Evaluating the Seismic Performance of Traditional Timber Houses in the Historical Peninsula of Istanbul

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 17 - 32, 08.06.2024

Abdüllatif Sarıkaya , Caner Göçer

Öz

Throughout history, Turkey has been subject to numerous major earthquakes. These earthquakes affect structures with traditional construction systems, as well as reinforced concrete frame structures. Particularly in the historical peninsula area in İstanbul, numerous registered structures are built with traditional materials and construction systems. The plan types, floor numbers, and facade configurations of traditional timber and masonry structures in the historical peninsula exhibit similarities. Within the scope of the expected Marmara earthquake, some studies are needed to evaluate the possible damage mechanisms of such structures and take the necessary precautions. In this study, first of all, the damages suffered by traditional timber structures as a result of the earthquakes in Turkey were examined based on literature review, and the type of damage and its causes were identified. Subsequently, the potential effects of the expected earthquake in the Marmara Sea on traditional timber structures in the historical peninsula of Istanbul were evaluated. Based on the obtained data, the strengths and weaknesses of traditional timber structures in the historical peninsula were determined according to the structural system and material differences. Recommendations that should be considered were summarized.

Anahtar Kelimeler

Traditional Timber Structures, Kahramanmaraş Earthquake, Marmara Earthquake, Seismic Performance, Architectural Heritage

İstanbul’da Tarihi Yarımada’daki Geleneksel Ahşap Konutların Deprem Performansının Değerlendirilmesi

Öz

Günümüzde Türkiye’de çoğu bölgede büyük depremler belirli aralıklarla meydana gelmektedir. Bu depremler betonarme iskelete sahip yapıların yanı sıra geleneksel yapım sistemlerine sahip yapıları da etkilemektedir. Özellikle İstanbul’daki tarihi yarımada bölgesinde geleneksel malzeme ve yapım sistemi ile inşa edilmiş çok sayıda tescilli yapı mevcuttur. Tarihi yarımadadaki geleneksel ahşap ve kargir yapıların plan tipleri, kat sayıları ve cephe kurguları bakımından birbirlerine benzerlikler söz konusudur. Beklenen Marmara depremi kapsamında bu tür yapıların olası hasar mekanizmalarının değerlendirilmesi ve gerekli önlemlerin alınması için bazı çalışmalara ihtiyaç vardır. Bu çalışmada öncelikle Türkiye’de yaşanan depremler sonucunda geleneksel ahşap yapıların aldığı hasarlar literatür taramasına bağlı incelenmiş ve oluşan hasar türü ile hasarların nedenleri belirlenmiştir. Bu verilere bağlı olarak Marmara Denizi’nde gerçekleşmesi beklenen depremin İstanbul’da bulunan tarihi yarımadadaki geleneksel ahşap yapılar üzerindeki muhtemel etkileri değerlendirilmiştir. Elde edilen bu veriler doğrultusunda taşıyıcı sistem kurgusu ve malzeme farklılıklarına bağlı olarak tarihi yarımadada bulunan geleneksel ahşap yapılar değerlendirilerek depreme karşı sahip oldukları güçlü ve zayıf yönleri belirlenmiş ve dikkate alınması gereken öneriler özetlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Ahşap Yapılar, Kahramanmaraş Depremi, Marmara Depremi, Deprem Performansı, Mimari Miras

Kaynakça

• Aksoy, D. & Ahunbay, Z. (2005). Geleneksel ahşap iskeletli Türk konutu'nun deprem davranışları. İTÜ Dergisi Seri A: Mimarlık, Planlama, Tasarım, 4(1), 47-58.
• Aksoy, D. (2003). Geleneksel ahşap karkas yapıların deprem davranışları. (Doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aktaş Erdem, Y. D., Akyüz, U., Erdil, B., Türer, A., & Şahin Güçhan, N. (2010). Assessment of seismic behavior of traditional timber frame Ottoman Houses: Frame tests. 1st International Conference on Structures and Architecture (ICSA) (ss.1157-1164). Guimaraes, Portugal.
• Avlar, E. & Yıldırım, H. S. (2021). Deprem mevzuatı bağlamında Türkiye'deki geleneksel ahşap karkas yapı kurallarının analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(78), 1117-1137.
• Bachmann, M. (2008). İstanbul Ahşap Evlerinin Teknik ve Yapısal Özellikleri, Ahşap İstanbul Konut Mimarisinden Örnekler, İstanbul.
• Çobancaoğlu, T., Güler, K., & Güleycan Okyay, G. (2018). İstanbul Tarihi Yarımada'da ahşap konut mimarisinin belgelenmesi: Geleneksel Haydar Mahallesi ve koruma sorunları. METU Journal of the Faculty of Architecture, 35(1), 27-49.
• Dışkaya, H. (2011). 19. yüzyıl İstanbul geleneksel ahşap karkas yapılarında deprem etkisinin sonlu elemanlar yöntemi ile değerlendirilmesi. (Doktora tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Doğangün, A., Tuluk, Ö. İ., Livaoğlu, R., & Acar, R. (2006). Traditional wooden buildings and their damages during earthquakes in Turkey. Engineering Failure Analysis, 13(6), 981-996.
• Eldem, S. H. (1987). Osmanlı Dönemi Türk Evi III. İstanbul: TAÇ Vakfı.
• Hasol, D. (2021). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: YEM Yayınları.
• İBB Etüd ve Projeler Daire Başkanlığı. (2009). Zeyrek'te Sivil Mimari. İstanbul.
• Kafesçioğlu, R. (1955). Kuzey-Batı Anadolu’da Ahşap Ev Yapıları. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi.
• Güçhan, N. Ş. (2018). History and characteristics of construction techniques used in traditional timber Ottoman houses. International Journal of Architectural Heritage, 12(1), 1-20. https://doi.org/10.1080/15583058.2017.1336811
• TBDY. (2018). Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Ankara.