies, 11(1), 355-373. https://doi.org/10.33206/mjss.819025
• Dumanoğlu, S. (2010). İMKB’DE işlem gören çimento şirketlerinin mali performansının topsıs yöntemi ile değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(2), 323-339. https://dergipark.org.tr/tr/pub/muiibd/issue/487/4479
• Erdoğan, B. (2022). BİST’e kayıtlı bankaların finansal performansının AHP-SD tabanlı PIV yöntemiyle değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (52), 93-109. https://doi.org/10.30794/pausbed.1059473
• Ertaş, F. C., ve Yetim, A. (2022). Covıd-19 pandemisinde gıda ve içecek sektöründeki işletmelerin finansal performansının TOPSIS yöntemiyle incelenmesi: BIST örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (93), 53-74. https://doi.org/10.25095/mufad.978282
• Ertuğrul, İ., & Karakaşoğlu, N. (2009). Performance evaluation of Turkish cement firms with fuzzy analytic hierarchy process and TOPSIS methods. Expert systems with applications, 36(1), 702-715. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2007.10.014
• Gökdemir, T., ve Emel, G.G. (2023). BİST sigorta şirketlerinin CRITIC temelli PROMETHEE II yöntemi ile performans analizi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(26), 598-625. https://doi.org/10.53092/duiibfd.1311710
• Gümüş, Y., Özdağoğlu, A., Gümüş, G. K., ve Özdağoğlu, G. (2017). Bilanço ve gelir tablolarının TOPSIS yöntemi ile analizi: Borsa İstanbul uygulaması. Muhasebe ve Denetime Bakış, 16(50), 79-96. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mdbakis/issue/63894/967180
• Hwang, C.L., and Yoon, K. (1981). Multiple attribute decision making, methods and applications. lecture notes in economics and mathematical systems, vol.186. Now York: Springer-Verlag. https://doi.org/10.1007/978-3-642-48318-9_3
• İç, Y.T., Tekin, M., Pamukoğlu, F.Z., ve Yıldırım, S.E. (2015). Kurumsal firmalar için bir finansal performans karşılaştırma modelinin geliştirilmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 30(1), 71-85. https://doi.org/10.17341/gummfd.03450
• Jing, D., Imeni, M., Edalatpanah, S. A., Alburaikan, A., & Khalifa, H. A. E. W. (2023). Optimal selection of stock portfolios using multi-criteria decision-making methods. Mathematics, 11(2), 415. https://doi.org/10.3390/math11020415
• Karahan, M., & Kızkapan, L. (2022). Çok kriterli karar verme teknikleriyle bankaların finansal performanslarının karşılaştırmalı analizi. Verimlilik Dergisi, (3), 441-462. https://doi.org/10.51551/verimlilik.953606
• Kılıçarslan, A., ve Sucu, M. Ç. (2021). Çok ölçütlü karar verme yöntemleri ile finansal performans sıralamaları portföy yönetim şirketleri üzerine bir uygulama. Erciyes Akademi, 35(4), 1451-1480. https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.994546
• Kılıçarslan, A. (2023). Yenilenebilir enerji sektörü şirketlerinin finansal performans analizi: Borsa İstanbul’da bir uygulama. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 232-253. https://doi.org/10.21180/iibfdkastamonu.1191441
• Mareschal, B., & Brans, J.P. (1988), Geometrical representations for MCDA: The GAIA procedure. European Journal of Operational Research, 34(1), 69-77. https://doi.org/10.1016/0377-2217(88)90456-0
• Mareschal, B., (2021a), PROMETHEE-GAIA Statistics. http://www.promethee-gaia.net/assets/promethee-stats2.pdf. (Accessed on 10 February 2021).
• Mareschal B., (2021b), Visual PROMETHEE 1.4 Manual, http://www.promethee-gaia.net/files/ VPManual.pdf (Accessed on 10 February 2021).
• Opricovic, S., & Tzeng, G. H. (2004). Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European Journal Of Operational Research, 156(2), 445-455. https://doi.org/10.1016/S0377-2217(03)00020-1
• Opricovic, S., & Tzeng, G. H. (2007). Extended VIKOR method in comparison with outranking methods. European Journal Of Operational Research, 178(2), 514-529. https://doi.org/10.1016/j.ejor.2006.01.020
• Özdemir, O., ve Parmaksız, S. (2022). BİST enerji işletmelerinin finansal performanslarının çok kriterli karar verme teknikleri ile karşılaştırılması: TOPSIS ve EDAS yöntemleri ile analiz. Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 34-56. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2203338
• Özer, K., & Saygın, O. (2022). Katılım bankacılığının finansal performans analizi: Türkiye uygulaması. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 7(1), 257-273. https://doi.org/10.30784/epfad.1030401
• Pala, O. (2022). BIST sigorta endeksinde CRITIC ve MULTIMOOSRAL tekniklerine dayalı finansal analiz. İzmir İktisat Dergisi, 37(1), 218-235. https://doi.org/10.24988/ije.939532
• Pala, O. (2023). SD ve WISP yaklaşımları ile gıda sektöründe finansal performans analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 24(1), 59-79. https://doi.org/10.31671/doujournal.1118061
• Temür, A.S., & Tulum, S. (2022). BİST teknoloji işletmelerinin nakit akış oranlarına dayalı CRITIC ağırlıklandırmalı COCOSO yöntemi ile finansal performans analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (51). https://doi.org/10.30794/pausbed.1074295
• Terzioğlu, M.K., Kurt, E.S., Yaşar, A., Köken, M. (2022). BİST-100 enerji sektörü finansal performansı: SWARA-VIKOR ve SWARA-WASPAS. Alanya Akademik Bakış, 6(2), 2439-2455. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1079820
• Topal, B. (2024). Entropi ve AHP Ağırlıklı TOPSIS yöntemiyle firmaların performans sıralaması: BİST’te bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(1), 98-125. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1380809
• Tzeng, G.H., ve Huang, J.J. (2011). Multiple attribute decision making: methods and applications. CRC press. e-Book ISBN: 9780429110702. https://doi.org/10.1201/b11032
• Uluskan, M., Akpolat, G., & Şimşek, D. (2022). Vakıf üniversitelerinin AHP, COPRAS, SAW, TOPSIS yöntemleriyle değerlendirilmesi ve Borda Sayım Yöntemi ile bütünleşik bir sıra elde edilmesi. Endüstri Mühendisliği Dergisi, 33(1), 22-61. https://doi.org/10.46465/endustrimuhendisligi.972512
• Yaman, S., ve Korkmaz, T. (2023). Optimum portföy seçimi ve finansal başarısızlık modelleri: Borsa İstanbul’da bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (99), 195-222. https://doi.org/10.25095/mufad.1265605
• Yurttadur, M., & Taşcı, M.Z. (2022). Katılım bankalarının PIV yöntemiyle finansal performans analizi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 816-827. https://doi.org/10.29106/fesa.1193793
• Zorkirişçi, E.D., ve Rençber, Ö.F. (2023). BWM tabanlı TOPSIS, PROMETHEE ve COPRAS yöntemlerinin karşılaştırılması: Bankaların finansal performansları üzerine bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14(39), 1030-1045. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1211096