Yön Movement's Views On Arab Socialist Regimes

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 84 - 111, 30.06.2024

Oğuzhan Aydemir

Öz

This article examines the views of the left-wing Kemalist Yön magazine, which started its publication life in 1961 with a political manifesto known as the Yön Declaration, about the Arab socialist regimes that seized power in some countries of the Middle East and North Africa in the 1950s and 1960s. It is often said that the intellectual predecessor of Yön was the Kadro movement of the 1930s The movements he was most influenced by in the world were the Arab socialist movements that came to power at that time. Nasser's Free Officers Movement in Egypt in 1952, the Baath Party in Syria in the 1960s, and the National Liberation Front in Algeria were frequently mentioned in Yön. During the years when Devrim newspaper, the successor of Yön, was published, Saddam's Baath Party came to power in Iraq in 1968, Numeyri came to power in Sudan in 1968, and Gaddafi came to power in Libya in 1969. The socialist wave continued in the Middle East and North Africa. In these movements, which are ideologically a mixture of socialism and nationalism, the seizure of power by a group within the army through a military coup and conceptualization of this as a revolution, nationalization and agricultural reform practices, a single-party regime, a Revolutionary Council with broad authority, and an anti-Western anti-imperialist discourse are noteworthy. In this study, it has been revealed that Yön magazine, published between 1961 and 1967, was influenced by and supported the socialist regimes in Egypt, Algeria and Syria.

Anahtar Kelimeler

Turkish political life, Left-Kemalism, Yön magazine, military coup, Gamal Abdel Nasser

Yön hareketinin Arap sosyalist rejimlerine bakışı

Öz

Bu makale 1961 yılında yayın hayatına Yön bildirisi olarak bilinen bir siyasi manifesto ile başlayan sol-Kemalist çizgideki Yön dergisi çevresinin 1950’li ve 1960’lı yıllarda Ortadoğu ve Kuzey Afrika’nın bazı ülkelerinde iktidarı ele geçiren Arap sosyalist rejimler hakkındaki görüşlerini incelemektedir. Yön’ün fikri öncelinin 1930’lardaki Kadro hareketi olduğu sıklıkla söylenir. Dünyada en çok etkilendiği hareketler ise o dönem iktidara gelen Arap sosyalist hareketleri idi. Yön’de 1952’de Mısır’da Nasır’ın Hür Subaylar Hareketi, 1960’larda Suriye’de Baas Partisi, Cezayir’de Milli Kurtuluş Cephesi'nden sıklıkla bahsedilmiştir. Yön’ün ardılı olan Devrim gazetesinin yayınlandığı yıllarda da 1968’de Irak’ta Saddam’ın Baas Partisi, 1968’de Sudan’da Numeyri, 1969’da Libya’da Kaddafi iktidara gelmiş Orta Doğu ve Kuzey Afrika coğrafyasında sosyalist dalga devam etmiştir. İdeolojik olarak sosyalizm ile milliyetçiliğin karışımı olan bu hareketlerde, ordu içinde bir grubun askeri bir darbe ile yönetime el koyup bunu bir devrim olarak kavramsallaştırması, devletleştirme ve tarım reformu uygulamaları, tek parti rejimi, geniş yetkili bir Devrim Konseyi, Batı karşıtı bir antiemperyalist söylem dikkat çeker. Bu çalışmada 1961-1967 yılları arasında yayımlanan Yön dergisinin Mısır, Cezayir ve Suriye'deki sosyalist rejimlerden etkilendikleri ve destekledikleri ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk siyasal hayatı, Sol kemalizm, Yön dergisi, askeri darbe, cemal abdünnasır

Kaynakça

• Abdülmalik, E., (1963), “Ordu ve Kalkınma”, Yön, sayı 77, s. 13
• Ahmad, F., (1994), Demokrasi Sürecinde Türkiye: 1945-1980, İstanbul: Hil Yayıncılık
• Alatlı, E., (2002), 09 Mart 1971 “Antiparlamentarist-Baasçı” Darbe Girişimi, İstanbul: Alfa Kitap
• Alkan, E., (1962), “Dinler ve Sosyalizm”, Yön, sayı 40, s. 18
• Alpkaya, F., (2009), “Bir 20. Yüzyıl Akımı: Sol-Kemalizm”, Gültekingil, M., Bora, T., (Ed.) içinde Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cilt 2 Kemalizm, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 477-481
• Altun, F., (2004), “Kemalist Bir Modernleşme Yorumu Olarak Yön Dergisi”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Türk Siyasi Tarihi, cilt 2, sayı, s. 551-575
• Aren, S., (1962a), “Devletçilik ve Ötesi”, Yön, sayı 6, s. 15
• Aren, S., (1962b), “Plan Meselesi”, Yön, sayı 19, s. 7
• Atılgan, G., (2008), Yön-Devrim Hareketi: Kemalizm ile Marksizm Arasında Geleneksel Aydınlar, İstanbul: Yordam Kitap
• Avcıoğlu, D., (1962a), “İnönü’nün konuşmaları”, Yön, sayı 6, s. 3
• Avcıoğlu, D., (1962b), “Niçin Sosyalizm?”, Yön, sayı 7, s. 3
• Avcıoğlu, D., (1962c), “Sosyalist Cezayir”, Yön, sayı 15, s. 3
• Avcıoğlu, D., (1963), “Amerika ve Arap Sosyalizmi”, Yön, sayı 61, s. 3
• Avcıoğlu, D., (1965a), “Kalkınmaya Götüren Yol”, Yön, sayı 95, s. 8-9
• Avcıoğlu, D., (1965b), “Bin Bella’dan Sonra”, Yön, sayı 117, s. 5
• Avcıoğlu, D., (1966), “Çağımızda Ekonomik Bağımsızlık Mücadelesi: Mısır Örneği”, Yön, sayı 189, s. 8-9
• Avcıoğlu, D., (1967a), “Plan”, Yön, sayı 221, s. 3
• Avcıoğlu, D., (1967b), “Son Söz”, Yön, sayı 222. s. 3
• Avcıoğlu, D., (1976), Türkiye’nin Düzeni: Dün-Bugün-Yarın - İkinci Kitap, İstanbul: Tekin Yayınevi
• Avcıoğlu, D., (2006), Atatürkçülük, Milliyetçilik, Sosyalizm, İstanbul: İleri Yayınları
• Aykol, H., (2022), Bölüne Bölüne Büyümek: Türkiye’de Sol Örgütler, Ankara: Phoenix Yayınevi
• Belli, M., (1966), Millî Demokratik Devrim, İstanbul: Aydınlık Yayınları
• Berkes, N., (1966a), “Arap Dünyası Uyanıyor mu?”, sayı 158, Yön, s. 10-12
• Berkes, N., (1966b), “Arap Dünyası Uyanıyor mu?”, sayı 159, Yön, s. 10-12
• Berkes, N., (1966c), “Arap Dünyası Uyanıyor mu?”, sayı 162, Yön, s. 10-12
• Blasig, W., (1962), “Cezayir’de sosyalizm: FLN’in Ana programı”, Yön, sayı 42, s. 13
• Cemal, H., (2013), Kimse Kızmasın Kendimi Yazdım, İstanbul: Doğan Kitap
• Cleveland, W. L., (2008), Modern Ortadoğu Tarihi (Çev. M. Harmancı), İstanbul: Agora Kitaplığı
• Çamlı, İ., (1962), “Suriye: Ekonomik ve sosyal derinliklere inmek lazım”, sayı 19, s. 15
• D’Istria, P., (1962), “Arap Sosyalizminin Kaynakları”, Yön, sayı 16, s. 25
• Derviş, N., (1962), “İsa Sosyalist mi?”, Yön, sayı 35, s. 9
• Dupont, A-L.; Mayeur-Jaouen, C.; Verdeil, C., (2016), Ortadoğu Tarihi: 19. Yüzyıldan Günümüze (Çev. A. Meral), İstanbul: Doğu Batı Yayınları
• Dursun, D., "Cezayir", TDV İslâm Ansiklopedisi, 24.10.2023 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr/cezayir#4-somurge-donemi adresinden erişildi.
• Garaudy, R., (1965), “İslam Sosyalizmi ve Marksizm”, Yön, sayı 117, s. 8-9
• Gürkan, C., (1986), 12 Mart’a Beş Kala, İstanbul: Tekin Yayınevi
• Hacı Ali, B., (1964), “Sosyalizm ve Din” Yön, sayı 81, s. 12
• Hale, W., (2014), 1789’dan Günümüze Türkiye’de Ordu ve Siyaset, Alfa Yayınları
• Hourani, A., (2013), Arap Halkları Tarihi (Çev. Y. Alogan), İstanbul: İletişim Yayınları,
• Hürkan, S., (2006), Üç Dergi, Üç İnsan: Akis, Devrim, Yankı; Toker, Avcıoğlu, Kışlalı, İstanbul: Simemis Yayınları İpekçi, A., (1962), “Sosyalizm, Komünizmin zehiri mi, panzehiri mi?”, Yön, sayı 5, s. 7
• Kahn, J. F., (1965), “Sosyalizm ve İslamlık”, Yön, sayı 97, s. 8
• Kışlalı, A. T., (1966), “Batı Tipi Demokrasi ve Azgelişmiş Ülkeler”, Yön, sayı 165, s. 16
• Macar, E., (2002), “Doğan Avcıoğlu”, Gültekingil, M., Bora, T., (Ed.) içinde Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cilt 2 Kemalizm, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 162-179
• Mansfield, P., (2012), Ortadoğu Tarihi (Çev. Ü. H. Yolsal), İstanbul: Say Yayınları
• Martin, K., (1962), “Nâsır, Mısır Sosyalizmini anlatıyor”, Yön, sayı 7, s. 19.
• Özdemir, H., (1993), 1960’lar Türkiyesinde Sol Kemalizm: Yön Hareketi, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Soysal M., (1962), “Demokrasi Anlayışımız”, Yön, sayı 30, s. 3.
• Stone, M., (1997), The Agony of Algeria. New York: Hurst & Company
• St John, P., (1968), “Independent Algeria from Ben Bella to Boumédienne: I. The Counter-Revolution and Its Consequences”, The World Today, 24 (7), s. 290-296
• Stora, B., (2001), Algeria 1830-2000 A Short History. Ithaca and London: Cornell University Press
• Şener, M., (2015), Türkiye Solunda Üç Tarz-ı Siyaset: Yön, MDD ve TİP, İstanbul: Yordam Kitap
• Şişmanov, D., (1990), Türkiye’de İşçi ve Sosyalist Hareketi: Kısa Tarih (1908-1965), İstanbul: Belge Yayınları
• Takkeci, S., (1973), 12 Mart Belgeleri: Madanoğlu Cuntası - İddianame, İstanbul: Boğaziçi Yayınları
• Tanör, B., (2012), Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Tanyol, C., (1965), “İslam’ın Cenneti Sosyalizmdir”, Yön, sayı 130, s. 7
• Tekeli, İ.; İlkin, S., (2008), “Kadro ve Kadrocuların Öyküsü”, Gültekingil, M., (Ed.) içinde Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cilt 8 Sol, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 600-622
• Timur T., (1962), “Az Gelişmiş Memleketlerde Genel Oy Yön”, sayı 5, s. 17
• Tuncay M., (1962), “Ordunun Politikadaki rolü”, Yön, sayı 50, s 11
• Tüfekçi E., (1966), “Doğu’da Olmak Nedir?”, Yön, sayı 147, s. 9-10
• Tümer, M., (1961), “30 Milyonluk orduda 40 bin yaralı”, Yön, sayı 1, s. 19
• Uda, M., (1964), “Müslümanlık ve Sosyalizm”, Yön, sayı 82, s. 12.
• Ulus, Ö. M., (2016), Türkiye’de Sol ve Ordu (1960-1971), İstanbul: İletişim Yayınları
• Uzegan, Ö., (1965), “İmam Ali: İnsan Haklarının Babası”, Yön, sayı 111, s. 12
• Yön, (1961), “Bildiri”, sayı 1, s. 12-13
• Yön, (1962a), “Asya Sosyalizminin Milliyetçi Kaynağı”, sayı 12, s. 16
• Yön, (1962b), “Cezayir”, sayı 14, s. 16
• Yön, (1962c), “Cezayir”, sayı 16, s. 14
• Yön, (1962ç), “Suriye”, sayı 16, s. 14
• Yön, (1962d), “Suriye”, sayı 17, s. 11
• Yön, (1962e), “Cezayir”, sayı 20, s. 15
• Yön, (1962f), “Mısır”, sayı 24, s. 17
• Yön, (1962g), “Cezayir”, sayı 29, s. 15
• Yön, (1962ğ), “Nâsır’ın Hedefleri”, sayı 29, s. 16
• Yön, (1962h), “Cezayir”, sayı 31, s. 16
• Yön, (1962ı), “Suriye”, sayı 34, s. 16
• Yön, (1962i), “Cezayir”, sayı 35, s. 15
• Yön, (1962j), “Arap Birliği”, sayı 38, s. 17
• Yön, (1962k), “Cezayir”, sayı 39, s. 13
• Yön, (1962l), “Cezayir”, sayı 40, s. 10
• Yön, (1962m), “Azgelişmiş ülkelerde tek çıkar yol, sosyalizm”, sayı 45, s. 11
• Yön, (1962n), “Geri kalmışlık ile gelişme arasındaki çatışma, dünya barışı için tehlikedir”, sayı 49, s. 10-12
• Yön, (1962o), “Cezayir”, sayı 51, s. 14
• Yön, (1963a), “Arap Birliği”, sayı 67, s. 13
• Yön, (1963b), “Cezayir”, sayı 71, s. 13
• Yön, (1963c), “Cezayir”, sayı 74, s. 11-12
• Yön, (1966a), “İlerici Askeri Rejimler ve Marksist Teori”, sayı 172, s. 8-10
• Yön, (1966b), “Suriye’de Askerî Sosyalizm”, s. 187, s. 10
• Yön, (1967), “Milliyetçilik Karşısında Emperyalizm”, Yön, sayı 217, s. 8-11
• Zürcher, E. J., (2013), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları