TOKİ and Savings-Based Finance Companies Fiqh Dimension of Housing Finance

Yıl 2023, Sayı: 22, 207 - 228, 18.03.2023

Orhan Yılmaz

https://doi.org/10.5281/zenodo.7748626

Öz

Throughout history, human has continued his life as a being in need of shelter and has gone to meet his need for shelter by resorting to various ways. This process, which started with tree hollows and caves, continues its progress as extremely luxurious structures today. Today, the need for shelter has moved from structural concerns to financial concerns. The desire to own a house has taken the first place in people's lives. People living between unlimited needs and limited income sources have resorted to various ways and developed some systems in order to own a house. The first of these is bank loans. However, Muslims, who are sensitive to interest and aim to live a life in accordance with Allah's orders, have tried to create some structures where there is no interest against this system. Participation banks come first among them. However, due to the fact that there are many studies on participation banks, housing financing methods of participation banks are not included in this study. In the study, taking into account the economic bottleneck that Turkey has been in lately, the savings-based interest-free financing system, which was developed as a result of the Housing Project and the search for solutions due to the interest sensitivity of the Housing Development Administration, was organized by the government to give importance to people to relax a little in this inflationary environment. has been subjected to a jurisprudential evaluation.

Anahtar Kelimeler

Housing Finance, Islamic Finance, TOKİ, TDFS, Interest

TOKİ ve Tasarrufa Dayalı Finansman Şirketlerindeki Konut Finansmanının Fıkhî Boyutu

Öz

İnsanlık tarih boyunca barınmaya muhtaç bir varlık olarak hayatını devam ettirmiştir. Ağaç kovukları ve mağaralarla başlayan bu süreç günümüze kadar oldukça formsal değişikliğe uğramış ve yapısal açıdan gelişerek birçok farklı biçime dönüşmüştür. Günümüzde artık barınma ihtiyacı konut için gerekli olan yapısal kaygıları aşarak maddi olanaklar boyutuna geçmiştir. İnsanların hayatlarında neredeyse ilk sırayı ev sahibi olma isteği almıştır. Sınırsız ihtiyaçlar ve sınırlı gelir kaynakları arasında yaşayan insanlar ev sahibi olabilmek için çeşitli yollara başvurmuş ve bazı sistemler geliştirmiştir. Bunların başında banka kredileri gelmektedir. Ancak faiz hassasiyeti olan ve Allah’ın emirlerine uygun bir yaşam sürmeyi hedefleyen Müslümanlar, bu sisteme karşı faizin olmadığı bazı yapılar oluşturmaya çalışmışlardır. Bunların en başında bilindiği üzere katılım bankaları gelmektedir. Faizsiz iddiası hakkında geliştirilen diğer yapılar ise tasarrufa dayalı finansman sistemi ve toplu konut projeleridir.
Çalışmadaki amaç Türkiye’nin son zamanlarda içinde bulunduğu ekonomik darboğaz dikkate alınmak suretiyle, devletin önem verdiği Toplu Konut İdaresi’nin konut projeleri ile faiz hassasiyetiyle çözüm arayışları sonucunda geliştirilen, tasarrufa dayalı finansman sisteminin konut finansman kısmı hakkında fıkhî bir değerlendirme yapmaktır. Çalışmanın kapsamı faizsiz olduğu iddialarıyla vatandaşların yöneldiği TOKİ ve Tasarrufa Dayalı Finansman Sistemi (TDFS) ile sınırlı tutularak, bu kurumlarca yapılan konut finansman işlemlerinin İslâm hukukuna uygunluğu, akitler bağlamında temellendirilen bir yöntemle açıklanmaya çalışılmıştır. Hakkında fazlaca çalışma olması sebebiyle katılım bankacılığının konut finansman yöntemleri ise kapsam dışında bırakılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Konut Finansmanı, İslâmi Finans, TOKİ, TDFS, Faiz

Kaynakça

• AAOIFI. Faizsiz Finans Standartları. “Murabaha”, İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları Birliği Yayınları, ty.
• Ahmet Cevdet Paşa. Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye. İstanbul: Matbaa-i Osmaniyye 1890.
• Akın, Cihangir. Faizsiz Bankacılık ve Kalkınma. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1986.
• Akkuş, Mehmet, Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı VII, Faizsiz Finans ve Tasarruf Sistemleri ile İlgili Güncel Uygulamalar. “TOKİ Konut Edindirme Uygulamalarının Fıkhî Açıdan Değerlendirilmesi” Konulu Tebliğin Müzakeresi (Ankara: DİB, Yayınları, 2019).
• Aktan, Hamza. “İstisnâ’”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/393-396. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Ali El-Hafif. Ahkâmü’l-muâmelâti’ş-şer’iyye. Kuveyt: Dâru’l-fikri’l-Arabî, ty.
• Alp, Ali. Modern Konut Finansmanı. Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu, 2000.
• Apaydın, H. Yunus, "Fesad". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/420, İstanbul: TDV Yayınları 1995.
• Aras Ahmet, “İslam Hukukunda Gayrimenkul Rehni (İpotek)”. Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi 12/23(2017), 85-105.
• Aybakan Bilal, “Selem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/402-405, İstanbul: TDV Yayınları 2009.
• Aybakan, Bilal. Borç Yapılandırma (Erken Ödeme ve Öteleme), II. Uluslararası İslâm Ticaret Hukuku Kongresi. Konya: KTO Karatay Üniversitesi Yayınları, (2016), 681-695.
• Aydın, Fatih Mehmet, Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı VII, Faizsiz Finans ve Tasarruf Sistemleri ile İlgili Güncel Uygulamalar. “Tasarrufa Dayalı Yardımlaşma Usulü Fınansman Modellerı ve Fıkhî Açıdan Değerlendırılmesı” Konulu Tebliğin Müzakeresi (DİB Ankara 2019) 66-70.
• Aydın, Mehmet Akif, “Borç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (İstanbul: TDV, 1992), 6/285-291.
• Bardakoğlu Ali, “Bey’”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/13-19, İstanbul: TDV Yayınları 1992.
• Bardakoğlu, Ali, “İstihsan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/339-347, İstanbul: TDV Yayınları 2001 .
• Bayındır Abdulaziz, “Faizsiz Sistemde Ödemeyi Geciktiren Borçluya Uygulanacak Maddi Ceza”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi (2010) 16/331-346.
• BDDK. https://www.bddk.org.tr/Duyuru/EkGetir/735?ekId=759. ET:07.10.2022.
• BDDK. https://www.bddk.org.tr/Duyuru/EkGetir/735?ekId=759. (ET: 08.02.2022).
• BDDK. https://www.bddk.org.tr/Duyuru/EkGetir/936?ekId=819. (ET: 08.02.2022).
• Beyhakî, Ebu Bekir Ahmet b. el- Hüseyin b. Ali. es-Sünenü’l-Kübrâ. I-X, Beyrut: Dairetu Maarif, 1344/1922.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kâmusu. İstanbul: Enes Sarmaşık, (t.y.), VI, 205, 206. n.d.
• Birevim. https://www.birevim.com/tasarruf-plani/konut-finansmani/. (ET: 09.10.2022).
• Birsin Mehmet ve Ötegeçeli Hatice, “Tasarrufa Dayalı Faizsiz Finansman Sistemi ve Fıkhî Meşruiyeti Üzerinde Yapılan Değerlendirmeler”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi (2019), 86-114.
• Bölükbaş, Ali Haydar. İslâm Borçlar Hukukunda Niza. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Bölükbaş, Ali Haydar ve Kumaş, Ali, “Nizaya Götüren Cehâlet veya Garar Sebebiyle Fâsid Olan Akitlerin Sahihe Dönüştürülmesi ve “Sulbü’l-Akit” Kavramı”. Usul İslam Araştırmaları Dergisi. (2020) 33/55-77.
• Çakır, Mustafa. Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı VII, Finans Aracı Olarak Teverruk ve Fıkhi Tahlili. Ankara : DİB Yayınları, 2019.
• Çalış Halit, Hacak Hasan, “Rehin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/538- 542 İstanbul: TDV, 2007.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, “Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı VII, Faizsiz Finans ve Tasarruf Sistemleri ile İlgili Güncel Uygulamalar”. TOKİ Konut Edındırme Uygulamalarının Fıkhî Açıdan Değerlendirilmesi” Konulu Tebliğin Müzakeresi, Ankara: DİB Yayınları, 2019), 243-261.
• Dönmez, İbrahim Kafi . “Garar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/366-371, İstanbul: TDV Yayınları 1996.
• Duman Soner. TOKİ’nin Sosyal Konut Projesi. https://isefam.sakarya.edu.tr/tokinin-sosyal-konut-projesi-2022-prof-dr-soner-duman/. (ET: 09.03.2023).
• Eminevim. https://www.eminevim.com/eminevim-ile-ev-nasil-alinir. (ET: 09.10.2022).
• Eminevim. https://www.eminevim.com/eminevimi-taniyalim. (ET:18.09.2022).
• Ergüven, Murat. Konut Finansmanında Elbirliği Sistemi: Müşterilerin Elbirliği Sistemi Tercihleri Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Türk Hava Kurumu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Ergüven, Murat. Tasarrufa Dayalı Finans Sistemi ve Yapı Tasarruf Sandığı Sistemi. İstanbul: Beta Yayınları, 2021.
• Hacak, Hasan. “Mislî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/187-188, Ankara: TDV Yayınları 2020.
• Halaçoğlu, Yusuf “Dellâl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/145-146, İstanbul: TDV Yayınları 1994.
• İbn Abidin. Reddül Muhtar Ale’d Dürri’l Muhtar. (trc Mehmet Savaş), İstanbul: Şamil Yayınevi, 1987, 11.
• İbn Âbidin, Muhammed Emîn b. Âbidîn. Mecmûʿatü resâʾil. byy: 1671, II/56-65.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Âbidîn. Mecmûʿatü resâʾili. 2 Cilt Beyrut : 1325.
• İbn Kayyim, el-Cevziyye. İʿlâmü’l-Muvakkıʿînʿan Rabbi’l-ʿÂlemîn. thk. M. Muhyiddin Abdülhamîd. 1-4, Kahire: 1374/1955.
• İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd el-Hafîd. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muḳteṣıd. I-II, Kahire, ts. (el-Mektebetü’t-ticâriyyetü’l-kübrâ).
• Kahraman, Abdullah. Bir Faizsiz Finansman Yöntemi Olarak Müşâreke Akdi ve Tasarrufa Dayalı Faizsiz Sistem (Elbirliği Sistemi Örneği). İstanbul: Ensar Neşriyat, 2. Baskı 2019.
• Kallek, Cengiz “Simsar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/215, İstanbul: TDV Yayınları 2009.
• Karaman Hayrettin. Mukayeseli İslâm Hukuku. İstanbul, 1991.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes’ûd. Bedaiu’s Sanai fi Tertibi’ş Şerai. 7 Cilt, Beyrut: Darül Kitabil Arabi, 1974.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes’ûd. Bedaiu’s Sanai fi Tertibi’ş Şerai. Beyrut: Darül Kitabil Arabi, 1974, 5/156.
• Kaya Süleyman, “Faizsiz Finans İlkeleri ve Tasarrufa Dayalı Faizsiz Finansman Sistemine Dair Öneriler”. Tasarrufa Dayalı Faizsiz Finansman Sistemi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2. Baskı, 2019.
• Kaya, Süleyman ve Kayapınar, Hüseyin,. “Günümüz Konut Finansman Teknikleri Başlıklı Tebliğin Müzakeresi”, II. Uluslararası İslâm Ticaret Hukuku Kongresi. Konya: KTO Karatay Üniversitesi Yayınları, 2016, 663-678.
• Keleş, Ruşen. Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Yayınları, 2006.
• Kılıç, Selim. “Konut Finansman Modeli Olarak Yapı Tasarruf Sandıkları, and Almanya ve Türkiye’deki Uygulamaları”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi İİBF, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14/1 (2007), 236.
• Koç, İlker ve Çekin, Ömer. Tasarrufa Dayalı Faizsiz Finansman Sistemi, "İşleyiş, Değerlendirme ve Tasarım". İstanbul: İSEFAM Ensar Neşriyat, 2. Baskı, 2019.
• Kumbasar Murat, “Ev Sahibi Olmak ve Eminevim Modeli”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 5(2016).
• Merginânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye şerhu Bidâyetü’l-mübtedi. Thk. Muhammed Adnan Derviş. 2 Cilt. (Beyrut: Dârü’l-Erkâm, t.y.).
• Özsoy, İsmail. “Faiz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/119-120, İstanbul: TDV Yayınları 1995.
• Öztürk, Ali. Faizsiz Finans İlkeleri ve Tasarrufa Dayalı Faizsiz Finansman Sisteminde Fon Fazlası Varlıkların Değerlendirilmesi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2. Baskı, 2019.
• Pekdemir Şevket, “İslam Hukuku Açısından Para Borçlarında Cezai Şart”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi (2014) 23/129-156.
• Serahsî, Ahmed b.Muhammed b. Ebû Sehl Şemsü'l-Eimme. Mebsût. I-XXX. Kahire : Matba`ah al-Sa`adat, 1906.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan,. el-Asl (nşr. Ebü’l-Vefâ el-Efgānî), Beyrut 1410/1990, V, 6-10, 46, 48-49.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmiʿu’s-sahîh. Riyad: Kütübü Sitte, Darusselam, ty.
• TOKİ. “Kurumsal Tanıtım Dökümanı Eylül 2019”, http://www.toki.gov.tr/yayinları. (ET.28.01.2022).
• TOKİ. Adıyaman İli Kahta İlçesi Çobanlı Mahallesi 157 Konut Satış Duyurusu/Ön Bilgilendirme Formu, https://a.toki.gov.tr/satis/files/projects/20220826T0938328454.pdf. (ET:25.09.2022).
• TOKİ. https://a.toki.gov.tr/haber/tokinin-indirim-kampanyasi-23-eylulde-basliyor. (ET:03.10.2022).
• TOKİ. https://a.toki.gov.tr/kurulus-ve-tarihce. (ET:20.09.2022).
• TOKİ. https://a.toki.gov.tr/restorasyon-kredileri. (ET:20.09.2022).
• TOKİ. örnek gayrimenkul satış sözleşmesi https://docplayer.biz.tr/7952088-Nevsehir-urgup-1-etap-toplu-konut-projesi-gayrimenkul-satis-sozlesmesi.html,. ET:02.10.2022.
• TOKİ. T.C.58.59.ve 60. Hükümetlerinin Planlı Kentleşme ve Konut Üretim Seferberliği, 81 İl Konut Uygulamaları. Ankara: TOKİ Başkanlığı Yayınları 2009.
• Yaşar, Mehmet Aziz. “Erken Ödeme İndirimi Muamelesinin Şer‘î Hükmü ve Cahiliye Ribâsı ile İlişkisi Açısından Tahlili”. Trabzon İlahiyat Dergisi. 6/2, (2019) 135-145.
• Yaylalı, Davut, “Finans ve Borsa”, I. Uluslararası İslâm Ticaret Hukukunun Günümüzdeki Meseleleri Kongresi. II. Oturum, Konya: (1996), 395-396.