Genel Müdürlükten Başkanlığa: Türkiye’de Göç Yönetiminin Dönüşümü

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2-1 - KAYFOR23 Özel Sayısı, 42 - 64, 31.12.2023

Şenol Uzun

Öz

Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, Türkiye’de göç yönetimi alanında gerçekleştirilen reformun bir ürünü olarak 2013 yılında Türkiye’nin ilk sivil ve uzmanlığa dayalı göç kurumu olarak kurulmuştur. Kuruluşu, Türkiye’nin tarihinde daha önce görülmemiş bir göç akını sürecine denk gelen genel müdürlük, bir yandan kurumsallaşma sancıları çekerken öte yandan Türkiye tarihinin en büyük göç deneyiminde merkezi aktör olarak faaliyet yürütmüş ve bu bakımdan da kamuoyunun dikkatlerini üzerine çekmiştir. Bu durum, göçle ilgili işleri yürütmek ve kamu kurumlarını koordine etmekle sorumlu Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün, Türkiye’nin yaşamış olduğu göç kriziyle başa çıkabilme kabiliyetini, kurumsal yeterliliğini ve teşkilat yapısını tartışma konusu haline getirmiştir. Türkiye’deki yabancı sayısının artmasına paralel olarak bu tartışmalar kamu otoriterinin de gündemine girmiş ve kuruluşundan itibaren 8 yılını tamamlamasının ardından 29 Ekim 2021 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Göç İdaresi Başkanlığına dönüştürülmüştür. Söz konusu değişiklik Türkiye’nin maruz kaldığı yoğun ve karmaşık göç hareketlerini yönetme sürecinde bir arayışı temsil etmesi bakımından önem arz etmektedir. Çalışmada, kamu politikası analizi yöntemlerinden süreç analizi çerçevesinde, göç idaresinin genel müdürlükten başkanlığa dönüşüm süreci analiz edilecektir. Çalışmanın temel bulgusu ise söz konusu değişikliğin göç yönetiminde meydana gelen uzmanlaşmayı yansıtmakla beraber bu alandaki yönetsel sorunları aşmayı hedeflemekten ziyade kamuoyu algısını yönlendirmeye yönelik olduğu ve bütünsel olarak yaklaşıldığında göç yönetiminde esaslı bir değişiklik meydana getirmediğidir.

Anahtar Kelimeler

Göç, yabancılar, göç yönetimi, göç politikaları

Etik Beyan

Makalenin orijinal olduğunu, makale sonucunun sunduğu sonuçlar ve yorumların yasal ve etik sorumluluğunun tarafıma ait olduğunu, makalenin derginizdeki değerlendirme sürecinde başka herhangi bir yayın organına tamamen veya kısmen gönderilmeyeceğini ve daha önce yayımlanmadığını beyan ederim.

Kaynakça

• Aktel, M. ve Kaygısız, Ü. (2018). “Türkiye’de Göç Yönetimi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23 (2), 579-604.
• Albayrak, S. (2017). Göç İdaresinde Kariyer Uzmanlık Sistemi: Merkez/Taşra Yapılanmasının Karşılaştırmalı Analizi. Uluslararası Kamu Yönetimi Sempozyumu KAYSEM, 11, (s. 67-78). Elazığ.
• Altay, A. (2021 Ağustos 13). Göç Bakanlığı seçeneği masada. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/goc-bakanligi-secenegi-masada-6573491.
• Anderson, J. (2003). PublicPolicymaking. Boston: HoughtonMifflinCompany.
• Apan, A. (2014). Türkiye’de Mülki İdare: Tarihsel Gelişimi ve İşlevsel Dönüşümü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Babacan, N. (2021 Ağustos 31). ‘İklim ve Göç Bakanlığı’ planlanıyor. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/iklim-ve-goc-bakanligi-planlaniyor-41884313.
• Bahçeci, H. I. & Uzun, Ş (2017). “Türkiye’de Uluslararası Göç ve Yerel Politika, Göç Entegrasyon Politikalarının Türk Kamu Yönetimindeki Yeri ve Önemi”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, 192-208.
• Birgün, (2022 Ekim 20), Soylu: Biz, kimsenin göçmen deposu değiliz. https://www.birgun.net/haber/soylu-biz-kimsenin-gocmen-deposu-degiliz-406969.
• Daoudov, M. (2015). Göç Politikasında Söylem-Eylem Dönüşümü ve Belediyeler. Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği Kent ve Göç Konferansı Bildiriler Kitabı (s. 1-16). Osmaniye: 13-15 Kasım 2015. https://www.researchgate.net/profile/Murat-Daoudov/publication/293275569_Goc_Politikasinda_Soylem-
• Eylem_Donusumu_ve_Belediyeler_Transformation_in_Discourse_and_Action_in_Migration_Policy_and_the_Municipalities/links/577763cb08aead7ba071dc25/Goec-Politikas.
• Demirhan, Y., Aslan N. (2015). “Türkiye’nin Sınır Ötesi Göç Politikaları ve Yönetimi, Birey ve Toplum Dergisi”, Sayı 9, s. 23-62.
• Deniz, T. (2014). “Uluslararası Göç Sorunu Perspektifinde Türkiye”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18(1), 175-204.
• Düvell, F. (2014). “International Relationsand Migration Management: The Case of Turkey”. InsightTurkey, 16(1), 35-44.
• Erdoğan, M. (2020). Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşamın Çerçevesi. Suriyeliler Barometresi 2019. Orion Kitabevi.
• Erkıral Tavas, O. (2015). Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne Tam Üyelik Sürecinde Uluslararası Göç Yönetimi Stratejisi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• İçduygu, A., Biehl, K. (2012). Türkiye’ye Yönelik Göçün Değişen Yörüngesi. A. İçduygu (Ed.), Kentler ve Göç Türkiye, İtalya, İspanya içinde (s. 9-72) İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• İçduygu, A. (2014). Türkiye'ye Yönelen Uluslararası Göç Hareketleri. A. İçduygu, S. Erder, & Ö. F. Gençkaya (Ed.), Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları içinde, 1923-2023: Ulus-devlet Oluşumundan Ulus-Ötesi Dönüşümlere (s. 222-264). İstanbul: Göç Araştırmaları Merkezi.
• İçduygu, A. (2017). “Türkiye’deki Suriyeli Sığınmacılar: “Siyasallaşan” Bir Sürecin Analizi”. Toplum ve Bilim, (140), 27-41.
• Karadağ, K. (2021 Ekim 12). Göç konusunda hızlı ve etkin hareket için 'başkanlık' modeli hayata geçiyor. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/goc-konusunda-hizli-ve-etkin-hareket-icin-baskanlik-modeli-hayata-geciyor/2389611.
• Kaya, A. (2021b). Geçici Koruma Altındaki Kişilerin Kabulü. A. Kaya, S. Rottmann, N. Gökalp Aras, & Z. Mencütek (Ed.), Koruma, Kabul ve Entegrasyon Türkiye’de Mültecilik içinde (A. Deniz, Çev., s. 111-190). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Örselli, E. ve Babahanoğlu, V. (2016). “Türkiye’nin Göç Yönetimi ve Göç Politikalarının Gelişimi: Bir Kamu Politikası Analizi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (43): 2063- 2072.
• Öztürk, F. (2021 Ağustos 13). Altındağ olayları: 'Battalgazi'de Suriyeliler ekonomik olarak çok güç kazandılar, mahalledeki rahatsızlık ondan'. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-58205315.
• Taş, E. İ., Koçar, H., Çiçek, Y. (2017). Mülteci Sorununun Çözümüne İlişkin Yeni Bir Yapılanma: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Göç Özel Sayısı, s.1369-1383.
• Posta (2021 Eylül 15), Son dakika: Süleyman Soylu ülkesine dönen Suriyeli sayısını açıkladı, https://www.posta.com.tr/siyaset/son-dakika-suleyman-soylu-ulkesine-donen-suriyeli-sayisini-acikladi-2375038
• Sağıroğlu, A. Z. (2015). Türkiye’nin Değişen Göç Karakteri. Sosyoloji Divanı Dergisi, 3(6), 9-30. UNHCR (t.y.). Refugee Data Finder. https://www.unhcr.org/refugee-statistics/download/?url=d59XLs
• Uzun, Ş. (2017). Geçmişten Günümüze Türkiye'nin Göç Yönetimi. Uluslararası Göç ve Mülteci Sorununun Çözümünde Kamu Yönetiminin Rolü (s. 79-96). Uluslararası Kamu Yönetimi Sempozyumu KAYSEM 11, Elazığ.
• Uzun, Ş. (2018). Uluslararası Göçün Tetikleyicisi Olarak Şiddet ve Türkiye'ye Yönelen Şiddet Kaynaklı Göçlerin Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Uzun, Ş. (2019). 21. Yüzyılda Türkiye'nin Uluslararası Göç Politikaları. Kamu Yönetiminde Yapısal ve İşlevsel Dönüşüm (s. 30-57). Uluslararası Kamu Yönetimi Forumu KAYFOR 17, Karaman.
• Uzun, Ş. (2022). Göç Yönetimi Değil Kamu Yönetimi: Göç Yönetimini Yeniden Düşünmek. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Van der Brug, W., D’Amato, G., Berkhout, J. ve Ruedin, D. (2015) ThePoliticisation of Migration, Routledge, Londra.
• Resmi Kaynaklar Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (Kararname Numarası: 703), Resmi Gazete, 703, 9 Temmuz 2018.
• Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar İle Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 4), Resmi Gazete, 30479, 15 Temmuz 2018.
• Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 17), 13 Eylül 2018 Tarihli ve 30534 Sayılı Resmî Gazete.
• Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 85), Resmi Gazete, 31643, 29 Ekim 2021.
• Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 1), Resmi Gazete, 30474, 10 Temmuz 2018.
• Göç İdaresi Başkanlığı (t.y.). Göç Kurulu, https://www.goc.gov.tr/goc-kurulu.
• UNHCR, Refugee Data Finder, https://www.unhcr.org/refugee-statistics/download/?url=8m4YwN.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/10/2022-Yili-Cumhurbaskanligi-Yillik-Programi-26102021.pdf.
• Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, Resmî Gazete, 6458, 11 Nisan 2013.