Mübahat Türker Küyel and her approach to rehabilitation

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 3, 151 - 172, 01.06.2024

Mustafa Sarı

Öz

The purpose of this article is to discuss Mübahat Türker Küyel's views on the concept of Tehafut. For this purpose, the article aims to organize the debates on theology, which are an important part of the Turkish-Islamic philosophical tradition, by Küyel in a way that is compatible with the new understanding of the Republic of Turkey and to produce solutions to problems that may arise with the new understanding. The study is planned in three stages. The first part explains the current situation that Küyel is in and deals with the presentation of the historical heritage. In this section, the meaning, nature and historical background of tehafut are emphasized. The second part presents the kalami philosophy, which is defended by the Turkish-Islamic understanding against the philosophy of nature, which forms the basis of traditional Western philosophy. This section is considered under the title of kalami philosophy versus natural philosophy and attempts to show that the tradition of tehafut has emerged as an alternative to the stoic tradition of Western philosophy in the most basic way. The third part deals with Küyel's views on the philosophy-religion relationship that has developed within the framework of the Turkish-Islamic understanding. Under this heading, the birth of philosophy and the views of the great Turkish thinker Farabi on philosophy in line with Küyel's philosophy-religion relationship are explained. As a result, it is concluded that tehafut expresses the way of making a Quranic philosophy developed against the Stoic understanding of traditional Western philosophy, created with a Kalami understanding in which the Turkish-Islamic synthesis Decombines.

Anahtar Kelimeler

theology, stoic philosophy, islamic philosophy, religion-philosophy relationship, kalami philosophy, tevil

Mübahat Türker Küyel ve tehafüte yaklaşımı

Öz

Bu yazının amacı Mübahat Türker Küyel’in Tehafüt anlayışı hakkındaki görüşlerini ele almaktır. Bu amaçla yazı Türk-İslam felsefe geleneğinin önemli bir parçası olan tehafüt tartışmalarının Türkiye Cumhuriyeti’nin yeni anlayışıyla uyumlu olacak şekilde Küyel tarafından düzenlenmesi ve yeni anlayışla birlikte çıkabilecek sorunlara çözüm üretmeyi amaçlar. Çalışma üç aşamada planlanır. İlk bölüm Küyel’in içinde bulunduğu mevcut durumu açıklar ve tarihsel mirasın ortaya konulmasını ele alır. Bu bölümde tehafüt’ün anlamı, neliği ve tarihsel arka planı üzerinde durulur. İkinci bölüm geleneksel Batı felsefesinin temelini oluşturan doğa felsefesine karşı Türk-İslam anlayışının savunduğu kelâmî felsefe ortaya konulur. Bu bölüm doğa felsefesine karşı kelamî felsefe başlığı altında ele alınır ve tehafüt geleneğinin en temelde stoacı Batı felsefesi geleneğine bir alternatif olarak ortaya çıktığı gösterilmeye çalışılır. Üçüncü bölüm Küyel’in Türk-İslam anlayışı çerçevesinde gelişen felsefe-din ilişkisine dair görüşlerini ele alır. Bu başlık altında Küyel’in felsefe-din ilişkisi doğrultusunda felsefenin doğuşu ve büyük Türk düşünürü Farabi’nin felsefeye dair görüşleri açıklanır. Sonuçta tehafüt’ün geleneksel Batı felsefesinin Stoacı anlayışına karşı geliştirilen, Türk-İslam sentezinin bir arada olduğu Kelamî bir anlayışla oluşturulan Kuranî bir felsefe yapma şeklini ifade ettiği sonucuna ulaşılır.

Anahtar Kelimeler

tehafüt, stoa felsefesi, islam felsefesi, din-felsefe ilişkisi, kelami felsefe, tevil

Kaynakça

• Aydın, İ. H. (2006). Tehâfüt geleneği üzerine bir değerlendirme, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26, 57-74.
• Deniz, G. (2022). “Tehâfüt tartışmaları”, Görüşmeci: Dinî Cevaplar, Video Kaydı, Söyleşi, https://www.youtube.com/watch?v=C1xFBSOUNt8&t=3s Erişim tarihi: 26 Aralık 2022.
• Doğrucan, A. (2021). Mübahat Türker Küyel, Mustafa Çokay Anısına Türkiye ve Türk Dünyası Araştırmaları-XI, Yunus Emre Tansü (Ed.), İksad Publishing House, 107-149.
• Dugan, M. & Turgut, A. K. (2023). Mübahat Türker Küyel ve Türk İslam Düşüncesine Katkıları, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşî Veli Araştırma Dergisi, 106, 277-297.
• Erdoğan, Ö. F. (2016). Osmanlı’da kelam-felsefe ilişkisi ve tehâfüt geleneği. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 14(28), 237-326.
• Köksal, A. C. & Dönmez, İ. K. (2012) Usul-i fıkıh. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi https://islamansiklopedisi.org.tr/usul-i-fikih Erişim tarihi: 22 Ağustos 2023.
• Türker Küyel, M. (1956). Üç Tehâfüt Bakımından Felsefe-Din Münasebeti, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Türker Küyel, M. (1976a) Felsefeye başlangıç. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Türker Küyel, M. (1976b). Türkiye’de cumhuriyet döneminde felsefe eylemi. Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Türker Küyel, M. (1985). Felsefeye giriş, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Türker Küyel, M. (1990). Felsefenin tarifinde ve tarihinde bir kaynak olarak Farabi. Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, VI/18, 725-747.
• Türker Küyel, M. (2002). II. Mahmûd Ehl-i Üstüvane, II. Abdül-Hamid Felsefe-Din Münasebeti Önünde. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları, 83-105.
• Türker Küyel, M. (2003). Atatürk, cumhuriyet, bilim ve teknoloji. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 19(56) 521-552.
• Ülker, Ö. (2007). Hilâfiyyât, mestcizâde ve ‘hilâfiyyât’ı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XLVIII(II), 21-36.
• Tortuk Gökdemir, B. B. (2021). İslâm düşüncesinde eleştirel bir paradigmanın oluşumu: Tehâfüt geleneği ve felsefi değeri. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 46, 5-25.
• Yazıcı, N. (Tr.). Atatürk Döneminde Meydana Gelen Ayaklanmalar (1924-1938), Atatürk Ansiklopedisi, 1-20. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ataturk-doneminde-meydana-gelen-ayaklanmalar-1924-1938/?pdf=3820 (Erişim tarihi: 07 Ocak 2023).