Gösterge Kaynaklı Tüketim

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 398 - 407, 31.12.2022

Kamil Şahin , Mine Arya Şengül

Öz

İnsanları toplum halinde yaşamaya iten husus birtakım ihtiyaçların birlikte daha kolay biçimde karşılanabilmesidir. İhtiyaçları karşılandıkça yeni ihtiyaçlar üreten ve ihtiyaçları sürekli değişen insan yeni ve çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak için üretim yapmak zorundadır. Üretim olgusu ise başlı başına ele alınması gereken bir olgudur. Çeşitli faktörlerin etkisiyle değişen üretim yeni ihtiyaçların ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Aynı şekilde insan için ihtiyaç algısı da çeşitli faktörlerin etkisiyle değişmektedir. Sanayi öncesi toplumlarda ‘ihtiyaç’ nispeten insan yaşamını sürdürmek için gerekli olan meta ve koşulları niteler iken sanayileşmeyle birlikte ve sanayi sonrası toplumlarda ‘ihtiyaç’ algısı temel yaşamsal faktörleri aşmıştır. Sanayileşmeyle birlikte üretimin makineler aracılığı ile gerçekleşmeye başlamış ve kol gücüne yönelik ihtiyacı zayıflatmıştır. Bu durum üretim ve tüketim olgusuna yeni bir ivme kazandırmıştır. İnsanların yaşamlarını sürdürebilmeleri için zaruri olan ve ‘ihtiyaç’ kavramının anlamını tam olarak karşılayan gereksinimleri ihtiyaç kaynaklı tüketim başlığı altında incelenirken; sanayileşme akabinde gelişen ve değişen olgular neticesinde oluşan, satın alımı nesne ve sembole indirgeyen tüketim türü gösterge/gösteriş kaynaklı tüketim olarak isimlendirilmeye başlanmıştır. Gösterge kaynaklı tüketim genel olarak ihtiyaç duyma halinden kaynaklandığı sanılan, aşırıya kaçan bir düzeyde seyreden ve esasında sosyal ve toplumsal alanlarda görünür kılınmak amaçlı tüketme eğilimi göstermek anlamına gelmektedir. İnsanlara, gösterge kaynaklı tüketme yöneliminde olmasına rağmen ihtiyaç duyduğu sanısıyla tükettiğini düşündürten sosyolojik ve psikolojik bağlamlar gösterge kaynaklı tüketimde incelenmesi zorunlu olan bir düzlemi ihtiva eder. Söz konusu yanılgı, bireyin tükettikçe mutlu olduğu sanısı ile fark edilemez/görünmez hale gelmiştir. Bu çalışmada; tüketim şekillerinin yaşam tarzlarını da büyük oranda etkilediği ve belirlediği göz önüne alındığında, gösterge kaynaklı tüketimin sebepleri birey-toplum ilişkisi bağlamında tartışılacak ve bazı ihtiyaçların belirlendiği ve yönlendirildiği gerçeği çeşitli kaynak ve argümanlarla desteklenecektir.

Anahtar Kelimeler

Sanayileşme, Kapitalizm, Üretim, Tüketim, Gösterge, Hayat Tarzı

Kaynakça

• Barthes, R. (1979). Göstergebilim İlkeleri. (B. Vardar, & M. Rıfat, Çev.) Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2013). Tüketim Toplumu. (N. Tutal, & F. Keskin, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayhan, V. (2011). Tüketim Toplumunda Bireyin Ontolojik Mottosu; Tüketiyorum Öyleyse Varım. Sosyoloji Konferansları, 43, 221-248.
• Bentham, J. (2017). Felsefenin Kısa Tarihi. (Ö. Saruhanlıoğlu, & U. K. Boyacı, Çev.) İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Büker, S., & Kıran, A. E. (1999). Reklamda Kadına Yönelik Şiddet. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Can, M. (2020). Akıl, Birey ve Bireycilik Kavramlarının Aydınlanma Felsefesi Işığında Yeniden Yorumlanması. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 1(29), 181-200.
• Ceylan, İ. G. (2015). Amblem ve Logo Tasarımlarında Renklerin Dili. SDÜ ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 2(16), 314-330.
• Demir, Ö., & Acar, M. (1993). Sosyal Bilimler Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Yayınevi.
• Dündar, F. N. (2012). Reklam ve Simülasyon Etkileşimi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 117-124.
• Eliri, İ., & Erdurucan, İ. (2011). Sahne Işıklandırmasında Renklerin Dili. Ankara: Öncü Kitap.
• Giddens, A. (2013). Sosyoloji. (C. Güzel, Dü.) İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Giddens, A., & Sutton, P. W. (2020). Sosyolojide Temel Kavramlar. (A. Esgin, Çev.) Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Goffman, E. (2020). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu. (B. Cezar, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Kahraman, M. E. (2011). Marka Oluşturma Aşamasında Amblemin Yeri ve Önemi. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi (20), 107-115.
• Leppert, R. (2017). Sanatta Anlamın Görüntüsü İmgelerin Toplumsal İşlevi. (İ. Türkmen, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (O. Akınhay, & D. Kömürcü, Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Oktay, A. (1993). Türkiye'de Popüler Kültür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Omay, U. (2008). İhtiyaçların Manipülasyonu ve Çalışma. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 54, 77-94.
• Rıfat, M. (2014). Gösterge Bilimin ABC'si. İstanbul: Say Yayınları.
• Sarup, M. (2019). Post-yapısalcılık ve Postmodernizm. (A. Güçlü, Çev.) Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Solomon, R., & Higgins, K. M. (2020). Felsefenin Kısa Tarihi. (M. Topal, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Storey, J. (2000). Popüler Kültür Çalışmaları: Kuramlar ve Metotlar. (K. Karaşahin, Çev.) İstanbul: Babil Yayınları.
• Sutherland, M., & Sylvester, K. A. (2003). Reklam ve Tüketici Zihni. (B. Kalınyazgan, Çev.) İstanbul: MediaCat Yayınları.
• Şahin, K., & Anık, M. (2017). Tüketimin Sosyolojisi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Yaran, R. (2000). TDV İslam Ansiklopedisi. 09 27, 2022 tarihinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/muellif/rahmi-yaran
• Yeygel, S., & Yakın, M. (2007). Kurumsal Reklamlarda Göstergeler Aracılığıyla Marka Kimliğinin İletilmesi. Selçuk İletişim, 102-117.