Kamu Sağlık Harcamaları - İktisadi Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir İnceleme (1983-2019)

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 275 - 295, 28.12.2020

Adem Üzümcü , Yasin Söğüt

Öz

Sağlık ve eğitim harcamaları, beşeri sermaye birikiminin temel öğeleri arasındadır. Ayrıca bir toplumun sağlık seviyesinin yükselmesi sonucu sağlanan beşeri sermaye birikimi, sosyal ve ekonomik kalkınmanın önemli belirleyicilerinden birisidir. Bu çalışmada, beşeri sermaye birikimi yoluyla iktisadi büyümeye pozitif katkı yaptığı kabul edilen kamu kesimi sağlık harcamalarının Türkiye'de 1983-2019 dönemindeki gelişimi üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda, iktisadi büyüme oranı (BUY) ile kamu kesimi sağlık harcamalarının Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla (GSYİH) içindeki payının (KSHBP) değişkenler olarak kullanıldığı eşbütünleşme, FMOLS, DOLS ve Granger Nedensellik analizlerine yer verilmiştir. Çalışmada, Türkiye’de 1983-2019 döneminde kamu kesimi sağlık harcamalarının bütçedeki payı (KSHBP) ile iktisadi büyüme oranı arasında eşbütünleşme ilişkisinin bulunduğu görülmüştür. Ayrıca, KSHBP’de bir birimlik değişimin FMOLS analizine göre iktisadi büyüme oranında 0,10 birim artışa, DOLS analizine göre 0,12 birim artışa yol açtığı sonucuna ulaşılmıştır. Yine, bu dönem itibarıyla Türkiye örneğinde, bu iki değişken arasında çift yönlü Granger nedensellik ilişkisinin bulunduğu sonucu elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İktisadi Büyüme,, Kamu Sağlık Harcamaları, Türkiye, Eş Bütünleşme Analizi, Granger Nedensellik Analizi

Kaynakça

• Alhowaish, A.K., (2014), “Healthcare Spending and Economic Growth in Saudi Arabia: A Granger Causality Approach”, International Journal of Scientific & Engineering Research, 5 (1), s. 1471-1474.
• Altun, Y., İşleyen, Ş., ve Görür, Ç. (2018), “Türkiye’de Eğitim ve Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: 1999-2017”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 39, s. 223-244.
• Akın, C.S.(2007), Sağlık ve Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye’de Sağlık Sektörü ve Harcamaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Akıncı, A. ve Tuncer, G. (2016), “Türkiye’de Sağlık Harcamaları ve İktisadi Büyüme Arasındaki İlişki”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 102, s. 47-61.
• Atılgan, E., Kılıç, D., ve Ertuğrul, H. M. (2017), “Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Dinamik İlişki: Sağlık Odaklı Büyüme Hipotezi Türkiye İçin Geçerli mi?”, Avrupa Sağlık Ekonomisi Dergisi, 18 , s. 567 – 574.
• Aydemir, C. ve Baylan, S. (2015), “Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (3), s. 417-435.
• Beraldo, S., Montolio, D., and Turati, G. (2009), “Healthy, Educated and Wealthy: A Primer on The Impact Of Public and Private Welfare Expenditures on Economic Growth”, The Journal of Socio-Economics, 38, s. 946–956
• Bhargava, A.,. Jamison, D. T and Lau, L. (2000), “Modeling the Effects of Health on Economic Growth”, GPE Discussion Paper, No: 33, s. 1-32.
• Biggs, B., King, L., Basu, S. ve Stuckler., D. (2010), “Is Wealthier Always Healthier? The Impact of National Income Level, Inequality and Poverty on Public Health in Latin America”, Social and Medicine, 71(2), s. 266-273.
• Bingöl, N. ve Şen, A., (2018), “Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği”, Akademik Yaklaşımlar Dergisi , 9 (1), s. 89-103.
• Bloom, David E. and others (1998), “Geogprahy, Demography and Economic Growth in Africa”, Brookings Papers on Economic Activity, 1998 (2), s. 207-295.
• Çetin, Murat ve Ecevit, Eyyüp (2010), “Sağlık Harcamalarının İktisadi Büyüme Üzerindeki Etkisi: OECD Ülkeleri Üzerine Bir Panel Regrasyon Analizi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11 (2), s. 166-182.
• Erdil, E. ve Yetkiner, İ.H. (2004), A Panel Data Approach for Income-Health Causality, Hamburg University: Research Unit Sustainability and Global Change, Working Papers FNU-47.
• Fayissa, B. ve Gutema, P. (2008), A Health Production Function for Sub-Saharan Africa (SSA), Department of Economics and Finance Working Paper Series.
• Grossman, M.(1999), The Human Capital Model of Demand for Health, NBER, Working Paper, No: 7078.
• Halıcı-Tülüce, N.S., Doğan, İ., ve Dumrul, C. (2016), “Gelir, Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme Bağlantısı İle İlgili mi?”, Uluslararası Sağlık Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 16 , s. 23 – 49.
• Hazine ve Maliye Bakanlığı, Kamu Mali Yönetim ve Dönüşüm Genel Müdürlüğü (2020), Bütçe Gider ve Gelir Gerçekleşmeleri (1924-2019), https://www.hmb.gov.tr/bumko-butce-buyuklukleri-ve-butce-gerceklesmeleri, Erişim Tarihi: 30.09.2020.
• İşleyen, Ş., Altun, Y. ve Görür, Ç. (2017), “The Causality Relationship Between Interest Rate and Income with Investment in USA: 1965-2016”, The Journal of Academic Social Science, 5 (60), s. 146-163.
• Karagül, M.(2002), Beşeri Sermayenin İktisadi Gelişmedeki Rolü ve Türkiye Boyutu, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, No: 37, Anıt Matbaa, Ankara.
• Keating, J.W. (1990), “Identifying VAR Models Under Rational Expectations”, Journal of Monetary Economics, 25, s. 453 - 476.
• Kumar, V.; Leone, R. P. and Gaskins, John N. (1995), "Aggregateand Disaggregate Sector Forecasting Using Consumer Confidence Measures”, International Journal of Forecasting, 11 (3), s. 361-377.
• Mazgit, İ. (1998), Ekonomik Kalkınma Sürecinde Türkiye’de Sağlık Sektörünün Yeniden Yapılanması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Mushkin, Selma J. (1962); “Health as An Investment”, The Journal of Political Economy, Vol.70, No.5, Part 2, s. 129-157.
• Özdemir A, Erol H. (2014), “Türkiye’de Sağlık Reformları ve Sağlık Harcamalarının Değerlendirilmesi”, Sosyal Güvenlik Dergisi (SGD), 4 (1), s. 9-34.
• Öztürk, S. ve Topçu, E. (2014), “Health Expenditures and Economic Growth: Evidence from G8 Countries”, International Journal of Economics and Empirical Research, 2 (7), s. 256-261.
• Polat, M. A. ve Ergün, S. (2018), “Yapısal Kırılma Altında Türkiye’de Ekonomik Büyüme, CO2 Emisyonu ve Sağlık Harcamaları İlişkisi”, Business and Economics Research Journal, 9 (3), s. 481-497.
• Söğüt, Yasin (2019), Sağlık Harcamaları ve İktisadi Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir İnceleme (1988-2016), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• Taban, S. (2006), “Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi”,Sosyoekonomi, 4 (4), s. 31-46.
• Tarı, R. ve Bozkurt, H. Y. (2006), “Türkiye’de İstikrarsız Büyümenin VAR Modelleri ile Analizi (1991.1 -2004.3)”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 4, s. 12 – 28.
• Türkiye Cumhuriyeti, Cumhurbaşkanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı, (2020), Ekonomik ve Sosyal Göstergeler, TÜİK Verilerine Göre Uyumlulaştırılmış Gayrisafi Yurtiçi Hasıla, https://www.sbb.gov.tr/ekonomik-ve-sosyal-gostergeler/#1540021349004-14 97d2c6-7edf Erişim Tarihi:30.09.2020.
• Turan, T. (2008), İktisadi Büyüme Teorisine Giriş, Yalın Yayıncılık, İstanbul.
• TÜİK (2020), Sağlık Harcamaları İstatistikleri 2019, Haber Bülteni, Sayı: 33659, Ankara, 19 Kasım 2020, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Saglik-Harcamalari-Istatistikleri-2019-33659. Erişim Tarihi: 22.11.2020.
• Üzümcü, Adem (2018), İktisadi Büyüme (Teori, Model ve Türkiye Üzerine Gözlemler), 3. Baskı, Beta Yayınları, Yayın No: 3782, İstanbul.
• Üzümcü, A. ve Başar, S. (2011), ”Türkiye’nin Cari İşlemler Bilançosu Açığı Üzerinde Enerji İthalatı ve İktisadi Büyümenin Etkisi: 2003-2010 Dönemi Üzerine Bir Analiz?”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, Cilt: 48, Sayı: 558, s. 5-22.
• Yardımcıoğlu, F., (2012), “OECD Ülkelerinde Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Ekonometrik Bir İncelemesi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (2), s. 27-47.
• Yumuşak, İ. G. ve Yıldırım, D. Ç. (2009), “Sağlık Harcamaları İktisadi Büyüme İlişkisi Üzerine Ekonometrik Bir İnceleme”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, Cilt: 4 Sayı: 1, s. 57-70.