A Review of Dower (Mahr) Practices in Saudi Arabia

Yıl 2019, Sayı: 15, 229 - 294, 18.09.2019

Mehmet Ali Yargı

https://doi.org/10.5281/zenodo.3445507

Öz

This paper deals with different aspects of
dower (sadaq, mahr) applications and their impact on courts and social life in
Saudi Arabia. And studies what is the dower, who is entitled to it, who
receives it, and its likeness and lack of it to the "Bashlik" and
"kalin" terms which are used by Turks, the less and the more, its
consequences if it was named hastily and recently or secretly and publicly, its
relationship with the gifts sent by the husband to his wife and her family and
its role in the rights of spouses in married life and so on. It appears through
the research that the dower has a great role in the formation of justice
between spouses in the rights and duties when the formation of the family and
its sustainability and termination. Therefore, the research provides those who
want to compare the system in which the dower plays an important role in family
law with other legal systems that regulate it and do not depend on the dower.

Anahtar Kelimeler

Saudi Arabia, family law, mahr, sadaq, dower, dowry, marriage, gift, divorce

Suudi Arabistan’daki Mehir Uygulamalarına Dair Bir İnceleme

Öz

Bu çalışmada Suudi Arabistan’da mahkemelere ve
sosyal hayata yansıyan birçok yönüyle mehre ilişkin uygulamalar ele alınmıştır.
Mehrin kimin hakkı olduğu, kime verildiği, “başlık parası”na veya “kalın”a
benzeyip benzemediği, alt ve üst sınırının ne olduğu, peşin veya veresiye;
resmî veya gayriresmî belirlenmesinin sonuçları, geline ve ailesine damadın
gönderdiği hediyelerin mehirden sayılıp sayılmayacağı ve mehrin aile
hayatındaki işlevi gibi hususlar incelenmiştir. Mehrin aile birliği kurulurken
önemli olduğu kadar onun korunmasında, eşler arasında hak ve sorumluluk
bakımından dengenin sağlanmasında ve evlilik birliği sona erecekse adaletli bir
şekilde sona ermesinde önemli bir işleve sahip olduğu görülmüştür. Bu bakımdan
bu çalışma aile hukukunda mehrin önemli bir rol oynadığı İslam hukukunun
sistemini, ona dayanmaksızın aile hukukunu düzenleyen diğer hukuk sistemleriyle
karşılaştırmak isteyenlere önemli bir imkân sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Suudi Arabistan, aile hukuku, mehir, mihr, başlık, kalın, hediye, destiman, evlilik, boşanma

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmet. “Başlık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5: 131-133. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992.
• Aksoy, Mustafa. “Başlık ve Mehir Kavramları Üstüne Bir Deneme”. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi 73 (1991): 87-90.
• Algül, Ayşe Betül. “Semavî Dinlerde Mehir”. Ed. Mustafa Yiğitoğlu. 1. Uluslararası İnsan ve Toplumbilimleri Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı. Karabük: Karabük Üniversitesi Yayınları, 2018. 114-124.
• Aydın, M. Âkif. “Mehir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28: 389-391. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 2003.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. Dimeşk-Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1423/2002.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus. er-Ravzu’l-mürbiʻ şerh-u Zâdi’l-müstakniʻ. Müessesetü'r-risâle, ts.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus. Keşşâfu’l-kınaʻ ani'l-İknaʻ. Riyad: Suudi Arabistan Adalet Bakanlığı Yayınları, 1421/2000.
• Cin, Halil. İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 1974.
• Cüveyr, İbrahim b. Mübârek. Teahhuru’ş-şebâbi’l-câmiî fi’z-zevâc. Riyad: Mektebetü’l-Ubeykân, 1416/1995.
• Ebhâsü Hey’eti Kibâri'l-Ulemâ bi'l-Memleketi'l-Arabiyyeti’s-Suûdiyye. 5. Baskı. Riyad: er-Riâsetü’l-Âmme li’l-Buhûsi’l-İlmiyye ve’l-İftâ, 1434/2013.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eşʻas es-Sicistânî. Sünen-i Ebî Dâvûd. Tlk. Muhammed Nâsırüddîn el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-maârif, 1424.
• Fetâva’l-Lecneti’d-Dâime li’l-Buhûsi’l-İlmiyye ve’l-İftâ. Cem ve Tert. Ahmed b. Abdürrazzâk ed-Düveyş. Riyad: Dâru’l-müeyyed - Dâru’l-âsıme, 1424.
• Fevzân, Sâlih b. Fevzân b. Abdullah el-Fevzân. el-Mulahhasu’l-fıkhî. 2. Baskı. Riyad: er-Riâsetü’l-Âmme li’l-Buhûsi’l-İlmiyye ve’l-İftâ, 1430/2009.
• Futûhî, İbnü’n-Neccâr Ahmed b. Abdülaziz. Müntehe’l-irâdât (Buhûtî’nin şerhi ile birlikte). Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Müesesetü’r-risâle, 1421/2000.
• Gezer, Arif. “Hz. Peygamber Dönemi Mehir Uygulaması ile Günümüz Mehir Uygulamasının Karşılaştırılması”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (2017): 55-72.
• Haccâvî, Ebu’n-Necâ Şerefüddîn Mûsâ b. Ahmed b. Mûsa. el-İknâʻ li tâlibi’l-intifâʻ. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Riyad: Dâratü’l-Melik Abdülaziz, 1423/2002.
• Halil b. İshâk el-Cündî. et-Tavzîh fî şerhu’l-Muhtasari’l-ferʻî li’bni’l-Hâcib. Kahire: Merkez Necîbuveyh, 1429/2008.
• Hattâb Ruaynî, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed b. Abdurrahman. Mevâhibü’l-celîl li şerh-i Muhtasari Halîl. Dâru âlemi’l-kütüb, ts.
• Hudayrî, Hamed b. Abdülaziz el-Hudayrî. “el-İcrââtü’l-kadâiyye fi’l-müşkilâti’z-zevciyye”. Mecelletü’l-adl 45 (1431): 123-168.
• Hukūk-ı Âile Kararnâmesi. Cerîde-i ilmiyye 34 (İstanbul: 1336/1917): 986-1022.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd ve Ali Muhammed Muavvaz. Riyad: Dâru âlemi’l-kütüb, 1423/2003.
• İbn Bâz, Abdülaziz b. Abdullah b. Abdurrahman b. Bâz. Mecmûu fetâvâ ve makâlat mütenevviʻa. Cem ve Tert. Muhammed b. Saʻd eş-Şüveyʻır. Riyad: Riâsetü İdârati’l-Buhûsi’l-İlmiyye ve’l-İftâ, 1425/2004.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî ve Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. Riyad: Dâru Âlemi’l-kütüb, 1417/1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî. Sünenü İbn Mâce. Tlk. Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-maʻârif, 1417.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrahîm b. Muhammed. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. (İbn Âbidîn’in Minhatü’l-hâlik ale’l-Bahri’r-râik adlı hâşiyesiyle birlikte). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1418/1997.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed. Mecmû-u fetâvâ Şeyhülislâm İbn Teymiyye. Cem ve tert. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım. Medine: Mecmau’l-Melik Fehd, 1425/2004.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn. el-Fetâva’l-kübrâ. Thk. Muhammed Alâüddîn Ata ve Mustafa Abdülkâdir Ata. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1408/1987.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekir b. Mesʻûd. Bedâiʻu’s-sanâiʻ fî tertîbi’ş-şerâiʻ. Thk. Ali Muhammed Muavvaz ve Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâu’l-kütübi’l-ilmiyye, 1424/2003.
• Kılınç, Ayşenur ve Ahmet Kılınç. “Mehrin Türk Pozitif Hukuk Açısından Yeniden Değerlendirilmesi Gerekliliği”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 10/1 (2019): 103-118.
• Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye (Açıklamalı). Metni ve Açıklamaları kontrol eden. Ali Himmet Berki. İstanbul: Hikmet Yayınları, 1985.
• Mecmûatü’l-ahkâmi’l-kadâiyye li-âm 1434. Riyad: Suudi Arabistan Adalet Bakanlığı, 1436.
• Merdâvî, Alâüddîn Ebu’l-Hasen Ali b. Süleyman b. Ahmed. el-İnsâf fî maʻrifeti’r-râcih mine’l-hilâf alâ mezhebi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. Thk. Ebû Abdullah Muhammed Hasen İsmâîl. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1418/1997.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el-Mevsılî. el-İhtiyâr li taʻlîli’l-Muhtâr. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye - Dâru’l-fikri’l-Arabî, ts.
• Muhammed b. İbrahim b. Abdüllatif Âlişşeyh. Fetâvâ ve resâilü Semâhati’ş-Şeyh Muhammed b. İbrahim b. Abdüllatif Âlişşeyh. Cem ve tert. Muhammed b. Abdurrahman b. Kâsım. Mekke: Matbaatü’l-hukûme, 1399.
• Müdevvenetü’l-ahkâmi’l-kadâiyye. Riyad: Suudi Arabistan Adalet Bakanlığı, 1428/2007.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Dâru İhyâi’l-kütübi’l-Arabiyye, 1412/1991.
• Pürselim-Arning, Hatice Selin. “Türk ve Alman Milletlerarası Özel Hukuklarında Mehir Kavramının Vasıflandırılması”. Public and Private International Law Bulletin 33/2 (2013): 137-151.
• Riyad Gazetesi, “Kabiletü Âl-i Kırâd tühaddid tekâlifi’z-zevâc”. Erişim: 20 Nisan 2009. http://www.alriyadh.com/2009/04/24/article424571.html.
• Riyad Gazetesi, “Silâhu’l-mer’e fî vechi’t-talâk”. Erişim: 24 Şubat 2010. http://www.alriyadh.com/2010/02/24/article501151.html.
• Riyad Gazetesi, “Tahdîdü’l-mehr bi-hamsîn elf li’l-bikr ve selâsîn li’s-seyib”. Erişim: 10 Nisan 2019. http://www.alriyadh.com/1074296.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ maʻrifeti elfâzı’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-maʻrife, 1418/1997.
• Tahâvî, Ebû Caʻfer Ahmed b. Muhammed b. Selâme. Şerhu müşkili’l-âsâr. Thk. Şuayb el-Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1415/1994.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ b. Sevra. Sünenü’t-Tirmizî. Tlk. Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-maârif, 1417.
• Türk Medeni Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4721.pdf. (erişim: 25 Temmuz, 2019).
• Türkdoğan, Orhan. “Başlık Geleneği ve Sosyolojik Açıklaması”. Türk Aile Ansiklopedisi. 1: 168-180. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları, 1991.
• Ukaz Gazetesi, “et-Tuvâl: Tahdîdü mehri’l-bikr bi-60 elf, ve’s-seyyib 30 elf”. Erişim: 10 Nisan 2019. https://www.okaz.com.sa/article/1506390.
• Vatan Gazetesi, “Mehru’l-mer’e min 10 melâyîn ilâ nısf riyal”. Erişim: 10 Nisan 2019. http://www.alwatan.com.sa/article/270667.
• Yargı, Mehmet Ali. “Bedel Karşılığında Boşanma ve Muhâlea Uygulamaları: Suudi Arabistan’da Bir İnceleme”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 42 (2012/1): 141-172.
• Yargı, Mehmet Ali. “el-İcrâât fî inhâi hâlâti’t-talâkı’s-selâs dirâse meydâniyye fî Mahkemeti’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye bi’r-Riyad”. Mecelletü’l-adl 55 (Receb 1433): 77-120.
• Yargı, Mehmet Ali. “et-Tatbîkâtü’l-kadâiyye li’t-tahkîm ʻınde’ş-şikâk beyne’z-zevceyn min hılâli’s-sukûk ve’z-zubût fi’l-Mahkemeti’l-âmme bi’r-Riyad”. Mecelletü’l-Hicâz 14 (2016): 93-132.
• Yargı, Mehmet Ali. “Suudi Arabistan’da Mezhebe Bağlılık Resmî Uygulamalar Çerçevesinde Bir İnceleme”. Rahmet ve Çatışma Bağlamında İslam Mezhepleri Uluslararası Sempozyumu Bildirileri (Karaman, 25-27 Mart 2016). Ed. Halit Çalış, Ali Bayer ve Duran Ali Yıldırım, 121-147. Konya: Sebat Ofset, 2016.
• Yargı, Mehmet Ali. Suudi Arabistan’ın Yargı Sistemi. 2. Baskı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2014.