Arap Dilinde Okuma Kavramı

Yıl 2020, Sayı: 17, 110 - 142, 18.09.2020

İbrahim Kocabıyık

https://doi.org/10.5281/zenodo.4033470

Öz

Bu makalenin konusu Arapçada okuma kavramını irdelemektir. Arap dilinde okuma kavramı bilgi ve tecrübenin kapısı sayılır. Bu kavram genelde (تلو), (درس), (رَتِلَ) ve (قرأ) lafızlarından türeyen mastarlarla ifade edilir. (تلو) kök itibariyle ittibâ etti (uydu); (درس) tekrarladı; رَتِلَ düzenli oldu, güzel telaffuz etti ve (قَرَأَ) topladı anlamındadır. Okuma kavramı yazma, dinleme ve konuşma becerilerini de kapsar. Okumanın önemi dili kullanma becerisi ile ilgilidir. Dili kullanma becerisi ise dinleme, konuşma, okuma ve yazma eğitimi ile gelişir. Okuma, okuyucunun aklen ve manen gelişmesine katkı yapması, ilmin önemini kavratması, bilgi mirasını aktarması ve böylece kişinin kendini geliştirmesini mümkün kılacaktır. Okumayı teşvik edici yöntemlerin okuyucunun okumayı sevmesinde, okuduğunu kavramasında ve okuduklarını hayata geçirmesinde önemli bir yeri vardır. Okuma becerisini kazanan okuyucu tahlilî ve senteze dayalı metotlarla fikren ve aklen belirli bir seviyeye ulaşabilir. Okumanın sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesine engel olan okuma bozuklukları da öğretmene, kitaplara ve öğrenci kusurlarına bağlı olabilir. Okuma hayatımız içinde sürekli ve disiplinli bir çabayı gerektiren bir dikkattir.

Anahtar Kelimeler

Okuma, Beceri, Metot, Teşvik, Arap Dili

The Concept of Reading in Arabic Language

Öz

To examine the concept of reading in Arabic is the title of this study. The concept of reading in Arabic language is the entry to knowlegde and experience. This concept is usually expressed by the infinitives which derive from (تلو), (درس), (رَتِلَ) and (قرأ) words. By root, (تلو) means he/she/it obeyed, (درس) means he/she/it repeated, رَتِلَ means he/she/it was tidy and he/she/it pronounced well and (قَرَأَ) means he/she/it collected. Reading also includes writing, listening and speaking skills. The importance of reading is about the skills to use language. The skills to use language develops through listening, speaking, reading and writing education. Reading contributes readers to develop mentally and spiritually, it makes the significance of science to be recognized, it transfers the knowledge heritage and therefore, it enables individuals to improve themselves. The methods that encourage reading are important for the readers’ love to read, to comprehend what they read and to realize what they read. The readers who gain reading skill, can reach a certain mental level by means of analysis and synthesis methods. Reading disorders, which prevent healthy reading, may also be due to mistakes of teachers, books and students. Reading is a notice that requires a constant and disciplined effort in our lives.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, Reading, Skill, Method, Encouragement

Kaynakça

• Abdulalim, İbrahim. el-Muveccehu’l-fennî li-muderrisî’l-lugati’l-‘Arabiye. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1991.
• Abdulhâdî, Nebîl Ömer Nasrullah. But-u’t-ta‘allumi ve su‘ûbâtihi. Amman: Dâru Vâil, 2000.
• Abdü’l-Emir Şemsüddîn. el-Fikru’t-terbevî ‘ınde İbn Cemâ‘a. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Âlî, 1990.
• Şendâd, Aişe-E‘bûde, Rabîa. Te’sîru’l-iddırâbâti’l-lugaviye fî mahârâti’l-kırâaledâ telâmîzi’t-tavri’l-ibtidâi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Cezayir el-İfrîkıya Ahmed Dirâye Edrâr Üniversitesi, 2018.
• ‘Alî, Muhyiddîn Fevâz. Fâ‘ıliyetu bernâmeci tedrîbî fî tahsîni’l-kırâati’l-cehriye ledâ’t-telâmîzi zevî’s-su‘ûbâti te‘allumi’l-kırâa fî dav-i nazariyeti’z-zekââti’l-mute‘addide. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dimeşk Üniversitesi, 2015.
• Akpınar, Ali. “Kur’ân’ı Kerîmde Okuma (Kıraat) Lafızları”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2 (1998), 55-79.
• ‘Âşûr, Râtib Kâsım-Mikdâdi, Muhammed Fahri. el-Mehârâtu’l-kırâiyeve’l-kitâbiye. Amman: Dâru’l-Mesîra, 2009.
• ‘Âşûr, Râtib Kâsım ve Aherun. Funûnu’l-lugati’l-‘Arabiye ve esâlîbu tedrîsihebeyne’n-nazariye ve’t-tatbîk. Erbed: Âlemu’l-Kutubi’l-Hadîs, 2009.
• Atâ, İbrahim Muhammed. el-Merci‘u fî tedrîsi’l-lugati’l-‘Arabiye. Kahire: Merkezi’l-Kutub, 2005.
• ‘Azâzî, Selva Muhammed Ahmed. Fâ‘ıliyetu’l-mesrahı’t-ta‘lîmî fî tenmiyeti’l-mehârâti’l-kırâati’l-cehriye leda telâmîzi’l-halkati’s-sâniyemine’t-ta‘lîmi’l-esâsî. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mısır Zekâzik Üniversitesi, 2000.
• Bakırcıoğlu, Rasim. Ansiklopedik Eğitim ve Psikoloji Sözlüğü. 1. Baskı. Ankara: Anı Yayıncılık, 2012.
• Bayer, İsmail. Keşşaf Tefsirinde Belagat Uygulamaları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 2013.
• Beatrice S. Miculecky. Linda Jaffries, More Reading Power. Reading forpleasure-comprehension-skills-thinkingskills-readingfaster. New York: Pearson Educatlon İnc. 2004.
• el-Beyhakî, Huseyn b. Ali. Kitâbu’z-zuhdi’l-kebîr. Beyrtu: Muessetu’l-Kutubi’s-Sekâfiyye, 1996.
• İbn Dureyd, Muhammed b. Hasen. el-Muctenâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, 1952.
• el-Becce, Abdulfettah. Ta‘lîmu’l-etfâli’l-mehârâti’l-kırâiyeve’l-kitâbiye. Kahire: Dâru’l-Fikir, 2003.
• Bekâr, Abdülkerîm. Tıflun yekrau. Kahire: Dâru’l-İslâm, 2011.
• Bûharîsa, Esma. ed-Da‘fu’l-kıraî leda telâmîzi’l-medreseti’l-ibtidâiye esbâbuhu ve mezâhiruhu ve ‘ılâcuhu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Cezayir: Kâsıdî Murabbah ve Rakle Üniversitesi, 2013.
• Delîmî, Taha Ali Hasan. el-Vâilî, Su‘âd Abdulkerim Abbâs. el-lugatu’l-‘Arabiye menâhicuhe ve tarâiku tedrîsihe. Amman: Dâru’ş-Şurûk, 2005.
• Demir, Ramazan. Arap Dilbilimcilerine Göre Dillerin Kaynağı Meselesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, 2008.
• Demir, Ramazan. “Mukaddime Adlı Eseri Çerçevesinde İbn Haldûn’un Dil Teorisi”, Usûl, 11 (2009/1), 95-116.
• Demiray, Kemal. Temel Türkçe Sözlük, 3. Baskı. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1994.
• Dil Derneği (Özel, Sevgi-Kutlu, Afet-Yaşayan, Sedat-Küçükaras, Hülya-Özdemir, Kamil). Türkçe Sözlük. 3. Baskı. Ankara: Dil Derneği Yayınları, 2012.
• Ebu’l-‘Anîn, Semâher Fethî. Mustevâ itkâni talebeti’l-lugati’l-‘Arabiye li-mehârâti’t-ta‘bîri’l-kitâbî. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Filistin Gazze Üniversitesi, 2003.
• Ebu’l-Heycâ, Fuad Hasen. Esâlîbu ve turuku tedrîsi’l-lugati’l-‘Arabiye. Ürdün: Dâru’l-Menâhiç, 2007.
• Ebû Muğlî, Semîh. el-Esâlîbu’l-hadîse li-tedrîsi’l-lugati’l-‘Arabiye. Amman: Dâru Mücdelâvî, 1996.
• el-Ebyârî, İbrahim b. İsmail. el-Mevsû‘atu’l-Kur’ân. Mısır: Müessisetü Sicli’l-‘Arab, 1984.
• el-Estal, Ahmed Reşâd Mustafa. Mustevâ’l-kırâti’l-mehârâti’l-kırâiyeve’l-kitâbiye ledâ et-talebeti’s-saffi’s-sâdisi ve ‘alâkatuhubi-tilâvetin ve hıfzı’l-Kur’ân. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Filistin Gazze Üniversitesi, 2010.
• Fahreddîn er-Râzî, EbûAbdillah Muhammed b. ‘Umer b. el-Hasen b. el-Huseyn. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1999.
• Fâruk, Muhammed. “Tetavvuru mehârâti’l-kırâa”. el-Mecelletu’t-terbeviye. sy. 53 (2018).
• Fâyid, Abdülhamid. Râidu’t-terbiyeti’l-‘âmme usûlu’t-tedrîs. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Lubnânî, 1981.
• Fehim, Mustafa. el-Kırâatu mehâratuhe ve muşkilâtuhefi’l-medreseti’l-ibtidâiye. Kahire: ed-Dâru’l-‘Arabiye, 1998.
• İbn Hâdiye, Ali. el-Kâmûsu’l-cedîdli’t-tullâb. Cezair: 1979.
• İbn Cemâ‘a, Bedruddîn Muhammed. Tezkiratu’s-sâmi‘ ve’l-mute‘allim fî edebi’l-âlimi ve’l-mute‘allim. Mekke: Mektebetu Dâri’l-Bâz, ty.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osmân. el-Hasâis. tahk. Muhammed Ali en-Neccâr. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1952.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Zekeriya. Mu‘cemu mekâyîsi’l-luga. tahk. Abdusselam Muhammed Harun. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Haldûn, el-Mukaddime. tahk. Dervîş el-Cuveydî. Beyrut: 1996.
• el-Huneydî, Cemal Muhammed Muhammed. el-İ‘dâdu’t-terbevîli’l-fıkîh ‘ınde’l-muslimîne. Riyad: Mektebetu’r-Ruşdi, 2002.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Kitâbu’l-cerâsîm. tahk. Muhammed Câsim el-Hamîdî. Dimeşk: 1996.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Suneni İbn Mâce. Thk. Şu‘ayb el-Erneût-Adil Mürşid-Muhammed Kâmil Kara Beleli-Abdullatif Harzullah. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-‘Alemiye, 2009.
• İbn Manzûr, Cemâluddîn Muhammed b. Mukrim. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1990.
• İbnu’l-Hâcib, Ebû Amr Cemaleddîn Osman b. Ömer b. Ebî Bekr. Muhtasaru munteha’s-su’l-ve’l-emel fî ‘ılmiyyi’l-usûlve’l-cedel. Thk. NezîrHamâdû. Beyrut: 2006.
• Kaçar, Halil İbrahim, “Arapça Öğretiminde İdeal Bir Okuma-Anlama Becerisi Üzerine”, M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 43 (2012/2), 167-184.
• Kanderî, Latife Hüseyn. Teşcî‘u’l-kırâe, Kuveyt: el-Merkezu’l-İklîmiyeli’t-Tufûleve’l-Umûme, 2004.
• Kazan, Ramazan. Hz. Peygamber’in Vecizeleri ve Edebî Özellikleri. Ankara: Nobel Yayınları, 2012.
• Kocabıyık, Halil İbrahim. Belâgat Açısından Ebû Hayyân’ın el-Bahru’l-Muhît Tefsiri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi. 2018.
• Koninck, De Tehomas. el-Cehlu’l-Cedîd ve Muşkiletu’s-Sekâfe. ter. Mansur el-Kâdî. Beyrut: 2004.
• Lâmiye, Arûş-Gültome, Azîz. Eeru ‘usri’l-kırâati ‘alâ mahsîli’l-lugavî ledâ’t-tıfli’l-Cezâirî dirâsetun meydâniye li-ba‘di’l-ibtidâiye. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Cezayir Abdurrahman Mîrâ Becâye Üniversitesi. 2017.
• Medkûr, Ali Ahmed. Tedrîsu Funûni’l-lugati’l-‘Arabiye. Kahire: Dâru’l-Fikir el-‘Arabî, 2006.
• M.J. Owen, Getting Ready to Teach Reading fort he new teacher, Michigen: Mc Grew Hill Children Publ. 2004.
• Mîra, Muhammed Ramazan Zeyd. Esbâbu tedennî mustevâ’l-kırâati ve mukterihâti ‘ılâcihe fi’l-medârisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Filistin Nablus Üniversitesi. 2016.
• Muhyiddîn, Fevvazul‘alî. Fâ‘ıliyetun bernâmecu tedrîbî fî tahsîni’l-kırâeti’l-cehriye ledâ’t-telâmîz zevî Su‘ûbâti te‘allumu’l-kırâe. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dimeşk Üniversitesi. 2015.
• Münâvî, Muhammed Abdurraûf. et-Tevkîf ‘alâ muhimmâti’t-teârîf. tahk. Muhammed Rıdvânudâye. Beyrut: Dâru’l-Fikir,1989.
• Özel, Ahmet. “Esir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV yayınları. 1995.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım el-Hasen b. Muhammed. el-Mufredât fî garîbi’l-Kur’ân. tahk. Safvân Adnan ed-Dâvudî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1991.
• Râzî, Muhammed b. Ebî Bekrin b. Abdulkâdir. Muhtâru’s-sıhâh. Beyrut: Mektebetu Lübnan,1995.
• Sabhî, Alâu Abdülhâlik. Mektebâtu’l-etfâl fi’l-hadâikı’l-‘âmme nazratun mustekbeliye fî ‘ımârati’ş-şârika nemûzecâ. Şârika: Dâiratu’l-Me‘ârifve’l-‘lâm, 2001.
• Sa‘îd, Hamza Halid. Su‘ûbâtu te‘allumi’l-kırâa. Kuveyt: Mektebetu’l-Fellâh, 2009.
• Selîtî, Firâs. Funûnu’l-lugati’l-mefhûmi’l-ehemmiyeti’l-mu‘avvikâti’l-berâmici’t-te‘lîmiye. Ürdün: ‘Alemu’l-Hadis, 2008.
• Semek, Muhammed Salih. Fennu’t-tedrîs li-terbiyeti’l-lugaviye ve intıbâ‘âtihe’l-meslekiye ve enmâtıhe’l-‘ameliye. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 1998.
• Sûmân, Ahmed. Esâlîbu tedrîsi’l-lugati’l-‘Arabiye. yy: Dâru Zehrân, ty.
• es-Seyyid, Mahmut Ahmed. fî Tarâikı tedrîsi’l-lugati’l-‘Arabiye. Dimeşk: Menşûrâtu Câmi‘ati Dimeşk, 1996.
• Sîtî, Serciyû. et-Terbiyetu’l-lugaviyeli’t-tıfli, Ter. Fevzi İsâ-Abdulfettah Hasen. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 2001.
• Sûfî, Abdullatif. Fennu’l-kırâa. Dimeşk: Dâru’l-Fikir, 2007.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekr Celâleddîn. el-Muzhir fî ‘ulûmi’l-luga ve envâ‘ıhe. tahk. Fuad Ali Mansûr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘Ilmiye,1998.
• Şerif, Selim Muhammed-Ebû Riyâşî Hüseyin Muhammed-e’s-Sâfî Abdulhakim. Te‘allumu’l-kırâati’s-serî‘a. Amman: Dâru’s-Sekâfe, 2009.
• ‘Ubâbede, Hasen Hüseyin. el-Kırâatu ınde’l-etfâli fî dav-i’l-menâhici’l-‘ılmiyeti’l-hadîse. Amman: Dâru Safâ, 2008.
• ‘Ulvî, Abdullah Tahir. Tedrîsu’l-lugati’l-‘Arabiye vefkanli’l-ehdâsi’t-tarâikı’t-terbeviye. Amman: Dâru’l-Mesîra, 2010.
• Vâilî, Su‘âd Abdulkerim Abbâs. Tarâiku tedrîsi’l-edebve’l-belâgave’t-ta‘bîr beyne’n-nazariye ve’t-tadbîk. Amman: Dâru’ş-Şurûk, 2004.
• Yavuz, Fırat, “Kıraat Tertîl ve Tilâvet Kavramlarının Anlamsal Araştırma ve Karşılaştırması”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 13 (2002), 257-273.
• Yunus, Fetha Ali. el-Kıraa mehâratu heve’l-vesâilu’l-musâ‘ade ‘alâ te‘allumihe; Musa, Mustafa, İsmail ve aherun, Esâlîbu ve İtticâhâtuHadîse fî Tedrîsi’l-Luğati’l‘Arabiyye. yy: Matbaatü Besti Brant, 2002.
• Yusuf, Hasen Abdül Celil. ‘Ilmu kırâati’l-lugati’l-‘Arabiyeti’l-usûlive’l-kavâ‘ıdve’t-turuk. Kahire: Mektebetu’l-Âdâb, 2004.
• Zâhir, Kahtân Ahmed. Su‘ûbâtu’t-te‘allum. Amman: Dâru Vâil, 2004.
• Zâyid, Fahd Halil. Esâlîbu Tedrîsi’l-lugati’l-‘Arabiye beyne’l-mehârative’s-su‘ûbâti. Ürdün: Dâru’l-Bâzûriyi’l-‘Ilmiye, 2006.
• Zemahşerî, Ebu’l-KâsımMahmud b. ‘Amr b. Ahmed. Esâsu’l-belâga. tahk. Muhammed Bâsil ‘Uyûnussûd. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘Ilmiye, 1998.
• Zühdî, Muhammed Ayd. Medhal ilâ tedrîsi’l-lugati’l-‘Arabiye. Amman: Dâru Safa, 2011.