Kafkasya’nın Jeopolitik Önemi: Dağlık Karabağ ve Zengezur Koridoru Örneği

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 88 - 106, 30.06.2023

Abdulvahap Akıncı , Sayime Gül Kaba

Öz

Tarih Boyunca jeopolitik bir öneme sahip olan Kafkasya bölgesel güçlerin çatışma alanı olarak da dikkati çekmektedir. Bölge önemli ticaret yollarını da barındırmaktadır. Özellikle Ermenilerin Rusya’nın desteğini alarak bölgede istikrarsızlık kaynağı haline gelmesi ile, sorunlar daha da artmıştır. Tarihi Azerbaycan toprağı olan Karabağ ve Zengezur Koridorunun Ermeniler tarafından işgali sonrasında Türkiye ile Türk dünyası arasındaki bağ da kesilmiş olmaktaydı. II. Karabağ Savaşı sonrasında Ermenilerin yenilgiyi kabul etmesi ve işgal altındaki toprakların önemli bir bölümünün kurtarılması ile yeni bir dönem başlamış oldu. Zengezur Koridorundan Türkiye ile Türk dünyasının doğrudan bağlantısının kurulması hem Türkiye hem de Türk dünyası için çok önemlidir. Bu çalışmada Güney Kafkasya ve özellikle Dağlık Karabağ ve Zengezur bölgesi tarihsel bir süreç içerisinde ele alınarak gelinen noktada önemi ortaya konmaya çalışılmıştır. Nitel araştırmanın tarihsel yönteminden faydalanılan çalışmada gelinen süreçte Dağlık Karabağ’ın Ermeni işgalinden kurtulması ve Zengezur Koridorunun inşasının Türk dünyası için stratejik olarak önemli avantajlar sağladığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zengezur Koridoru, Karabağ, Ermenistan, Azerbaycan

Kaynakça

• Açma, B. ve Yenişen, K. (2013), “Kafkasya’nın Ekonomik Potansiyeli ve Dönüşümü İçin Politika ve Stratejiler”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 2, s. 131-149.
• Açıkkaya, S. (2010), “Çarlık Rusyası Hâkimiyetindeki Azerbaycan Türklerinde Ulus Bilincinin Gelişmesinin Temel Dinamikleri”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, s. 403-420.
• Akhmedova, E. (2020), “Ermeni İşgalinden Kurtarılan Kubadlı Rayonunun (İlçesinin) Tarihi ve Kubatlı Toponiminin Etimolojisine Genel Bakış”, IV. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu, Osman Kubilay Gül, Berker Kurt ve Celal Can Çakmakcı, ed., ISBN: 978-605-67570-7-5, 81-86.
• Akıncı, A. ve Jafarli, J. (2020), “Rusya Kıskacındaki Türk Devletlerinin Kimlik Mücadelesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(4), s. 505- 524.
• Alizade, O. (2010), “18.Yüzyılın İlk Yarısında Rusya’nın Kafkasya’da İşgalcilik Politikası”, Gazi Akademik Bakış, 7, s. 105-114.
• Avcı, A. (2021), “Güney Kafkasya ve Türkiye Sosyo-Ekonomik İlişkisi”, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2, s. 195-205.
• Arif (Şıxəliyev), E. (2010), “Dağlıq Qarabağ, Ermənistanazərbaycan Münaqişəsinin Həllinə Mane Olan Amillər”, ”, Reha Yılmaz, ed., Qarabağ: Вildiklərimiz ve Bilmədiklərimiz, Qafqaz Universiteti Beynəlxalq Münaqışələri Araşdırma Mərkəzi Nəşrləri, 38--56,
• https://turuz.com/storage/Turkologi/2017/2826- Qarabagh_Bildiklerimiz_Ve_Bilmediklerimiz-Baki-2010-285s.pdf (E. T.: 01.05.2023).
• Ayan, E. (2010), “Kafkasya: Bir Etno-Kültürel Tarih Çözümlemesi”, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2, s. 19-50.
• Azərbaycan Tarixi, 1900-1920-cı illər. (2001), 7 Cilddə. 5. Cild. Bakı, AMEA Nəşri. Çeliksoy, E. (2021), “İkinci Karabağ Savaşı’nda Şuşa’nın Rolü ve Türkiye-Azerbaycan İşbirlikleri”, Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4, s. 126-133.
• Demirkollu, C. (2020), “Zengezur Koridoru Ekseninde Değişen İsrail Jeopolitiği”, Dördüncü Uluslararası İsrail ve Yahudilik Çalışmaları Konferansı 2020 Bildiri ve Öz Kitabı, ed., M. Mustafa Kulu, s. 135-137. (E. T.: 13.04.2023), https://dergipark.org.tr/en/download/journalfile/16701#page=141 Deveci Y. B. (2022), “Karabağ Savaşı Sonrası Türkiye-Azerbaycan-Ermenistan İlişkileri”, Journal of Balkan and Black Sea Studies, 8, s. 127-154.
• Ehtibarlı, Y. (2010), “Dağlıq Qarabağ Münaqişəsinin Tənzimlənməsində ATƏT-in Rolu”, Reha Yılmaz, ed., Qarabağ: Вildiklərimiz ve Bilmədiklərimiz, Qafqaz Universiteti Beynəlxalq Münaqışələri Araşdırma Mərkəzi Nəşrləri, s. 178-198, https://turuz.com/storage/Turkologi/2017/2826- Qarabagh_Bildiklerimiz_Ve_Bilmediklerimiz-Baki-2010-285s.pdf (E. T.: 01.05.2023).
• Eyvazov, R. (2019), Azerbaycan-Türkiye Dış Ticaret İlişkileri ve Güney Gaz Koridoru’nun Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi.
• Ghanbarlou, R. M. (2022), “İkinci Karabağ Savaşı’nın Azerbaycan Türk Milliyetçiliğine Etkileri”, SDE Akademi Dergisi, 5, s. 12-39.
• Göktürk Çetinkaya, S. (2020), “Türkiye-Azerbaycan İlişkilerinin Askeri Boyutu ve Jandarma Merkezli Yardımlar (1992-2014)”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, s. 15-40.
• Huseyn-Zada, K. ve Kocaman, S. (2023), “Karabağ ve Doğu Zengezur Bölgelerinin Alternatif Turizm Potansiyeline İlişkin Bir Araştırma”, Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 6(3), s. 304-318.
• İbayev, V. (2010), “Dağlıq Qarabağ Münaqişəsinin Beynəlxalq Hüquqi Səciyyəsi”, Reha Yılmaz, ed., Qarabağ: Вildiklərimiz ve Bilmədiklərimiz, Qafqaz Universiteti Beynəlxalq Münaqışələri Araşdırma Mərkəzi Nəşrləri, s. 109-126,
• https://turuz.com/storage/Turkologi/2017/2826- Qarabagh_Bildiklerimiz_Ve_Bilmediklerimiz-Baki-2010-285s.pdf (E. T.: 01.05.2023).
• İbrahimov, Rövşen (2010), “Dağlık Karabağ Sorununun Uluslar Arası Hukuk Açısından Değerlendirilmesi”, Reha Yılmaz, ed., Qarabağ: Вildiklərimiz ve Bilmədiklərimiz, Qafqaz Universiteti Beynəlxalq Münaqışələri Araşdırma Mərkəzi Nəşrləri, 395-438,
• https://turuz.com/storage/Turkologi/2017/2826- Qarabagh_Bildiklerimiz_Ve_Bilmediklerimiz-Baki-2010-285s.pdf (E. T.: 01.05.2023).
• İRGE N. F. (2005), Orta Asya'da Uyanan Milliyetçiliğin Sebepleri ve Sonuçları, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), s. 37-58.
• Qasımlı, M. (2010), “Ermənilərin Azərbaycan Torpaqlarına Yerləşdirilməsi ve Dağlıq Qarabağa Əsassız İddiaları”, Reha Yılmaz, ed., Qarabağ: Вildiklərimiz ve Bilmədiklərimiz, Qafqaz Universiteti Beynəlxalq Münaqışələri Araşdırma Mərkəzi Nəşrləri, 3-25,
• https://turuz.com/storage/Turkologi/2017/2826- Qarabagh_Bildiklerimiz_Ve_Bilmediklerimiz-Baki-2010-285s.pdf (E. T.: 01.05.2023).
• Karabulut, K. (2021), Kars Antlaşması’nın Nahçıvan ve Karabağ Zaferi Açısından Önemi, Orta Doğu ve Orta Asya-Kafkaslar Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, :2, s. 0-0, Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/odak/issue/72625/1174152
• Karimov, B. (2007), Haydar Aliyev Döneminde Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Dış Politikası (1993- 2003), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Kazımlı, E. (2018), Azerbaycan’ın Jeopolitik Konumu ve Karabağ Sorunu, Karadeniz Karkaslar: Riskler ve Fırsatlar, s. 101-112. İstanbul: TASAM.
• Kızıl, Ö. (2016), Zengezur Koridorundan Azez’e Türk Dünyası’nda Yapay Set Krizi, (E. T.: 02.05.2023,
• https://www.academia.edu/32437309/%C3%96m%C3%BCr_KIZIL_Zengezur_Koridorund an_Azeze_T%C3%BCrk_D%C3%BCnyas%C4%B1nda_Yapay_Set_Krizi
• Memmedov, R. (2003), Güney Kafkasya’nın Dış Güvenlik Seçenekleri ve NATO, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Nuriyev, C. ve Nuriyeva, Ş. (2010), “Karabağ Siyaseti ve Azerbayсanlıların Soykırımı”, Yılmaz, ed., Qarabağ: Вildiklərimiz ve Bilmədiklərimiz, Qafqaz Universiteti Beynəlxalq Münaqışələri Araşdırma Mərkəzi Nəşrləri, s. 205-217,
• https://turuz.com/storage/Turkologi/2017/2826- Qarabagh_Bildiklerimiz_Ve_Bilmediklerimiz-Baki-2010-285s.pdf (E. T.: 01.05.2023).
• Önen, L. (2021), “1990 Sonrası Türkiye ile Azerbaycan Arasındaki Sosyo Kültürel İlişkiler”, Ulak Bilge Sosyal Bilimler Dergisi, 61, s. 923-932.
• Özdemir, D. M. ve Kantar, G. (2023), “Şuşa Beyannamesi’nin Önemi ve Olası Etkileri”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12 (2), s. 733-744. DOI: 10.33206/mjss.1221730
• Pirinççi, F. ve Güler, M. Ç. (2020). “Karabağ’da Kırılan 26 Yıllık Paradigma”, İrs, 19, s. 37-45, (E. T.: 20.04.2023), https://irs-az.com/sites/default/files/2021-01/36-46.pdf
• Sadık R. (2022), Kısa Azerbaycan Tarihi, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Sancak, İ. (2018), “Bağımsızlık Sürecinde Azerbaycan ve Haziran Darbesinin Dış Politikaya Etkileri”, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 13, s. 57-71.
• Saydam, A. (2014), “Rusya’nın Kafkasya’yı İşgali”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, s. 243-261.
• Seyidov, M. ve Akıncı, A. (2021), “Nahçıvan’ın Varlık Mücadelesinde Türkiye”, International Journal of Disciplines Economics & Administrative Sciences Studies, 7 (30), s. 395-401.
• Seyidova, S. (2014), “Ermeni Terör Örgütü Taşnaksütyun’un 1918-1920 Yıllarında Güney Kafkasya ve Yukarı Karabağ’da Yaptığı Katliamlar” Turkish Studies, 9(1), s. 485-494.
• Soysal, İ. (1989), Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, Cilt 1 (1920-1945), Ankara: TTK Yayınları.
• Suyundikov, S. (2021), “Dağlık Karabağ Savaşı’nın Çözümü Bağlamında Türkiye ve Rusya”, Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi,1, s. 132-145.
• Şabanov, M. (2012), Rusya Federasyonu’nun Güney Kafkasya Politikası, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.
• Şıhaliyev, E. ve Yılmaz, R. (2015), “Ermenistan-Azerbaycan Çatışması: Çözüm Yolundaki Temel Sorunlar ve Gelecek Senaryoları”, Bilge Strateji, 2, s. 31-54.
• Şimşek, O. (2010), “Nahçıvan’ın Jeopolitik ve Jeostratejik Önemi” Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6, s. 111-132.
• Tütünsatar, A. (2022), “Zengezur Koridorunun Uluslararası Ticaret Politikası ve Lojistik Açıdan Önemi”, Journal of Vocational and Social Sciences of Turkey, 4(8), s. 66-74.
• Üste, A. N. ve Aydın, Ü. S. (2022), “Güney Kafkaslarda Bölgesel Güvenlik Kompleksi Teorisi Bağlamında Zengezur Koridoru’nun Önemi”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (Özel sayı), s. 261-274.
• Yılmaz, M. (2013), “Karabağ Savaşı ve Adım Adım Hocalı Soykırımı”, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, 2, s. 95-104.
• Yılmaz, R. (2013), “Kafkasya’da Çözülemeyen Kördüğüm: Dağlık Karabağ Sorunu”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslarası Avrasya Strateji Dergisi, 1, s. 71-90.
• Yılmaz, S. (2018), “Güney Kafkasya Üzerine Bir Analiz”, Iğdır Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3, s. 1-29.