Tarihsel Bakış Açısıyla Türkiye’de Siyaset-Yönetim Dikotomisi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Üzerinden İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2-1 - KAYFOR23 Özel Sayısı, 65 - 86, 31.12.2023

Hakan Uzun

Öz

Kamu yönetimi disiplininde siyasi-yönetim dikotomisinin incelenmesi, her zaman devlet kurumları ve güçler ayrılığı çerçevesindeki tartışmalarla şekillenmiştir. Tartışmaların temeli kuvvetler ayrılığı ve kuvvetler ayrılığının nasıl olması gerektiğidir. Kamu yönetiminin merkezinin bir tarafında bürokratlar, diğer tarafında siyasetçiler ve bir diğer tarafında ise yer alan halk yer almakta olup genel olarak söz konusu aktörler arasındaki ilişki incelenmektedir. Aktörler arasındaki ilişki, siyasi liderlerin ve idarecilerin yetki paylaşımı ile aktörlerin idari ve siyasi süreçteki rolleri uzun yıllar konusu olmuştur. Siyaset- yönetim dikotomisi daha güçlü bir yetki paylaşımını önerirken siyaset- yönetim tamamlayıcılığı yönetişim temelli bir yapıyı savunmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’deki siyaset-yönetim dikotomisi tartışmalarının geçmişten günümüze Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) bağımsızlığı çerçevesinde incelenmesine odaklanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dikotomi, Siyaset-Yönetim Dikotomisi, Türkiye’de Siyaset- Yönetim Dikotomisi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Kaynakça

• 3 sayılı KHK (2018). Üst Kademe Kamu Yöneticileri İle Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usûllerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. T.C. Resmi Gazete, 30474, 10 Temmuz 2018.
• 703 sayılı KHK (2018). Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. T.C. Resmi Gazete, 30473, 9 Temmuz 2018.
• Acemoglu, D., Johnson, S., Querubin, P. & Robinson, J. (2008). When does policy reform work? The case of central bank independence. NBER Working Paper 14033.
• Agoba, A., Mawuko, J., Yindenaba A., Osei K. A. & Jarijsu S. (2020). The independence of central banks, political institutional quality and financial sector development in Africa. Journal of Emerging Market Finance, 19: 154–88.
• Akcay, Ü. & Güngen, A. R. (2019). The making of Turkey's 2018-2019 Economic Crisis, Working Paper, No. 120/2019, Hochschule für Wirtschaft und Recht Berlin, Institute for International Political Economy (IPE), Berlin.
• Aktan, C. C., Togay S. ve Utkulu, U. (2005). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Bağımsızlığı. 30.07.2023 tarihinde http://www.canaktan.org/ekonomi/merkez-bankacilik/tc-merkezbankasi.htm adresinden erişildi.
• Akyazı H. (2001). T.C. Merkez Bankası İle Federal Rezerv Sisteminin (FED) Karşılaştırması. Bankacılar Dergisi, Sayı 36, 3-17.
• Alesina, A. & L. H. Summers (1993), Central Bank Independence and Macroeconomic Performance: Some Comparative Evidence. Journal of Money, Credit, and Banking, 25, 151-62.
• Alesina, A. & L. Summers. (1993). Central bank independence and macroeconomic performance. Journal of Money, Credit, and Banking, 25, 157-162.
• Amtenbrink, F. (2004). The three pillars of central bank governance – Towards a model central bank law or a code of good governance?. IMF LEG Workshop on Central Banking, and IMF LEG and IMF Institute Seminar on Current Developments in Monetary and Financial Law.
• Balls, E., James H. & Anna S. (2018). Central bank independence revisited: After the financial crisis, what should a model central bank look like? M-RCBG Associate Working Paper Series, No. 87.
• Barın, T. (2019). TCMB Başkanı’nın görevden alınması kararının hukuki tahlili. 2 Temmuz 2023 tarihinde https://l24.im/Z8nCy adresinden erişildi.
• Barro, R. J. & Gordon, D. B. (1983). A Positive theory of monetary policy in a natural-rate model. Journal of Political Economy, 91, 589-610.
• Bernanke, B. S. (2010). Central Bank Independence, Transparency, and Accountability. Speech of Chairman Ben S. Bernanke at the Institute for Monetary and Economic Studies International Conference, Bank of Japan, Tokyo, Japan May 25, 2010.
• Bodea, C. & Hicks, R. (2015). Price Stability and Central
• Bank Independence: Discipline, Credibility and Democratic Institutions. International Organization, 69(1), 35-61.
• Broz, L. (2002). Political System Transparency and Monetary Commitment Regimes. International Organization, 56(4), 861-877.
• Carlei, V., Marra, A. & Pozzi, C. (2012). Public Governance, Human Capital and Environmental Outcomes: an Analysis Based on Self‐Organizing Maps. Environmental Policy and Governance, 22(2), 116-126.
• Cizre, Ü. & Yeldan, A. E. (2005). The Turkish encounter with neo-liberalism: Economics and politics in the 2000/2001 crises. Review of International Political Economy, 12:3.
• Coskun, O., Devranogluh N. & Butler D. (2020). Turkey’s Erdogan Ousts Central Bank Governor after Steep Lira Slide. 10 Temmuz 2023 tarihinde https://www.reuters.com/article/turkey-cenbank-forex-idINKBN27N0CB adresinden erişildi.
• Crowe, C. & Meade, E. (2008). Central Bank Independence and Transparency: Evolution and Effectiveness. European Journal of Political Economy, 24(4), 763–77.
• Crowe, C. & Meade, E. (2008). Central bank independence and transparency: Evolution and effectiveness. IMF Working Paper. WP/08/119.
• Cukierman, A. (1996). The Economics of Central Banking. Discussion Paper CentER for Economic Research, No. 9631.
• Çolakoğlu, B. (2003). Merkez Bankası Para Politikasının Güvenirliği. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar. 06.08.2023 tarihinde http://www.econturk.org/turkiyeekonomisi/bayram.doc adresinden erişildi.
• Dasandi N. & Esteve M. (2017). The politics–bureaucracy interface in developing countries. Public Adm. Dev, 37 (4): 231–245.
• Debelle, G. & Fischer, S. (1994), How Independent Should a Central Bank Be?, in Fuhrer, J. C. (ed.), Goals, Guidelines and Constraints Facing Monetary Policymakers, Boston, Federal Reserve Bank of Boston, Conference Series No. 38, 195-221.
• Delice, G. (2015). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası: 85 Yıllık Bir Geçmişin İzlerinden Tarihe Kayıt Düşmek”, Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 1 (2) , 21-55.
• Demir, T. & Nyhan, R. (2008). The Politics–Administration Dichotomy: An Empirical Search for Correspondence between Theory and Practice. Public Administration Review. 68: 81 - 96.
• Demiralp, S. & Demiralp, S. (2018). Erosion of Central Bank independence in Turkey. Turkish Studies, 20: ss49–68.
• Diana, G. & Sidiropoulos, M., (2004). Central bank independence, speed of disinflation and the sacrifice ratio. Open Economic Review, 15: 385-402.
• Dinçer, A. (2004). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ile Avrupa Merkez Bankasının Bağımsızlık Yönünden Karşılaştırılması. İktisat işletme ve Finans Dergisi, Temmuz, s.95-105.
• DPT. (1996). Finans Kurumları Özel İhtisas Komisyonu Özet Raporu ve Merkez Bankacılığı Alt Komisyonu Raporu. Ankara: DPT, Yayın No:2451.
• Eijffinger, S. C. W. & De Haan, M. V. (1996), Central Bank Independence in Another Eleven Countries, Banca Nazionale del Lavaro Quarterly Review 192, 39-83.
• Fischer, S. (2015). Central Bank Independence. Remarks by Stanley Fischer Vice Chairman Board of Governors of the Federal Reserve System at the 2015. Herbert Stein Memorial Lecture National Economists Club, Washington, D.C.
• Gediz, D. ve Sağın, A. (2015). Merkez Bankası Bağımsızlığı Kavramı. Journal of Economic Policy Researches, 2 (2), 95-112.
• Goodnow, F. (1991). Politics and Administration, Shafritz, Jay M. (Ed.) Classics of Public Administration, Wadsworth Pub. USA.
• Gutiérrez, E. (2003). Inflation performance and constitutional central bank independence: Evidence from Latin America and the Caribbean. IMF Working Paper. WP/03/53.
• Henning, C. R. (1994). Currencies and politics in the United States, Germany and Japan. Washington, D.C: Institute for International Economics.
• Heywood, A. (2002). Politics (2nd ed.). London: Palgrave Foundations.
• IMF (2023). International Monetary Fund: Monetary policy and central banking. 13 Temmuz 2023 tarihinde https://www.imf.org/en/About/Factsheets/Sheets/2023/monetary-policy-and-central-banking adresinden erişildi.
• Issing, O. (2018). Hawks and Doves: Deeds and Words Economics and Politics of Monetary Policymaking. In Eijffinger, S., ve Masciandaro, D. (Eds.), The uncertain future of central bank independence, pp. 25–32.
• Karabulut, M. ve Bilen, A. (2021). Merkez Bankası para politikası kurulu kararlarının toptan ve perakende işletmelerine etkisinin analizi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8 (3) , 183-202.
• Karluk, R. (2007). Cumhuriyet’in İlanından Günümüze Türkiye Ekonomisi’nde Yapısal Dönüşüm. 11.Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Kaufman, H. (1956). Emerging Conflicts in the Doctrines of Public Administration. American Political Science Review, 50 ( 4 ): 1057 – 73.
• Kaya, Z. (2007). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının Bağımsızlığı ve Enflasyon İlişkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Klomp, J. & De Haan, J. (2010). Inflation and Central Bank Independence: A Meta Regression Analysis. Journal of Economic Surveys, 24 (4), 593-621.
• Lybek, T. & Morris, J. (2004). Central Bank governance: A survey of boards and management. IMF Working Paper, WP/04/226, IMF, 2004.
• March, J. ve Johan P. O. (1995). Democratic Governance. New York: Free Press.
• Maxfield, S. (1997). Gatekeepers of Growth: The International Political Economy of Central Banking in Developing Countries. Princeton, NJ: Princeton University Press.
• McCallum, B. T. (1995), Two Fallacies Concerning Central Bank Independence. American Economic Review 85, Papers and Proceedings, 207-11.
• Neyaptı B. ve Berument H. (1999). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Ne Kadar Bağımsız. İktisat İşletme ve Finans, Cilt 14, Sayı 165, ss. 11-17.
• Oktar, S. (1996). Merkez Bankalarının Bağımsızlığı. Bilim Teknik Yayınevi, İstanbul.
• Oktar, S. (1997). T.C. Merkez Bankası Ne Ölçüde Bağımsız?. Bankacılık ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, Mayıs, Yıl: 34, Sayı: 5.
• Overeem, P. (2017). The Politics-Administration Dichotomy: Toward a Constitutional Perspective, s.54-85.
• Özer, M. A. ve Önen M. (2017). 200 Soruda Yönetim/Kamu Yönetimi. Gazi Kitabevi, 2. Baskı, Ankara.
• Öztürk, S. (2003), Enflasyon Hedeflemesi Yaklaşımı ve Türkiye'de Uygulanabilirliği. DTM Dergisi, Sayı:29.
• Pamuk, Ş. (2014). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi. İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Persson, T. & G. Tabellini (1997), Political Economics and Macroeconomic Policy, NBER Working Paper No. 6329, Cambridge, Mass.
• Peters, B. G. (1995). The Politics of Bureaucracy. White Plains, NY: Longman.
• Pollitt, C. & Bouckaert, G. (2000). Public management reforms. A comparative analysis. New York: Oxford University.
• Posen, A. (1993). Why Central Bank Independence Does Not Cause Low Inflation: There Is No Institutional Fix for Politics, in: O’Brien, R. (ed.), Finance and the International Economy 7, Oxford.
• Rochon, L.-P., & Olawoye, S. (2013). Monetary Policy and Central Banking: New Directions in Post-Keynesian Theory. United Kingdom: Edward Elgar Publishing.
• Romelli, D. (2022). The political economy of reforms in Central Bank design: Evidence from a new dataset. Economic Policy, 37: 641–88.
• Ryu, J. E., Bowling, C. J., Cho, C. & Deil W. (2007). Effects of Administrators’ Aspirations, Political Principals’ Priorities, and Interest Groups’ Influence on State Agency Budget Requests. Public Budgeting and Finance, Vol. 27, No. 2, Summer 2007.
• Svara, James H. (2008). “Beyond Dichotomy: Dwight Waldo and the Intertwined Politics- Administration Relationship.” Public Administration Review. Vol. 68, No. 1 (Jan-Feb 2008), 46- 52.
• Şanlı, O. (2021). Türkiye’de 1994, 2001 ve 2018-2021 Kur Krizlerinin Yeni Nesil Kriz Teorileri Çerçevesinde İncelenmesi. Aydın İktisat Fakültesi Dergisi, 6 (2) , ss.117-158.
• TCMB (2001). Türkiye’nin Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı. 06.07.2023 tarihinde https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/9d16883c-c298-4863-8992-e6054973ce6b/program.pdf?MOD=AJPERES adresinden erişildi.
• TCMB Kanunu (1970). 1211 Sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu. T.C. Resmi Gazete, 13409, 14 Ocak 1970.
• Venter, A. & Landsberg, C. (2007). Government and politics in the new South Africa (3rd ed.). Paarl: Van Skaick Publishers.
• Warjiyo, P., & Juhro, S. M. (2017). Kebijakan Bank Sentral: Teori dan Praktik (Central Bank Policy: Theory and Practice). Depok: Rajawali Pers.
• Yazgan, A. (2003). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Avrupa Merkez Bankaları Sistemine Uyumu. Aralık, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Uzmanlık Tezleri.
• Zingales L. (1997). Corporate governance, Working paper 6309. National Bureau of Economic Research. Forthcoming in The New Palgrave Dictionary of Economics and the Law.