Toplumdan Soyutlayarak İbadetlere Yeniden Bakmak

Yıl 2021, Sayı: 19, 48 - 68, 18.09.2021

Sıddık Ağçoban

https://doi.org/10.5281/zenodo.5502040

Öz

Bu çalışma dört temel ibadeti konu edinmiştir ve yeni bir yöntem kullanarak ibadetlerin bireysel ve toplumsal boyutlarını yeniden çözümlemeyi amaçlamaktadır. Kullanılan yöntem tek kişinin yaşadığı farazi bir dünya tasavvur etmek ve ibadetlerin bu kişi için uygulanabilirlik durumlarını gözlemektir. Bu yöntem sayesinde ibadetlerdeki bireysel ve toplumsal boyutların haritasını daha anlaşılır şekilde çıkarmak mümkündür. Bir ibadetin tek kişilik bir dünyada uygulanabilirliği yüksekse o ibadetin bireysel boyutu yüksek demektir eğer düşükse toplumsal boyutu yüksek demektir. Tek kişinin hiç uygulayamadığı ibadet pür toplumsaldır. İbadetler içinde pür bireysel olan oruçtur. Çünkü sıfır iletişimli bir ortamda tüm rükünleri yerine getirilebilir. Hac ise ontolojik olarak bireysel fakat sosyolojik olarak toplumsaldır. Namaz hem bireysel hem toplumsaldır. Pür toplumsal olansa zekâttır. Zekât tek kişilik bir dünyada hiç ortaya çıkmayan tek ibadettir. Bu yöntem sayesinde ibadetlerle onların toplumsal fonksiyonlarını birbirinden ayırmak da mümkündür. Topluluk ve iletişimin varlığı bazı ibadetlerin sevabını yükseltebilir fakat riya durumunda topluluk ibadetler için bir tehdit unsurudur. Riya sadece toplulukla birlikte ortaya çıkabilir. Riyayı tespit etmenin yolu da tek kişilik dünyaya bakmaktan geçer.

Anahtar Kelimeler

İslam, İbadetler, Birey, Toplum, Fonksiyon, Soyutlama.

Reevaluating Worships By Isolating Them From The Society

Öz

This study focused on four basic worship in İslam and aimed to re-analyze the individual and social dimensions of this worship by using a new method. The method used is to envision a imaginary world in which one person lives and to observe the applicability of prayers to that person. Thanks to this method, it is possible to map the individual and social dimensions in worships more clearly. If the applicability of a worship in a one-person world is high, it means that the individual dimension of that worship is high, if it is low, it means that the social dimension is high.Worship that one person can never practice is pure social. What is pure individual among worshiping is fasting. Because in an environment with zero communication, all its orders can be fulfilled. Hajj is ontologically individual but sociologically social. Prayer (namaz) is both individual and social. What is pure social is zakat. Zakat is the only worship that never occurs in a one-man world. Thanks to this method, it seems possible to distinguish between worship and their social functions. The presence of community and communication may increase the rewards of some worships, but in the case of riya (hypocrisy), the community is a threat to worship. Riya can only arise with the community. The way to detect the riya is to look at the one-man world.

Anahtar Kelimeler

Islam, Worships, Individual, Society, Function, Abstraction.

Kaynakça

• Aba, Veli, ve Feyzullah Zerey. “Cemaatle Kılınan Namazın Tek Başına Kılınan Namazdan Üstün Olduğuna Dair Rivayetler Ve Tahlili”. Antakiyat 3, sy 2 (2020): 210-30.
• Bello, Abdulmajeed Hassan. “Ramazan Ayında Oruç Tutmanın Felsefesi ve Önemine Dair”. İçinde Ramazan ve Oruç, editör Berat Açıl ve ve diğ., 601-12. İstanbul: Ümraniye Belediyesi, 2015. http://ktp2.isam.org.tr/
• Coşkun, Ali. “Toplumsal Düşünce Tarihinde Din Sorunu”. İçinde Din, Toplum ve Kültür: Din Sosyolojisi ve Antropolojisine Giriş, editör Ali Coşkun, 7-21. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
• Daryal, Ali Murat. “Namazın Psikolojik Temelleri”. Sosyal ve Ferdi İşlevleri Açısından Namaz ve Cami -Tartışmalı İlmi Toplantı, 2009, 123-44.
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle İslam İlmihali: İnanç, İbadet, Günlük Hayat. İstanbul: Erkam Yayınları, 2006.
• Göktaş, Vahit. Tasavvuf Yazıları. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2014. http://ktp2.isam.org.tr/
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
• ———. “Dindarlığın Sosyolojisi”. İçinde Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi, editör Ünver Günay ve Celalettin Çelik, 1-59. Adana: Karahan Kitabevi, 2006.
• Habermas, Jürgen. İletişimsel Eylem Kuramı. Çeviren Mustafa Tüzel. C. 1-2. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2001.
• Karaçizmeli, Talat. “Haccın Hikmetleri ve Edası”. Diyanet İlmi Dergi XV, sy 5-6 (1976): 272-81.
• Karadaği, Ali Muhyiddin. “Kur’ân ve Sünnette Zekât”. İçinde Tarihte ve Günümüzde Zekât Uygulamaları, editör Necmeddin Kızılkaya, çeviren Abdullah Kahraman ve Salih Şahin, 970-1056. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’an’da Oruç Psikolojisi”. Diyanet İlmi Dergi XLIII, sy 1 (2007): 51-76.
• Khelifi, Bachir. “Orucun Din Felsefesine Katkısı”. İçinde Ramazan ve Oruç, editör Berat Açıl ve ve diğ., 613-25. İstanbul: Ümraniye Belediyesi, 2015. http://ktp2.isam.org.tr/
• Kılıç, Sadık. “İbadetlerdeki Fıtrî Varoluşsal Vahdet Boyutunun Toplumsal İttihada Katkısı”. İçinde Toplumsal Birliğin Güçlendirilmesinde Dinî Söylemin Önemi (İlmî Toplantı), editör Mahmut Çınar, Halil İbrahim Karaarslan, ve İbrahim Halil İlgi, 45-64. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016. http://ktp2.isam.org.tr/
• Kur’ân Yolu. Erişim 10 Nisan 2021. https://kuran.diyanet.gov.tr.
• Okumuş, Ejder. “Sosyolojinin Din Sorunsalı”. İçinde Din Sosyolojisi, editör Mehmet Bayyiğit, 77-104. Konya: Palet Yayınları, 2013.
• Öztürk, Mustafa. “Haccın Sembolik Anlamına Dair”. Diyanet (157) (2004): 18-21.
• Ritzer, Georg. Sosyoloji Kuramları. Çeviren Himmet Hülür. Ankara: Deki Basım Yayım, 2013.
• Samed, Abdus, ve Lowell M. Glenn. “Zekatın Gelişimi ve Monoteist Dinlerde Zekatın Kapsamı”. Çeviren Faruk Özdemir. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy 3 (2013): 251-72.
• Sancaklı, Saffet. “Cami’de Cemaatle Namaz Kılmanın Dini, Sosyal ve Psikolojik Açıdan Önemi ve Etkisi”. Academic Knowledge I, sy 1 (2018): 1-18.
• Sham, Shahzad Iqbal. “Oruca Yeni Bir Bakış: Modern Bir Sosyal Düzen İnşasında Ruhun ve Bedenin Onarımı İçin Etkili Bir Yöntem”. İçinde Ramazan ve Oruç, editör Berat Açıl ve ve diğ., 647-59. İstanbul: Ümraniye Belediyesi, 2015. http://ktp2.isam.org.tr/
• Simmel, Georg. Bireysellik ve Kültür. Çeviren Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları, 2009.
• Tabakoğlu, Ahmet. “Haccın İktsadî ve Sosyal Yönleri”. İçinde Toplu Makaleler II: İslâm İktisadı, 235-40. İstanbul: Kitabevi, 2005. http://ktp2.isam.org.tr/
• Wach, Joachim. Din Sosyolojisi. Çeviren Ünver Günay. İstanbul: İFAV Yayınları, 1995.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Muhtasar Hak Dîni Kur’ân Dili: Meâl-Tefsîr. Editör Ertuğrul Özalp. 3. bs. İstanbul: İşaret Yayınları, 2013.