Dini İstismar Eden Terör Örgütlerinin Radikalleştirme ve Eleman Temini Stratejisinin Toplumsal Sonuçları: FETÖ ve Abla-Abi Metaforu Üzerinden Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 33, 846 - 861, 09.12.2025

Begüm Çardak

https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.1676521

Öz

Çalışmanın temel amacı Fethullahçı Terör Örgütü (FETÖ)’nün eleman temininde diğer dini istismar eden terör örgütlerinden farklı olarak sosyo-kültürel yapıları nasıl kullandığını ve bunun yarattığı sonuçları ortaya koymaktır. Çalışmada seçilen terör örgütünün kendisi bir vaka olarak ele alınmıştır. Çalışmanın temel amacı Fethullahçı Terör Örgütü (FETÖ)’nün eleman temininde diğer dini istismar eden terör örgütlerinden farklı olarak sosyo-kültürel yapıları nasıl kullandığını ve bunun yarattığı sonuçları ortaya koymaktır. Ele alınan vakanın analizinde örgütün radikalleştirmede nasıl bir yol izlediğini tespit etmek, Türk toplumsal yapısı içerisinde aile, evlilik ve din değerleri ile statülerinin nasıl istismar edildiğini gözler önüne sermek hedeflenmektedir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada literatürde radikalleştirme ve terörizm ilişkisi nasıl ele alındığına da detaylı bir şekilde yer verilmektedir. Örgüt sözde eğitim, hayır işleri ve dini sohbetler gibi görünüşte masum faaliyetlerle gençleri etkilemiş, onları kendi saflarına katmak için çeşitli yöntemler kullanmıştır. Örgüt liderinin oluşturduğu dini söylemlerle insanları etkilemiş, özellikle zayıf noktaları olan bireyleri ikna ederek örgütlerine katılım sağlamıştır. Işık evlerinde ve okullarda yönetimden sorumlu olan abla-abiler öncelikle gençlerin sözde eğitimlerinden sorumlu oldukları iddiası ile kontrol sağlamaya çalışmakta; akabinde de grubun radikalleşebilmesi için örgüt liderine ilişkin kaset ve kitapların öğrencilerin zihinlerine yerleşmesine hizmet etmişlerdir. Ayrıca abla-abi olarak tanımlanan bu kişiler örgüte katılan bireylerden himmet parası altında sözde bağış toplamakta ve örgütün finans ayağında da çalışmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler

Terör , Terörizm , Uluslararası Güvenlik , Din , Kültür

Kaynakça

• Abayhan, Y. (2017). Bir “Cemaat” Terör Örgütüne Nasıl Dönüştü? Gülen Cemaati’nin Eski Grup Üyelerinin Anlatımına Dayalı Değerlendirilmesi. Liberal Düşünce Dergisi, 22 (87), 5-32.
• Adıyaman, A. (2023). Dini Motivasyonlu Radikalleşmenin Risk Değerlendirmesi (Yayın No. 785466) [Yüksek Lisans tezi, Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi]. Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Ammerman, N.T. (2003). Religious Identities and Religious Institutions. In M.Dillon (Eds,), Handbook of The Sociology of Religion (pp.207-224), Cambridge University Press.
• Ankara C. Başsavcılığı 2016/109268 soruşturma numaralı, 2017/19707 esas numaralı, 2017/3376 numaralı iddianame
• Arslan, H. (2017). Rüya Metaforu Üzerinden Din İstismarı: FETÖ Örneği. Liberal Düşünce Dergisi, 22(87), 33-47.
• Arslan, H. (2022). Radikalizmin Kadın Versiyonu: Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) Ablaları Örneği, International Academic Social Resources Journal, 7 (41), 1053 1062, http://dx.doi.org/10.29228 /ASRJOURNAL.64600
• Aydemir, K. (2022). Modern Terör Örgütlerinin Şiddet Kullanımına Yönelik Değişen Stratejisi: FETÖ/PDY Örneği, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 37, 28-41, https://doi.org/10.20875/makusobed.1192779
• Baş, F. (2021). Antonio Gramsci’nin ‘Hegemonya’ Kavramı Çerçevesinde Fetö’nün Kültürel Faaliyetleri, Mütefekkir, 8(16), 165-183.
• Caşın, M.H. (2023). Uluslararası Terörizm, Cilt 2, Nobel Yayınevi.
• DellaPorta, D. (2018). Radicalization:ARelational Perspective, Annu.Rev.PoliticalSci, 21, 461–74, https://doi.org/10.1146/annurev-polisci-042716 102314
• Demir, H. (2017a). Radikalleşme Süreçlerinde İdeoloji ve İtikadi İdeolojinin Rolü Üzerine. Ortadoğu Analiz, 9(80), 11-13.
• Demir, H. (2017b). Ezoterik Radikal Bir Kült Hareketi Olarak FETÖ, http://www.diyanetdergi.com/gundem/item/20-ezoteri<wbr></wbr>k-radikal-bir-nifak-hareketi-olarak-feto
• Demir, H. (2018). Gülen Örgütü, Ezoterik Bir Kült Cemaatin Radikalleşmesi. Ay Yayınları.
• Demir, H. (2019). Radikal/yıkıcı kült gruplar: Kavram ve teorik bir çerçeve. 1-13.
• Demirden, A. (2019). Terör Örgütlerinde Radikalleşme Süreçlerinin Psikolojik Analizi: FETÖ Örneğinde İki Piramitli Model. Güvenlik Çalışmaları Dergisi, 21(21/2), 149-162.
• Dooley, L. M. (2002). Case study research and theory building. Advances in developing human resources, 4/3, 335-354.
• Doosje, B., Moghaddam, M.F., Kruglanski, A., de Wolf, A., Mann, L., &Feddes. A. R. (2016). Terrorism, radicalization and de-radicalization. Current Opinion in Psychology, 11,79-84. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2352250X16300811
• Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı. (2017). Kendi Dilinden FETÖ, Örgütlü Bir Din İstismarı. Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı. (2018). FETÖ, Din İstismarının Arkasına Gizlenen Terör Örgütü. Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Döşkaya, F.Ç. (2021). FETÖ’nün Kadın Yapılanması ve Misyonerlik Faaliyetleri ile Karşılaştırılması. İçinde Altay, A., Yılmaz, L., Nart, S., Özdemir, E.A. & Özayrancı, Y.E. (Eds.)15 Temmuz Kalkışması: Milli İrade Vurguncuları /15 Temmuz Şehitleri Anısına Kitap (ss.195-218), Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Esposito, J. L. & Watson, M. (2000). Religion and global order. University of Wales Press.
• Fidel, R. (1984). The Case Study Method: A Case Study. LISR, 6, 273-288.
• Gülener, S. ve Öztürk, H. (2018). İtiraflarda FETÖ’nün Devlete Sızması (Askeriye, Mülkiye, Adliye), Seta Yayınları.
• Gür, A. (2023). FETÖ ve Aum Shinrikyo Örnekliğinde Ilımlı Dini Hareketten Terör Örgütüne Dönüşüm: Sistematik Bir Değerlendirme, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 604–614.
• “Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Genel Kurul Kararı”, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Genel Kurul Kararı Karar No: 2016/426, Tutanak No:17, 24.08.2016, https://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2016/08/ 20160825-5.pdf.
• Hall, J.R. (2003). Religion and Violence. In M.Dillon (Eds,), Handbook of The Sociology of Religion (pp.359-382), Cambridge University Press
• Heale, R. & Twycross, A. (2018). What is a case study?. Evid Based Nurs., 21(1), 7-8. https://doi.org/10.1136/eb-2017-102845
• Horgan, J. (2008). From Profiles to Pathways and Roots to Routes : Perspectives from Psychology on Radicalization into Terrorism, The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 618, 80-94, https://doi.org/10.1177/0002716208317539
• Iannaccone, L. R. (1990). Religious Practice: A Human Capital Approach. Journal for the Scientific Study of Religion, 29, 297-314. https://doi.org/10.2307/1386460
• İçişleri Bakanlığı İç Güvenlik Stratejileri Daire Başkanlığı. (2019). Fettullahçı Terör Örgütü. İç Güvenlik Stratejileri Daire Başkanlığı Yayınları.
• Juergensmeyer, M. (2000). Terror in the Mind of God: The Global Rise of Religious Violence., University of California Press.
• Kanat S, Kodaman T., & İren A.A. (2016). İnsani güvenlik ve terörizmle mücadele. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 567-588.
• Karslı, N. (2019). FETÖ Darbe Girişiminin Gençlerin Din ve Cemaat Algısı Üzerindeki Etkisi: Trabzon İlahiyat Fakültesi Örneği, Bilimname, XXXVII(1), 1187-1210, http://dx.doi.org/10.28949/bilimname.534018
• Kaya, E. (2017). Dini Grupların Dini Bilgi Kaynaklarını Kullanırken Araçsallaştırdığı Formlar (FETÖ Örneği), Journal of Analiytic Divinity, 1(1), 65-82, https://dergipark.org.tr/tr/pub/jad/issue/32433/345702#article_cite
• King, M. & Taylor, M.D. (2011) The Radicalization of Homegrown Jihadists: A Review of Theoretical Models and Social Psychological Evidence, Terrorism and Political Violence, 23(4), 602-622, https://doi.org/10.1080/09546553.2011.587064
• Kruglanski, A.W., Gelfand, M.J., Bélanger, J.J., Sheveland, A., Hetiarachchi, M.,& Gunaratna, R. (2014). The Psychology of Radicalization and Deradicalization: How Significance Quest Impacts Violent Extremism, Advances in Political Psychology, 35 (1), https://doi.org/10.1111/pops.12163
• Kürüm, R.S. (2021). Uluslararası İlişkilerde Nitel Yöntemlerle Makale Yazımı: Vaka Analizi ve İncelikleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42, :Özel sayı 1, Ö149-Ö168.
• Laqueur, W. (2002). A history of Terrorism. Transaction Publishers
• Manza, J.& Wright, N. (2003). Religion and Political Behavior. In M.Dillon (Eds,), Handbook of The Sociology of Religion (pp.297-314), Cambridge University Press
• Moghadam, F. M. (2005). The staircase to terrorism: a psychological exploration. American Psychologist. 60 (2).161-169.
• Özcan, N.,A. (2018). Is Terrorism Becoming an Effective Strategy to Achieve Political Aims?, All Azimuth,V7, N2, 93-100, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/489132
• Parlak, Y. (2018). Fetö-Pdy’ye Bağlı Özel Ortaöğretim Kurumlarının 15 Temmuz Darbe Teşebbüsü Üzerindeki Etkileri.Yüksek Lisans Tezi, Polis Akademisi.
• Peabody, F.G. (1913). The Socialization of Religion. American Journal of Sociology, 18(5), 694-705, https://doi.org/10.1086/212142
• Sağ, V. (2003). Toplumsal Değişim ve Eğitim Üzerine. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 11-25 . https://pdf.trdizin.gov.tr/pdf/VXhxMTBJNTBkQ2d1b3RIZHhPTzc1Q1NLWXE3bUZZTjJtN3VqRFZiQU1EUm9ZWTFrZXVCRDZsQ1h6ek9QQ1FOYU9tdW02NHpWTFpKOERSUzJ1aWNabUVzTCswaituNFZnVit0cnVCZmVqV0hyU2NkUW0rdmRra0tMWlM3RGtSamFJclVtMUpoQVNkVldrK2FTUWxROW5tL3IrY2E1NDR2L2hVZXFPdnlGQ2lYaTVmYnkyS052c05iZzhaS1p3aUJTRFVjOTVBOHAraUhnRGZXMVJXTVROSW5MajhBUTNDU3doaWIwMER1SXB4ST0
• Sert, A., Demir, C.K. & Avcı, E. (2020). Strateji, Örgütlenme ve Motivasyonuyla Kendine Özgü Bir Terörist Örgüt: Fetö, Güvenlik Bilimleri Dergisi, UGK Özel Sayı, ss.1-28.
• Sherkat, D.E. (2003). Religious socialization: Sources of influence and influences of agency, In M.Dillon (Eds,), Handbook of The Sociology of Religion (pp.151-163), Cambridge University Press
• Stark, R., & Bainbridge, W. S. (1985). The Future of Religion. Berkeley, University of California Press.
• Stark, R., & Finke, R. (2000). Acts of Faith: Explaining the Human Side of Religion (1st ed.). University of California Press. http://www.jstor.org/stable/10.1525/j.ctt1pnf0j
• Şahin, M., Tınas, M., Sarı, B., İrdem, İ., Şahin, Y., Kıyıcı, H. & Öztürk, M. (2018). Uluslararası Bir Tehdit Olarak Fetö. Polis Akademisi Yayınları.
• TBMM. (2017). ‘‘FETÖ/PDY Meclis Araştırma Komisyonu Raporu’’ http://altinoz.com.tr/wp-content/uploads/2017/05/Rapor_26.05.pdf.
• Tezcan, M. (2016). Kuşaklar Çatışması. Anı Yayıncılık.
• Thornton, T. P. (1964). Terror as a Weapon of Political Agitation, In E. Harry (Eds,), Internal War: Problems and Approaches, The Free Press.
• Töreli, T., (2022). Türkiye’de Terör Örgütlerinin Eleman Temininde Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü. In G.Abdülkadir, T.Kemal, & K.İ.Akkuş (Eds,), Geçmişten Geleceğe Türk Dünyası (pp.615-631), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Vogelson J.M. (2002). Multinational approaches to eradicating international terrorism. The International Lawyer, 36(1), 67-75.
• Wiktorowicz, Q. (2004). Joining the cause: al-muhajiroun and radical Islam. https://securitypolicylaw.syr.edu/wp content/uploads/2013/03/Wiktorowicz.Joining-the-Cause.pdf
• Wilkinson, P. (1974). Political Terrorism, The Macmillan Press.
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı. (2017). Türkiye’de Gerçekleşen 15 Temmuz Darbe Girişiminin Arkasındaki Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ).