Harun Abacı, The Māturīdī Interpretation of the Qur'an

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 122 - 131, 30.06.2025

Hazal Bilen

Öz

This study is an analytical evaluation of Harun Abacı's work titled Māturīdī Interpretation of the Qur'ān. This work examines Māturīdī's approach to the Qur'an from a linguistic and theological perspective. In this context, Abacı’s work makes an academic contribution to the tafsīr discipline within Islamic sciences. As an in-depth study of Māturīdī's exegetical approach, the book particularly stands out with its analysis of his use of linguistic data, rhetorical principles, and sarf and nahiv rules. Abacı systematically examines al-Māturīdī's criticisms of the Mu'tazilites and the linguistic foundations of these criticisms within the exegetical tradition. The methodology of the work adopts an interdisciplinary approach, aiming to demonstrate how al-Māturīdī reinforces the relationship between reason, faith, and revelation through linguistic data. One of the most striking aspects of the book is its exploration of how Māturīdī's linguistic interpretations of theological issues evolve into an ideological tool. His efforts to establish a balance between reason and revelation, his rationalist interpretations of the Qur'an's metaphysical subjects, and the significance of this approach in contemporary Islamic thought are also highlighted. Abacı compares Māturīdī’s understanding of free will and responsibility with that of the Mu'tazilites, analyzing how both schools interpret linguistic data within their ideological frameworks. In discussing these elements within the context of Islamic aqeedah, Abacı underscores that Māturīdī’s perspectives provide a strong alternative to modern intellectual crises. He further clarifies how Māturīdī integrates theological principles with exegesis, develops interpretations grounded in linguistic data, and critiques the Mu'tazilites using linguistic arguments. However, due to the highly advanced linguistic foundations of the work, it is more accessible to readers with strong academic backgrounds and proficiency in Arabic. For this reason, the book is primarily aimed at researchers engaged in advanced academic studies. This aspect sets it apart from other works in the field. Through this study, Abacı has not only brought the intellectual legacy of Māturīdī and the Mu'tazilites into contemporary Islamic thought but has also established an important scholarly resource for future theological studies.

Anahtar Kelimeler

Māturīdī , Muʿtazila , Taʾwīlāt al-Qurʾān , Critique , Linguistics

Harun Abacı, Kur'ân'ın Mâtürîdî Yorumu

Öz

Bu çalışma, Harun Abacı’nın Kur'ân'ın Mâtürîdî Yorumu adlı eseri üzerine yapılan analitik bir değerlendirmedir. Değerlendirmesini yaptığımız bu eser, Mâtürîdî'nin Kur'an'a yönelik yaklaşımını dilbilimsel ve kelamî bir perspektiften incelemektedir. Bu bağlamda, eser, İslami ilimler bünyesinde bulunan tefsir disiplinine akademik bir katkı sağlamaktadır. Mâtürîdî’nin Kur'an'a yaklaşımını derinlemesine ele alan eser, özellikle onun dilbilimsel veriler, belâgat unsurları ve sarf-nahiv analizleri üzerinden yaptığı değerlendirmelerle öne çıkmaktadır. Abacı, Mâtürîdî’nin Mu’tezile’ye yönelik eleştirilerini ve bu eleştirilerin dilbilimsel temellerini, tefsir geleneği içerisinde sistematik bir çerçevede sunmaktadır. Eserin yöntemi, disiplinler arası bir yaklaşım benimseyerek Mâtürîdî'nin akıl, iman ve vahiy arasındaki ilişkisini dilbilimsel verilerle desteklediğini göstermeye yöneliktir. Kitabın en dikkat çekici yönlerinden biri, Mâtürîdî'nin kelamî meseleleri tefsirde ele alırken kullandığı dilsel verilerin, nasıl ideolojik bir araç hâline geldiğini incelemesidir. O’nun akıl ile vahiy arasındaki dengeyi kurma çabası, Kur'an'ın metafizik konularına dair akılcı yorumlarıyla öne çıkmakta ve bu yaklaşımının günümüz İslam düşüncesine katkı sağladığını göstermektedir. Abacı, Mâtürîdî’nin özgür irade ve sorumluluk anlayışını, Mu’tezile'nin özgür irade ve sorumluluk anlayışıyla karşılaştırarak, her iki ekolün de kendi düşünsel çerçevesinde dilsel verileri nasıl te’vil ettiğini analiz etmektedir. Eserde bu veriler, İslam akidesi bağlamında başarılı bir şekilde tartışılırken, Mâtürîdî’nin görüşlerinin modern dönemdeki düşünsel krizlere karşı güçlü bir alternatif sunduğu da vurgulanmaktadır. Abacı, bu çalışmada Mâtürîdî'nin kelamî ilkelerini tefsirle nasıl bütünleştirdiğini, dilbilimsel temelli yorumlarını nasıl geliştirdiğini ve Mu’tezile’yi lügâvi veriler ışığında nasıl eleştirdiğini detaylandırmaktadır. Ancak, eserin dilbilimsel temellerinin oldukça üst düzeyde olması, akademik bilgisi ve Arap diline ileri düzeyde hâkimiyeti olan okuyucular için daha anlaşılır bir nitelik taşımasını sağlamaktadır. Bu nedenle, eser özellikle ileri düzey akademik çalışmalar yürüten araştırmacılara hitap etmektedir. Bu yönüyle, değerlendirmesini yaptığımız eser, benzer çalışmalar arasından sıyrılmaktadır. Abacı, bu eseriyle yalnızca Mâtürîdî ve Mu’tezile’nin düşünsel mirasını günümüz İslam dünyasına taşımakla kalmamış, aynı zamanda kelam ilminde yapılacak yeni araştırmalar için de önemli bir kaynak oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mâtürîdî , Mu’tezile , Te’vîlâtü’l-Kur’ân , Tenkit , Dilbilim