Muhammed Mâzî’nin Meâricü’l-Mukarrabîn İsimli Eseri Bağlamında “Nefs Cevherinin Saflaştırılmasının” Vuslattaki Fonksiyonu

Yıl 2020, Sayı: 17, 38 - 73, 18.09.2020

Mehmet Mansur Gökcan

https://doi.org/10.5281/zenodo.4033465

Öz

Vuslat, tasavvufun temel hedeflerinden biridir. Allah’a ulaştıran yolların, “yaratılanların sayısınca” olduğu ifade edilse de seyr ü sülûk yoluyla bir mürşit rehberliğinde Allah’a ulaşmak, tasavvufî bir metot olarak öne çıkmaktadır. “Nefs cevherinin saflaştırılması” vuslat yollarından biridir. Vuslatın önündeki en büyük engel olan nefsin, yaratıldığı andaki temizliğine ve saflığına kavuşturulması önem arz etmektedir. Vuslat yolundaki sâlikin, öncelikle vakti iyi değerlendirmesi ve amellerini öncelik sırasına göre yerli yerinde yapması gerekmektedir. Nefs cevherinin, kötü ahlak ve kötü amellerle kirlenerek üzerinin örtülmesi onun Allah’tan uzak kalmasına sebep olmaktadır. Allah’a ulaşmak hem madden hem de manen temiz olmaya bağlıdır.

Anahtar Kelimeler

Muhammed Mâzî, Vuslat, Nefs, Kurb, Sâlik

The Function of “Purification of the Essence of the Nafs” in the Meeting in the context of Work of Muhammed Mazi named Meâricü’l-Mukarrabîn

Öz

Reaching Allah is one of the main goals of Sufism. Although it is stated that the ways that enable reaching Allah are in the “number of creatures”, reaching Allah under the guidance of a murshid through a spiritual journey (sayr ü sülûk) stands out as a Sufistic method. “Purification of essence of the nafs (literally meaning ‘self’)” is one of the ways of meeting. Since the biggest barrier to the meeting is the nafs, it should be restored to its pureness and purity at the time of its creation. The pilgrim on the way of meeting, first of all, should make use of the time well and should perform his deeds on a regular basis with an order of priority. Covering the essence of the nafs by polluting it with bad ethics and bad deeds causes it to backslide from Allah. Reaching Allah depends on being pure both materially and spiritually.

Anahtar Kelimeler

Muhammed Mâzî, Meeting, Nafs, Kurb, Pilgrim

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed. Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. thk. Şu’ayb el-Arnaût ve Diğerleri. I-L, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 2001.
• Ahmed el-Âyid ve Diğerleri. el-Mu’cemü’l-Arabiyyi’l-Esâsî. Mektebetü Lârûs, Alesco, 1988.
• Ateş, Süleyman, “Kurb”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara, 2002, XXVI, ss. 432-433.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. Şu’abü’l-îmân. Mektebetü’r-rüşd, Riyad, 2003.
• Buhârî, Muhammed b. İsmaîl. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Mustafâ Dîb el-Buğâ. I-VII, Dâru İbn Kesîr-Yemâme, Beyrut, 1993.
• Ceyhan, Semih. “Vüsûl”. TDV İslam Ansiklopedisi (DİA). İstanbul, 2013, XXXXIII, ss. 143-145.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasan Seyyid Şerif Ali b. Muhammed b. Ali. Mu’cemü’t-Ta’rifât. thk. Muhammed Sıddık el-Münşâvî. Dâru’l-fazîlet, Kahire, ts.
• Çağrıcı, Mustafa. “Sır”. TDV İslam Ansiklopedisi (DİA). İstanbul, 2009, XXXVII, ss. 113-115.
• Çakmaklıoğlu, M. Mustafa. “İbnü’l-Arabi’nin Marifet Teorisi Açısından Aklın Değeri”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi. V, 3, 2016, ss. 139-161.
• Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh el-Kurtubî. el-İʿlâm bimâ fî dîni’n-nasârâ mine’l-fesâd ve’l-evhâm ve iẓhâri meḥâsini dîni’l-İslâm. thk. Ahmed Hicâzî. Dâru’t-türasi’l-Arabî, Kahire, ts.
• Ebû Abdirrahmân Abdullah b. Habîb b. Rubeyyia es-Sülemî, Tabakâtu’s-sûfiyye. Mektebetü’l-Hancî, Kahire, 1986.
• Ebû Abdirrahmân es-Sülemî. Sülemî’nin Risaleleri. çev. Süleyman Ateş. Yeni Ufuklar Neşriyat, Ankara, 1981.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. I-III, Beyrut, 1409/1988.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah el-İsbehânî. Hılyetü’l-Evliya. I-X, Daru’l-kütübi’l-Arabî, Beyrut, 1409/1988.
• Ebü’l-Azâim Seyyid Muhammed Mâzî b. Abdillah Mahcûb b. Ahmed. Meâricü’l-mukarrabîn. Dâru’l-kütübi’s-sûfiyye, Kahire, 1998.
• Ebü’l-Azâim Seyyid Muhammed Mâzî. Kitâbü usûli’l-vüsûl li maiyyeti’r-Resûl. http://mohamedmadyabouelazayem.com/?cat=13 (Erişim 28.05.2020)
• Erkaya, Mahmud Esad. Kur’an Kaynaklı Tasavvuf Kavramları. Otto Yayınları, Ankara, 2017.
• Gazâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed. İhyâu ulûmi’d-dîn. I-V, Müessesetü’l-Halebî, Kahire, 1967.
• Geylânî, Muhyiddin Abdülkadir b. Musa b. Abdullah. el-Fethu’r-rabbânî ve’l-feyzü’r-rahmânî. Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut, 2012.
• Göktaş, Vahit. Mahmud Sami Efendi Hayatı ve Tasavvufi Görüşleri. Kalem Neşriyat, Ankara, 2018.
• Hakîm et-Tirmizî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali b. Hasen. Riyazetü’n-nefs, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 1426/2005.
• Hasan b. Mevlâ Muhammed. Münebbihâtu’l-Kulûb. Eskişehir İl Kütüphanesi, Kayıt no: 138, Tasnif no: 297.7.
• Herevî, Ebû İsmail Abdullah b. Muhammed b. Ali El-Ensârî. Menâzilü’s-Sâirîn. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1988.
• Herevî, Ebû İsmail Abdullah b. Muhammed b. Ali El-Ensârî. Menâzilü’s-Sâirîn. Tercüme. Abdürrezzak Tek. Emin Yayınları, Bursa, 2017.
• Hucvirî, Ali b. Osman b. Ebu Ali Cüllâbî. Keşfu’l-Mahcûb. haz. Süleyman Uludağ. Dergâh Yayınları, İstanbul, 1996.
• İbn Arabî, Ebû Abdullah Muhyiddîn Muhammed b. Ali. el-Fütûhâtu’l-Mekkiyye. I-IX, thk. Ahmed Şemsüddin. Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 2011.
• İbn Arabî, Muhyiddin. Fütûhât-ı Mekkiyye. I-XVIII, çev. Ekrem Demirli. Litera Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed b. İbrâhîm. Musannef. I-VII, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad, 1409/1988.
• İbn Hacer, Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî. Fethu’l-bârî. I-VIII, Beyrut, 1379.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. Mektebetü’l-meârif, Riyad, 1417/1996.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâluddin Muhammed b. Mükrim b. Ali el-Ensârî. Lisânu’l-Arab. I-VI, Dâru’l-Maârif, Kahire, 1979.
• Kaplan, Hayri. İslam Düşünürlerine Göre Nefs. (Yüksek lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1995).
• Kâşânî, Kemâlüddîn Abdürrezzak b. Ebi’l-Ganâim Muhammed. Istılâhâtu’s-Sûfiyye. thk. Dr. Muhammed Kemâl İbrahim Cafer. Heyetü’l-Masrıyye, Kahire, 2008.
• Kâşânî, Abdürrezzak. Istılâhâtu’s-Sûfiyye. Tercüme ve şerh. Abdürrezak Tek. Bursa Akedemi, Bursa, 2014.
• Kelâbâzî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebû İshâk İbrâhîm b. Ya‘kūb el-Buhârî. et-Ta’arruf li-mezhebi ehli’t-tasavvuf. Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 1993.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kāsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. thk. Abdülkerim el-Atâ. Mektebetü’l-Esed, Dımaşk/Şam, 2000.
• Kuşeyrî, Abdülkerim. el-Cevâhiru’l-Mensûre. Riyad Üniversitesi Kütüphanesi Yazma Eserler Bölümü. 1605 numaralı mecmuanın içerisinde.
• Kuşeyrî, Abdülkerim. el-Cevâhiru’l-Mensûre. thk. ve tercüme M. Mansur Gökcan. Harf Yayınları, Ankara, 2017.
• Kutluer, İlhan. “İttisâl”. TDV İslam Ansiklopedisi (DİA). İstanbul, 2001, XXIII, ss. 284-285.
• Muhammed Hamidullah. İslâma Giriş. çev. Camal Aydın. Ankara, 1996.
• Muhammed Rahmetullah b. Halili’r-Rahmân el-Osmânî el-Hindî el-Hanefî. İzhâru’l-Hak, thk. Muhammed Ahmed Muhammed Abdülkadir. I-IV, er-Risâletü’l-âmme, Riyad, 1989.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. Nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâki. I-V, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Kahire, 1991.
• Ögke, Ahmet. Tasavvuf Düşüncesinde ‘Sır’ Kavramı ve Marmaravî’nin “Keşfü’l-Esrâr” İsimli Risâlesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3, 2000, ss. 225-262.
• Öngören, Reşad. “Muhammed Mâzî”. TDV İslam Ansiklopedisi (DİA). İstanbul, 2005, XXX, ss. 553-555.
• Özköse, Kadir (ed.), Tasavvuf El Kitabı. Grafiker Yayınları, Ankara, 2012.
• Özkuyumcu, Nadir. “Mukavkıs”. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA). İstanbul, 2006, XXXI, ss. 136-138.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal. Müfredâtü Elfazi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân ed-Dâvûdî. Dâru’l-Kalem, Dımaşk, 1423/2002.
• Serrâc, Ebû Nasr Abdullah b. Ali et-Tûsî. el-Lûma. Mektebetü’s-Segâfetü’d-Diniyye. thk. Ahmed Abdurrahman. Tevfik Ali Vehbe. Kahire, 2009.
• Serrâc, Ebû Nasr Tûsî. el-Luma fi Tarihi’t-Tasavvufi’l-İslami. (İslam Tasavvufu). çev. H. Kamil Yılmaz. Altınoluk Yayınları, İstanbul, 1996.
• Sühreverdî, Ebû Hafs Şihâbüddîn Ömer b. Muhammed b. Abdillâh b. Ammûye el-Kureşî. Avârifü’l-Meârif. Dâru’l-Meârif, thk. Abdülhalîm Mahmud. Kahire, ts.
• Sühreverdî, Şihabüddin. Avârifü’l-Meârif (Marifet İhsanları). Tercüme. Yahya Pakiş. Dilâver Selvi. Umran Yayınları, İstanbul, 1988.
• Şeyh Abdülhay el-Celvetî el-Edirnevî. Kaside-i Bürde (Fazileti, Sırları ve Manzum Tercümesi). haz. Selami Şimşek. Buhara Yayınları, İstanbul, 2018.
• Tirmîzî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. Sünenu’t-Tirmîzî. I-V, Beyrut, ts.
• Tosun, Necdet. “Sır”. TDV İslam Ansiklopedisi (DİA). İstanbul, 2009, XXXVII, ss. 115-116.
• Türer, Osman. Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi. Ataç Yayınları, İstanbul, 2015.
• Türker, Ömer. “Nefis”. TDV İslam Ansiklopedisi (DİA). İstanbul, 2006, XXXII, ss. 529-531.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Marifet Yayınları, İstanbul, 1991.
• Uludağ, Süleyman. “Kurb”. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA). Ankara, 2002, XXVI, ss. 432-433.
• Uludağ, Süleyman. “Nefis”. TDV İslam Ansiklopedisi (DİA). İstanbul, 2006, XXXII, ss. 526-529.