II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE MEYDANA GELEN BİR HÜKÜMET DARBESİ: 23 OCAK 1913 BABIÂLİ BASKINI

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 159 - 170, 24.06.2022

Hazal Ceren Çeviker

Öz

II. Abdülhamit’in otuz yıllık istibdat döneminin Jön Türkler tarafından son bulması üzerine rafa kaldırılan Osmanlı Anayasası, 23 Temmuz 1908 yılında tekrar ilan edilmiştir. Böylece II. Meşrutiyet dönemi başlamıştır. Osmanlı tarihinde ilk çok partili hayata geçiş bu dönemde gerçekleşmiştir. Çok partili hayata geçiş beraberinde iktidar-muhalefet ilişkilerini meydana getirmiştir. Bu dönemin siyasal hayatını etkileyen en önemli aktörün İttihat ve Terakki Cemiyeti olması, ona karşı muhalefet cephesinin oluşmasına neden olmuştur. Özellikle Ahrar Fırkası ve Hürriyet ve İtilaf Fırkası, muhalefet cephesini oluşturan iki önemli aktör olarak siyasi hayatta yerini almıştır. İktidar-muhalefet ilişkileri bahsi geçen bu gruplar arasında şekillenmiştir. İktidar-muhalefet arasında tırmanan gerginliklerin sonucunda ise tarihimize 31 Mart Vakası olarak geçen askeri ayaklanma yaşanmıştır. 31 Mart Olayı sonrasında yaşanan hükümet krizleri ve seçimler ise 1913 yılında gerçekleşen Babıâli Baskını’nın temelini oluşturmuştur.
Bu makalede Babıâli Baskını’na giden süreçte yaşanan; 1912 seçimleri, Arnavutluk isyanı, ordu içerisinde oluşan Halâskârı Zabitan grubunun faaliyetleri ve darbenin sonuçları ordu-siyaset ilişkisi üzerinden anlatılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

II. Meşrutiyet, İttihat ve Terakki Cemiyeti, Ordu, Siyaset, Babıâli Baskını

Kaynakça

• Afyoncu, E., Önal, A., Demir, U. (2016) Osmanlı İmparatorluğu’nda Askeri İsyanlar ve Darbeler, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Ahmad, F. (1995), Modern Türkiye’nin Oluşumu, Yavuz Alogan (çev.), İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Ahmad, F. (1999), İttihat ve Terakki (1908-1914), Nuran Yavuz (çev.), İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Akşin, S. (1980), 100 Soruda Jön Türkler ve İttihat Terakki, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Akşin, S. (2007), Kısa Türkiye Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Alkan, A. T. (2001), İkinci Meşrutiyet Devrinde Ordu ve Siyaset, İstanbul: Ufuk Kitapları.
• Armaoğlu, F. (1997), 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Aydemir, Ş. S. (1981), Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa (1908-1914), Cilt 2, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Dülger, H. (2019), “1912 Seçimleri’nden Bab-I Âli Baskını’na Osmanlı Devleti’nde İktidar Mücadelesi (1912-1913)”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
• Ergin, K. (2017), “II. Meşrutiyet Döneminde Ordu-Siyaset İlişkisi”, Cedrus Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Dergisi, 5, s.427-445.
• Hale, W. (2014), Türkiye’de Ordu Ve Siyaset, Ahmet Fethi (çev.), İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Kansu, A. (2016), İttihadçıların Rejim ve İktidar Mücadelesi 1908-1913, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karal, E. Z. (1999), Osmanlı Tarihi, Cilt 9, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Karaman, M. A. (2014), “Meşrutiyet Dönemi Basın Ve Basında Ordu- Siyaset İlişkisi”, Studies Of The Ottomon Domain, 4(6), s.1-20.
• Kayalı, K. (1985), “Osmanlı Devleti’nde Yenileşme Hareketleri ve Ordu” Tanzimat’tan Cumhuriyete Büyük Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 5, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lewis, B. (1993), Modern Türkiye’nin Doğuşu, Metin Kıratlı (çev.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Olgun, K. (1999), “Asker-Siyaset İlişkilerinde Bir Dönüm Noktası: Halaskâr Zabitan Grubu ve Faaliyetleri”, İlmi Araştırmalar Dergisi, 0(7), s.157-175.
• Özkan, C. (1985), “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Savaşlar ve Antlaşmalar”, Tanzimat’tan Cumhuriyete Büyük Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 5, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öztuna, Y. ve Gökdemir, A.(1987), Türkiye’de Askeri Müdahaleler, İstanbul: Tercüman Tesisleri.
• Polat, H. A. (2019), “Halaskâr Zâbitân Müdahalesinden Babıâli Baskını’na Osmanlı Bürokrasisinin Siyasetle İmtihanı (Siyasetle İştigal Edilmeyeceğine Dair Taahhütnameler)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 65, s.301-341.
• Safi, İ. (2019), “Osmanlı Devleti’nden Günümüze Parlamentarizm ve Parlamenter Rejime Müdahaleler - Muhtıra, Darbe ve Darbe Girişimleri Üzerine Bir Analiz”, Ege Akademik Bakış Dergisi, 19(1), s.141-157.
• Tunaya, T. Z. (1988), Türkiye’de Siyasal Partiler, Cilt 1, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Türkgeldi, A. F. (2010), Görüp İşittiklerim, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yeniçeri, Ö. (2015), Genç Osman’dan Menderes’e Darbe ve Demokrasi, Ankara: Kripto Yayınları.
• Yiğit, Y.(2014), “İttihat Ve Terakki Fırkası İçinde Parti İçi Muhalefet: Hizb-İ Cedit Hareketi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 28, s.103-125.
• Zeyrek, S. (2014), “II. Meşrutiyet Sürecinde Osmanlı Devleti’nde OrduSiyaset İlişkileri Üzerine Genel Bir Bakış”, Studies Of The Ottomon Domain, 4(6), s.39-64.
• Zürcher, E. J. (1987), Milli Mücadelede İttihatçılık, Nüzhet Salihoğlu (çev.), İstanbul: Bağlam Yayınları.