A Comparative Assessment Of The July 15 Coup Attempt And The February 28 Postmodern Coup

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 31, 589 - 601, 28.11.2024

Muhittin Işık

https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.1507936

Öz

Purpose: The purpose of this research is to make a comparative avaluation of the 15 July Coup Attempt and the 28 February Postmodern Coup with different dimensions.
Design/Methodology: Research is not limited to a single method. In this context, archive research technique, historical and descriptive research methods were used in the research to clearly understand the concept and series of events. Through these techniques andmethods, the July 15 Coup Attempt and the February 28 Postmodern Coup were comparatively evaluated in their different dimensions.
Findings: As a result of the analysis; when considered within the framework of actors, economic effects and public reflections, it has been concluded that the July 15 Coup Attempt and the February 28 Postmodern Coup have common aspects but different features. In this context, both developments hindered the development of democracy in Turkey and deeply affected the Turkish economy. However, although the February 28 Postmodern Coup in which the army and the media were the dominant actors received support from different segments, it can be argued that the July 15 Coup Attempt did not receive open support from any actor other than the Fethullah Terrorist Organization.
Limitations: The limitations of the research are the sample consists of only the July 15 Coup Attempt and the February 28 Postmodern Coup and that a comparative evaluation of these two developments is made in outline.
Originality/Value: Although there has been intensive research in the field of coup, it has been determined that there are a limited number of researches within the scope of comparative evaluation of the July 15 Coup Attempt with the February 28 Postmodern Coup. The unique value of the research is to examine the actors, motivations, economic effects and public reflections of the coups, specifically July 15 and February 28, and reach results that can contribute to the coup literature.

Anahtar Kelimeler

Coup, July 15 Coup Attempt, 28 February Postmodern Coup, FETO

15 Temmuz Darbe Girişimi ve 28 Şubat Postmodern Darbesinin Karşılaştırmalı Bir Değerlendirmesi

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı, 15 Temmuz Darbe Girişimi ve 28 Şubat Postmodern Darbesinin farklı boyutlarıyla karşılaştırmalı bir değerlendirmesini yapmaktır.
Tasarım/Yöntem: Araştırma tek bir yöntemle sınırlandırılmamıştır. Bu bağlamda kavram ve olaylar serisinin net bir şekilde anlaşılması için araştırmada arşiv araştırması tekniği, tarihsel ve betimsel araştırma yöntemlerinden yararlanılmıştır. Bu teknik ve yöntemler aracılığıyla 15 Temmuz Darbe Girişimi ve 28 Şubat Postmodern Darbesi’si farklı boyutlarıyla karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir.
Bulgular: Analizler sonucunda; aktörler, ekonomik etkiler, kamuoyundaki yansımalar çerçevesinde ele alındığında 15 Temmuz Darbe Girişimi ve 28 Şubat Postmodern Darbesi’nin ortak yönleri olmakla beraber farklı özelliklerinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu çerçevede her iki gelişme de Türkiye’de demokrasinin gelişmesine engel teşkil etmiş, Türkiye ekonomisini derinden etkilemiştir. Ancak ordu ve medyanın başat aktör olduğu 28 Şubat Postmodern Darbesi farklı kesimleden destek almış olmasına rağmen, 15 Temmuz Darbe Girişimi’nin Fethullahçı Terör Örgütü dışında herhangi bir aktörün açık desteğini almadığı ileri sürülebilir.
Sınırlılıklar: Örneklemin sadece 15 Temmuz Darbe Girişimi ve 28 Şubat Postmodern Darbesi’nden oluşması ve söz konusu iki gelişmenin ana hatlarıyla karşılaştırmalı bir değerlendirmesinin yapılması araştırmanın sınırlılıklarıdır.
Özgünlük/Değer: Darbe alanında yoğun olarak çalışılmasına karşın 15 Temmuz Darbe Girişimi’nin 28 Şubat Postmodern Darbesi ile karşılaştırmalı değerlendirmesi kapsamında sınırlı sayıda incelemelerin olduğu saptanmıştır. 15 Temmuz ve 28 Şubat özelinde darbelerin aktörleri, motivasyonları, ekonomik etkileri ve kamuoyundaki yansımaları incelenerek darbe literatürüne katkı sağlayabilecek sonuçlara ulaşması araştırmanın özgün değerini oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Darbe, 15 Temmuz Darbe Girişimi, 28 Şubat Postmodern Darbesi, FETÖ

Kaynakça

• Ağır, O. (2018). Türkiye’de askeri darbeler karşısında siyaset kurumunun tutumu. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(15 Temmuz ve Türkiye Demokrasisi Özel Sayısı), 1-26.
• Akça, İ. (2010). Ekonomide askerin varlığı, askeri sermaye, OYAK. İçinde N. Boztekin (Ed.), Türkiye siyasetinde ordunun rolü: asker-sivil ilişkileri, güvenlik sektörü ve sivil denetim (ss. 17-26). Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği. 7 Ağustos 2024 tarihinde https://tr.boell.org/sites/default/files/askersiyasetkitap.pdf adresinden erişildi.
• Akıncı, A. (2018). Askeri vesayetten FETÖ vesayetine: 15 Temmuz üzerine genel bir inceleme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(15 Temmuz ve Türkiye Demokrasisi Özel Sayısı), 105-122.
• Alkan, H. (2016). 15 Temmuz’u anlamak: Parametreler ve sonuçlar. Bilig, (79), 253-272.
• Alptekin, H. (2020). 15 Temmuz müdafaası. Kriter, 5(48), 22-25. 15 Nisan 2024 tarihinde https://kriterdergi.com/dosya-4-yilinda-15-temmuz/15-temmuz-mudafaasi adresinden erişildi.
• Anadolu Ajansı (2016). Dakika dakika FETÖ’nün darbe girişimi. Anadolu Ajansı Yayınları. 20 Nisan 2024 tarihinde https://cdnuploads.aa.com.tr/uploads/TempUserFiles/pdf%2Fkitap_yeni.pdf adresinden erişildi.
• Arslan, R. (2017, Nisan 03). Kılıçdaroğlu: 15 Temmuz kontrollü darbe girişimidir. BBC News Türkçe. 7 Ağustos 2024 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-39478777#:~:text=Cumhuriyet%20Halk%20Partisi%20(CHP)%20Genel,Darbeden%20%C3%B6nceden%20bilgileri%20var%22%20dedi adresinden erişildi.
• Aslan, M. (2020, Temmuz 14). FETÖ’nün hain darbe girişiminin ekonomiye dolaylı maliyeti 350 Milyar Dolar. Anadolu Ajansı. 20 Nisan 2024 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/15-temmuz-darbe-girisimi/fetonun-hain-darbe-girisiminin-ekonomiye-dolayli-maliyeti-350-milyar-dolar/1909959 adresinden erişildi.
• Aslaner, S. (2016). 27 Mayıs’tan 15 Temmuz’a metinlerle Türkiye darbe tarihçesi. BSV Bülten, (91), 78-123. 20 Nisan 2024 tarihinde https://bisav.org.tr/userfiles/yayinlar/makaleler/mecmua__ek_1611.pdf adresinden erişildi.
• Aydın, M. (2012). Darbecilikte son perde: 28 Şubat. A. Babacan (Ed.), Bin yılın sonu 28 Şubat cilt III: Ne değişti içinde (ss. 57-75). Pınar Yayınları.
• Balcı, A. ve Turan, Y. (2017). Eleştirinin sefaleti: Batı’dan 15 Temmuz darbe girişimini okumak. Bilig, (83), 53-77. Bayramoğlu, A. (2011a, Mart 03). İlk özeleştiri: Abdullah Gül 28 Şubat’ı nasıl anlatmıştı?. Yeni Şafak. 7 Ağustos 2024 tarihinde https://www.yenisafak.com/yazarlar/ali-bayramoglu/ilk-ozeletiri-abdullah-gul-28-ubati-nasil-anlatmiti-26352 adresinden erişildi.
• Bayramoğlu, A. (2011b, Mart 05). Gül: 28 Şubat’ta hatamız devleti tanımamaktı. Yeni Şafak. 7 Ağustos 2024 tarihinde https://www.yenisafak.com/yazarlar/ali-bayramoglu/gul-28-ubatta-hatamiz-devleti-tanimamakti-26376 adresinden erişildi.
• Bayramoğlu, A. (2018). 28 Şubat: Bir müdahalenin güncesi. İletişim Yayınları.
• Bora, T. (2017a). Türk sağının üç hâli: Milliyetçilik, muhafazakârlık, İslâmcılık. Birikim Kitapları.
• Bora, T. (2017b). Cereyanlar: Türkiye’de siyasi ideolojiler. İletişim Yayınları.
• Bostancı, N. (2012). Tarihi arka planıyla 28 Şubat. A. Babacan (Ed.), Bin yılın sonu 28 Şubat: Süreklilik ve kopuş cilt III: Ne değişti? İçinde (ss. 77-89). Pınar Yayınları.
• Cevizoğlu, H. (2001). Generalinden 28 Şubat itirafı “postmodern darbe”. Deniz Kabuğu Yayınları.
• CNN Türk (2017, Haziran 15). Kılıçdaroğlu’ndan yeni ‘kontrollü darbe’ açıklaması [Video]. Youtube. 7 Ağustos 2024 tarihinde https://www.youtube.com/watch?v=vmxSPdaJ7fc adresinden erişildi.
• Çelik, H. (2017). Darbelerin dünyanın değişik ülkelerindeki gelişme süreci ve kronolojisi. Çomak, H. ve Sağıroğlu, N. (Ed.), Türk siyasal hayatında hukuk devletinin kurumlarına ve anayasal sisteme yönelik girişimler içinde (ss. 39-56). Beta Yayıncılık.
• Çelik, N. (2003). 28 Şubat ve irtica tehdidi. Sinemis Yayınları.
• Çetinkaya, T. (2007). 28 Şubat nedir?, 28 Şubat Postmodern bir darbenin sosyal ve siyasal analizi içinde (ss. 156-158). Birey Yayıncılık.
• Devran, Y. ve Özcan, Ö. F. (2016). 15 Temmuz darbe girişimi: Gelenekselden yeniye medya araçlarının kullanımı. AJIT-e (Online Academic Journal of Information Technology), 7(25), 71-91.
• Duman, M. Z. (2018). 15 Temmuz askeri darbe girişiminin Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerine etkisi. Liberal Düşünce Dergisi, 23(90), 71-95.
• Eğitim-Bir-Sen (2014). Rakamlarla 28 Şubat raporu. 20 Nisan 2024 tarihinde https://www.ebs.org.tr/storage/publication/w2c9SKDjBpjHsYdc2C9XKzy3awob0qTxpJLUWKvP.pdf adresinden erişildi.
• Engin, M. B. (2007). Gelişmiş ve yükselen piyasalarda 1990 sonrası görülen finansal krizler ve dünya ekonomisi üzerindeki etkileri, Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 35-60.
• Ersoy, E. (2001). Asya krizi ve Türkiye ekonomisine etkileri (Yayın No. 106792) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Gür, B. (2000). Küreselleşme sürecinde Güney Doğu Asya krizi ve Türkiye ekonomisine sektörler itibariyle etkisi (Yayın No. 94264) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Gürkan, H. (2011). 28 Şubat sürecinin Türk eğitim sistemine etkileri ve iktidar-muhalefet partilerinin tutumu (Yayın No. 299911) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Hotar, N. (2020). Türk demokrasisindeki kesintiler ve 15 Temmuz kalkışmasının hedefindeki Türkiye. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XX(Özel Sayı), 7-29.
• Işık, M. (2018). 28 Şubat postmodern darbe sürecinde rol oynayan aktörler hakkında bir değerlendirme (Yayın No. 508249) [Yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Işık, M. (2019). 28 Şubat süreci hakkındaki iddialar ve AK Parti’nin sürecin hukuki düzenlemelerini dönüştürme çabası. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(17), 122-135.
• Işık, M. (2023a). Türk siyasal hayatında 28 Şubat süreci: Kavramlar, olaylar, aktörler. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub205
• Işık, M. (2023b). 1980 sonrası dönemde Türkiye’de muhafazakâr düşüncenin evrimi (1980-2001) (Yayın No. 792612) [Doktora tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Işık, M. (2023c). Dünyada ve Türkiye’de muhafazakârlık. Astana Yayınları.
• Işık, M. (2023d). 28 Şubat sürecinin ekonomik ve siyasi arka planı üzerine notlar. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 25(44), 364-377.
• İnce, A. (2020). Yakın dönem Türkiyesi’nde Nakşîlik-siyaset ilişkisi. İçinde S. Çift ve T. Karakaya (Ed.), Tarihten günümüze sûfî-siyaset ilişkileri (ss. 645-684). Ensar Neşriyat.
• Karahan, H. (2016, Temmuz 28). 5 soru: Darbe girişiminin ekonomik yansımaları. 20 Nisan 2024 tarihinde https://www.setav.org/5-soru-darbe-girisiminin-ekonomik-yansimalari/ adresinden erişildi.
• Karahasanoğlu, A. (2018, Aralık 23). 28 Şubat’ta RP’yi kapatanlar, tek bir FETÖ’cü kurumu kapattı mı? Yeni Akit. 10 Mayıs 2024 tarihinde https://www.yeniakit.com.tr/yazarlar/ali-karahasanoglu/28-subatta-rpyi-kapatanlar-tek-bir-fetocu-kurumu-kapatti-mi-26884.html adresinden erişildi.
• Kaynar, M. K. (2017). Türkiye’nin altmışlı yılları üzerine bazı notlar. İçinde T. Bora (Ed.), Türkiye’nin 1960’lı yılları (ss. 23-58). İletişim Yayınları.
• Koç, R. (2022). İki darbenin karşılaştırılması: 27 Mayıs 1960 ve 15 Temmuz 2016. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, (41), 77-103.
• Memur-Sen (2017). Küresel işgale destansı direniş: 15 Temmuz milli irade zaferi. 10 Mayıs 2024 tarihinde https://www.memursen.org.tr/documents/15temmuzalbum.pdf adresinden erişildi.
• Özkaya, T. ve Şahin, S. (2021, Şubat 26). FETÖ elebaşı Gülen, açıklamalarıyla “postmodern darbe” zihniyetinin imdadına koştu. Anadolu Ajansı. 15 Nisan 2024 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/28-subat/feto-elebasi-gulen-aciklamalariyla-postmodern-darbe-zihniyetinin-imdadina-kostu/2157737 adresinden erişildi.
• Saç, S. (2017). Ilımlı mücadeleden radikal önlemlere: 27 Mayıs 1960. İçinde T. Bora (Ed.), Türkiye’nin 1960’lı yılları (ss. 77-98). İletişim Yayınları.
• Sazak, D. (1998, Şubat 28). Anılarla 28 Şubat. Milliyet. 7 Ağustos 2024 tarihinde https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/derya-sazak/anilarla-28-subat-5367703 adresinden erişildi.
• Sazak, D. (2012, Ekim 03). Çiller ve 28 Şubat. Milliyet. 7 Ağustos 2024 tarihinde https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/derya-sazak/ciller-ve-28-subat-1606400 adresinden erişildi.
• Sazak, D. (2017). 28 Şubat’tan 15 Temmuz’a, darbeye, diktaya, medyaya itirazım var. İletişim Yayınları.
• Seker, F. (2000). Doğu Asya finansal krizi ve Türkiye ekonomisine etkileri (Yayın No. 102323) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Taşkın, Y. (2007). Anti-komünizmden küreselleşme karşıtlığına milliyetçi muhafazakâr entelijensiya. İletişim Yayınları.
• Tatlılıoğlu, K. (2016). 15 Temmuz darbe girişiminin türk toplumundaki post-travmatik etkileri üzerine genel bir değerlendirme. Uluslararası demokrasi sempozyumu: Darbeler ve tepkiler içinde (ss. 806-818). Giresun Üniversitesi.
• Tauscher, S., Can, M. Z., Can, S., Türk, M. S., Keleş, A., Ülker, O., Pulat, A., Yıldırım, B., Akdoğan, İ., Özçelik, F., Küpeli, M. Ş., Şahin, M. M. ve Efe, İ. (2017). 15 Temmuz darbe girişimi ve Batı medyası. İ. N. Telci, İ. Efe, Kardaş, T. ve Çağlar, İ. (Ed.). SETA Yayınları. 15 Nisan 2024 tarihinde https://setav.org/assets/uploads/2017/07/Rapor86.pdf adresinden erişildi.
• TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanlığı (2012, Kasım 07). Bilgisine başvurulan kişilerin görüşme tutanakları. 7 Ağustos 2024 tarihinde https://www.tbmm.gov.tr/Files/MeclisArastirmasiKomisyonlari/DarbeMuhtira/tutanak_son/28_subat_alt_komisyonu/28_subat_alt_komisyonu/07.11.2012/Tansu%20%C3%87%C4%B0LLER-07.11.2012.pdf adresinden erişildi.
• TRT Haber (2016, Temmuz 18). Darbe girişimi nasıl başladı? Nasıl bertaraf edildi? 14 Nisan 2024 tarihinde https://www.trthaber.com/haber/gundem/darbe-girisimi-nasil-basladi-nasil-bertaraf-edildi-261585.html adresinden erişildi.
• Türk Dil Kurumu (2023). Türkçe sözlük. 10 Mayıs 2024 tarihinde https://sozluk.gov.tr/?q=darbe&aranan= adresinden erişildi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2012). Ülkemizde demokrasiye müdahale eden tüm darbe ve muhtıralar ile demokrasiyi işlevsiz kılan diğer bütün girişim ve süreçlerin tüm boyutlarıyla araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla kurulan meclis araştırması raporu, Cilt II. 1 Mayıs 2024 tarihinde https://acikerisim.tbmm.gov.tr/bitstream/handle/11543/2782/ss376_c2.pdf?sequence=2&isAllowed=y adresinden erişildi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2016). 15 Temmuz millet darbeye dur dedi. Meclis Bülteni, 215, 1-124. 15 Nisan 2024 tarihinde https://www5.tbmm.gov.tr/meclis_bulteni/s215.pdf adresinden erişildi. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği (2018). 15 Temmuz darbe girişimi ve milletin zaferi. Cumhurbaşkanlığı Yayınları. 15 Nisan 2024 tarihinde https://www.tccb.gov.tr/assets/dosya/15Temmuz/15temmuz_tr.pdf adresinden erişildi.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (t.y.). Temel ekonomik göstergeler. 15 Nisan 2024 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/temel-ekonomik-gostergeler/#1687782578718-4eac48af-7c03 adresinden erişildi.
• Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı (t.y.). Ekonomik göstergeler. 10 Nisan 2024 tarihinde https://www.hmb.gov.tr/ekonomik-gostergeler adresinden erişildi.
• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (2022a). İnsan hakları bağlamında 28 Şubat Darbesi. 21 Temmuz 2024 tarihinde https://www.tihek.gov.tr/upload/file_editor/2022/02/1646061729.pdf adresinden erişldi.
• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (2022b, Ekim 3). 28 Şubat darbesinin neden olduğu insan hakları ihlalleri ve devam eden mağduriyetler konulu basın açıklaması. 10 Nisan 2024 tarihinde https://www.tihek.gov.tr/28-subat-darbesinin-neden-oldugu-insan-haklari-ihlalleri-ve-devam-eden-magduriyetler-konulu-basin-aciklamasi adresinden erişildi.
• Türkiye İstatistik Kurumu (t.y.). İstatistik veri portalı. 10 Nisan 2024 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Üzümcü, A. (2022). 28 Şubat süreci, E-Muhtıra ve 15 Temmuz FETÖ darbe girişiminin ekonomi-politik analizi. ESAM Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 74-121.
• Yavuzer, H. (2021). 5. Yılında 15 Temmuz darbesi. Milli Kültür Araştırmaları Dergisi, 5(2), 47-73.
• Yerlikaya, S. (2007). 28 Şubat sürecinde üniversite kulüpleri ve üniversiteler. 28 Şubat postmodern bir darbenin sosyal ve siyasal analizi içinde (ss. 132-135). Birey Yayıncılık.
• Yılmaz, N. (2012). Bir postmodern darbe portresi: 28 Şubat. İçinde A. Babacan (Ed.), Bin yılın sonu 28 Şubat: Süreklilik ve kopuş cilt 2 (ss. 211-237). Pınar Yayınları.
• Yılmaz, S. (2016, Aralık 19). 15 Temmuz nedir? 28 Şubat FETÖ’yü güçlendirdi. 10 Mayıs 2024 tarihinde https://www.tyb.org.tr/15-temmuz-nedir-28-subat-fetoyu-guclendirdi-28051h.htm adresinden erişildi.
• Yüksel, E. (2004). Medya güvenlik kurulu: 28 Şubat sürecinde medya, MGK ve siyaset bağlantısı. Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Zaman gazetesi (1997, Temmuz 1). Hayırlı olsun. 10 Mayıs 2024 tarihinde https://www.gastearsivi.com/gazete/zaman_feza adresinden erişildi.