E-Devlet ve E-Katılım Bağlamında Türkiye ve AB Dijital Toplum İstatistiklerinin Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 368 - 394

Kamil Demirhan

Öz

Bu çalışmada Türkiye ve Avrupa Birliğinin (AB) e-devlet ve e-katılım bakımından dijital toplum istatistikleri karşılaştırmalı olarak analiz edilmektedir. İnternet erişimi, internet kullanımı ve dijital becerilerle ilgili veriler bireylerin internet kullanım olanaklarıyla ve eğilimleri ilgili bilgi vermektedir. Bu çalışma Türkiye ve AB ülkelerinde bireyler ve devlet arasındaki etkileşim ve e-devlet ve e-katılım amacıyla internet kullanımına ilişkin Eurostat tarafından sağlanan verilerden yararlanmaktadır. E-devlet ve e-katılım verileri, dijital toplumda bireyler ve yönetim mekanizmaları arasındaki ilişkiyi değerlendirmek için işlevseldir. E-devlet platformları kamu hizmetlerinden yararlanırken hız ve verimlilik sağlamaktadır. Internet ile kamu kurumlarıyla etkileşim gerçekleştirme kanalları oluşmaktadır. Yeni katılım araçları iletişim, ağ kurma ve haberleşme gibi olanaklarıyla karar alma mekanizmalarını etkilemek amacıyla kullanılmaktadır. Türkiye’de, e-devlet ve e-katılım amacıyla internet kullanımına ilişkin geniş bir literatür bulunmaktadır. Ancak, Türkiye’nin bu alanlardaki durumunu, Avrupa Birliği ile karşılaştırmalı olarak güncel verilerle inceleyen çalışma sayısı oldukça sınırlıdır. Çalışma, Türkiye’de mevcut durumun analizi AB ile karşılaştırmalı şekilde sunmakta ve Türkiye’nin güçlü ve zayıf yanlarına ilişkin önerilerle sonlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İnternet, E-devlet, E-katılım, Türkiye, Avrupa Birliği

Comparative Analysis of Türkiye and EU Digital Society Statistics in the Context of E-Government and E-Participation

Öz

This study comparatively analyzes the digital society statistics of Türkiye and the European Union (EU) in terms of e-government and e-participation. Data on internet access, usage, and digital capabilities presents individuals’ opportunities for internet usage and their usage tendencies. This study utilizes data provided by Eurostat on the interaction between individuals and government, as well as on the use of the internet for e-government and e-participation in Türkiye and the EU. Data on e-government and e-participation are useful for evaluating the relationship between individuals and government mechanisms in a digital society. E-government platforms offer speed and efficiency in delivering public services. The internet creates new channels for interaction with public offices. New participation tools are being used with their capabilities for communication, networking, and information exchange to influence decision-making mechanisms. There is broad literature on the use of internet for the purposes of e-government and e-participation in Türkiye. However, there is limited researches focusing on Türkiye’s situation in this context, comparing it with the EU using current data. This study provides an overview of the current situation in Türkiye compared to the EU and concludes with the suggestions emphasizing Türkiye's strengths and weaknesses.

Anahtar Kelimeler

Internet, E-government, E-participation, Türkiye, European Union

Kaynakça

• Avrupa Birliği Başkanlığı (2024). Dijital Avrupa Programı 20.11.2024 tarihinde, https://www.ab.gov.tr/dijital-avrupa-programi-digital-europe-_53088.html adresinden erişildi.
• Adnan, M., ve Özbek, Ç. (2023). Digital Competences of Older Women in Turkey: Gender and Ageing as Double Danger, Educational Gerontology, 49(12), s. 1082-1099.
• Aichholzer, G., ve Rose, G. (2020). Experience with Digital Tools in Different Types of e-Participation. Hennen L., van Keulen, I., Korthagen, I., Aichholzer, G., Lindner, R., ve Nielsen, R. Ø. (Ed.) içinde European E-Democracy in Practice Cham: Springer, s. 93-140.
• Akçakaya, M. (2017). E-Devlet Anlayışı ve Türk Kamu Yönetiminde E-Devlet Uygulamaları, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3, s. 8-31.
• Akyüz, S. S. (2020). Yanlış Bilgi Salgını: COVID-19 Salgını Döneminde Türkiye’de Dolaşıma Giren Sahte Haberler, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 34, s. 422-444.
• Aldrich D., Bertot J.C., ve McClure C. R. (2002). E-Government: Initiatives, Developments, and Issues, Government Information Quarterly, 19(4), s. 349–355
• Alkan, Ö. ve Ünver, Ş. (2020). Türkiye’de E-Devlet Hizmetlerinin Kullanımını Etkileyen Faktörlerin Analizi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(4), s. 1431-1453,
• Antonio, A. ve Tuffley, D. (2014). The Gender Digital Divide in Developing Countries, Future Internet, 6, s. 673-687. Aydın, M. D. (2005). e-Avrupa+ ve Türkiye: Bilgi Teknolojileri Alanında Avrupa Birliği Kriterlerine Uyum, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), s. 287-311.
• Babaoğlu, C., Uslu, S., ve Beyribey, Y.E. (2023). Gelenekten Geleceğe Dijitalin Yüzyılı, Uslu, S., Babaoğlu, C., ve Beribey, Y. E. (Ed.) içinde Dijitalin Yüzyılı, İstanbul: SETA Yayınları, s., 323-332.
• Baştan, S., ve Gökbunar, R. (2016). Kamu Hizmetlerinin Sunumunda E-Devletle İlgili Yeni Gelişmeler: Tümleşik E-Devlet Sistemlerine Doğru, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), s. 71-89.
• Ünal Bayram, M. (2023). Dijital Devlet ve Türkiye. Uslu, S., Babaoğlu, C., ve Beribey, Y. E. (Ed.) içinde Dijitalin Yüzyılı, İstanbul: SETA Yayınları, s., 33-69.
• Bennett W. L., ve Segerberg, A. (2012). Digital Media and the Personalization of Collective Action. Loader, B. D., ve Marcea, D., (Ed.) içinde Social Media and Democracy, UK: Routledge, s. 13-38.
• Bensghir, T. K. (2000). Devlet-Vatandaş İletişiminde E-Posta, Amme İdaresi Dergisi, 33(4), 49-61.
• Bincan, S. (2020). E-Devlet Uygulamaları Üzerine Bir İnceleme: Polonya ve Slovakya Örneği, ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 7(16).
• Can, S., ve Eke, E. (2020). E-Devlet Kullanıcılarının Bilgi ve Memnuniyet Düzeylerine Yönelik Bir Araştırma, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 64, s. 19-37.
• Çayhan, B. E. (2008). Implementing E-government in Turkey: A Comparison of Online Public Service Delivery in Turkey and the European Union, The Electronic Journal of Information Systems in Developing Countries, 35, s. 1-11.
• Çelen, F. K., Çelik, A., ve Seferoğlu, S. S. (2011). Türkiye’deki e-Devlet Uygulamalarının Değerlendirilmesi, Akademik Bilişim Konferansı, Malatya: İnönü Üniversitesi, s.59-67.
• Dalgıç-Tetikol, D. E., ve Güloğlu, B. (2023). The Evolution of The Digital Divide In Turkey, Journal of Research in Economics, 7(1), s. 65-83.
• Delibaş, K., ve Akgül, A. E. (2010). Dünyada ve Türkiye'de E-devlet Uygulamaları: Türkiye'de E-demokrasi ve E-katılım Potansiyellerinin Harekete Geçirilmesi, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 13(1), s. 101-144.
• Demirel, D. (2006). E-Devlet ve Dünya Örnekleri, Sayıştay Dergisi, 61, s. 83-118.
• Demirhan, K. (2023a). Sosyal Medyada Siyasal Katılımın Vatandaş Paylaşımları Üzerinden Analizi, Pamukkale Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 54, s. 181-190.
• Demirhan, K. (2023b). Conceptual Complexities and Frameworks to Analyze Digital Transformation and Citizen-Centric E-Participation in Public Administration. Göçoğlu, V., Karkin, N. (Ed.) içinde Citizen-Centered Public Policy Making in Turkey. Contributions to Public Administration and Public Policy. Cham: Springer, s.131-147.
• Dişli, M. (2016). Türkiye ve Birleşik Krallıktaki E-Devlet Uygulamalarının Karşılaştırılması, Akademia Disiplinlerarası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 2(1), s. 11-22.
• E-Devlet (2024). 18.07.2024 tarihinde https://www.turkiye.gov.tr/edevlet-istatistikleri adresinden erişildi. Elena-Bucea, A., Cruz-Jesus, F., Tiago, O., ve Coelho, P. S. (2021). Assessing the Role of Age, Education, Gender and Income on the Digital Divide: Evidence for the European Union, Information Systems Frontiers 23, s.1007–1021.
• Eurostat (2024). Database: Digital Economy and Society Statistics, https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/explore/all/science?lang=en&subtheme=isoc&display=list&sort=category
• Göçoğlu, V. (2019). Türkiye’de Merkezi Yönetimin Sosyal Medya Kullanımı: Bakanlıkların Twitter Hesapları Üzerine Bir Analiz, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 2(2), s. 422-444.
• Güler, T., ve Şahnagil, S. (2017). E-Democracy/E-State Practices in the Context of the Relationship Digital Democracy and Governance, Journal of Emerging Economies and Policy, 2(2), s. 16-29.
• Güngör, S. (2014). E-Demokrasi: Umutlar ve Riskler, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 39, s. 68-89. Jaeger, P. T. (2003). The Endless Wire: E-government as Global Phenomenon, Government Information Quarterly, 20(4), s. 323–331.
• Kalfa, M., ve Kocamaz-Adaş, S. (2019). Sosyal Medyayı Kullanım Açısından Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın Analizi, Türk Spor Bilimleri Dergisi, 2(1), s. 8-21.
• Karkın, N. (2012). E-Katılım Kavramı ve Süreci: Kamu Siyasa Oluşum Sürecine Vatandaş Katkısının Olabilirliği, Sosyoekonomi, 17(17).
• Karkın, N. (2013). Türkiye’de E-devlet Politikalarının Değerlendirilmesi. Yıldız, M. ve Sobacı, M. Z. (Ed.) içinde Kamu Politikası: Kuram ve Uygulama. Ankara: Adres Yayınları, s. 670-698.
• Karkın, N., ve Çalhan, H. S. (2011). Vilayet Ve İl Özel İdare Web Sitelerinde E-Katılım Olgusu, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(13), s. 55-80.
• Karkın, N., ve Özgür, H. (2012). Türkiye’nin Yönetsel Düzeninde E-devletten E-yönetişime Geçiş. Sobacı, M. Z. ve Yıldız, M. (Ed.) içinde E-devlet: Kamu Yönetimi ve Teknoloji İlişkisinde Güncel Gelişmeler, Ankara: Nobel Kitap, s. 85-102.
• Kennedy, T., Wellman, B., ve Klement, K. (2003). Gendering The Digital Divide, It&Society, 1(5), s. 72-96.
• Kösecik M., ve Karkın, N. (2004). Elektronik Devlet: Amaçlar, Sorunlar ve Uygulamalar. Yılmaz, A., ve Ökmen, M. (Ed.) içinde Kamu Yönetimi: Kuram ve Uygulama, Ankara: Gazi Kitabevi, s. 97-129.
• Kutlu, O., ve Sevinc, I. (2010). An Overview of the E-Government Initiatives in Turkey in Respect to the EU Accession Process, International Journal of E-Business and E-Government Studies, 2(2), s. 1-12.
• Kutlu, Ö., Sevinç, İ., ve Kahraman, S. (2018). Türkiye’de E-Devlet Uygulamalarında Güvenlik Risklerinin Analizi, Turkish Studies Information Technologies & Applied Sciences, 13(21), s. 129-156.
• Le Blanc, D. (2020). E-participation: A Quick Overview of Recent Qualitative Trends, DESA Working Paper No. 163, United Nations.
• Leblebici, D. N., Öktem M. K., ve Aydın, M. D. (2003). Türkiye’de Kamu Kesiminde Bilgi Teknolojileri Uygulamaları ve E-Bürokrasi: Örgütsel Dönüşüm Üzerindeki Etkiler, Kamu Yönetiminde Kalite 3. Ulusal Kongresi Ankara: TODAİE, s.501-12.
• Lindler, R., ve Aichholzer, G. (2020). E-Democracy: Conceptual Foundations and Recent Trends, Hennen L., van Keulen, I., Korthagen, I., Aichholzer, G., Lindner, R., Nielsen, R. Ø. (Ed.) içinde European E-Democracy in Practice, Cham: Springer, s. 11-46.
• Macintosh, A. (2004). Characterizing E-Participation in Policy-Making, Proceedings of the 37th Hawaii International Conference on System Sciences, Big Island, USA.
• Manning, J. (2014). Social Media, Definition and Classes of Social Media. Harvey, K., (Ed.) içinde Encyclopedia of Social Media and Politics, Thousand Oaks: Sage, s. 1158-1162.
• Maraş, G. (2015). Kamu Yönetimlerinde E-Devlet ve E-Demokrasi İlişkisi, Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 37, s. 121-144.
• Mariani, I., Mortati, M.a, Rizzo, F., ve Deserti, A. (2025). Design Thinking as a Strategic Approach to E-Participation. Cham: Springer
• Memiş, L. (2015). Yerel E-Katılımın Yeni Aracı Olarak Sosyal Ağlar: Facebook ve Twitter Örneği, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), s. 209-242.
• Min, SJ. (2010). From the Digital Divide to the Democratic Divide: Internet Skills, Political Interest, and the Second-Level Digital Divide in Political Internet Use, Journal of Information Technology & Politics, 7(1), s. 22-35. Moreno, E.A., ve Traverso, D. B. (2010). E-Government and Citizen Participation in Chile: The Case of the Ministries Websites. Reddick, C. G., (Ed.) içinde Politics, Democracy, and E-Government: Participation and Service Delivery, USA: IGI Global, s. 39-55.
• OECD (2020). Digital Government Index: 2019 Results - OECD Public Governance Policy Papers No. 03, Paris: OECD Publishing.
• Okcu, M., ve Düz, S. (2023). Dijital Çağ Başlarken: Avrupa Birliği’nin Dijitalleşme ve Yapay Zeka Stratejileri, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(2), s.221-240.
• Öktem, K. (2015). Türkiye’de E-devletin Kazanımı. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 52, s.11-34. Öktem, M. K., ve Aydın, M. D. (2005). Bilgi Teknolojileri ve Türk Kamu Yönetiminde Dönüşüm, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), s. 257-282.
• Öktem, M. K., ve Demirhan, K. (2020). Türkiye’de Kamu Yönetiminin Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Bağlamında Kadının Dezavantajlı Konumuna Duyarlılığı ve E-Devlet. Ergeneli, A. ve Koyuncu Lorasdağı, B. (Ed.) içinde Türkiye’de Sosyal Bilimlerde Güncel Tartışmalarda Kadın, Anakara: Nobel, s.143 -167.
• Örselli, E., Bayrakçı, E., ve Karabulut, N. (2018). E-Demokrasiyi E-Katılım Üzerinden Okumak: Kavramsal Bir Analiz, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(14), s. 108-126.
• Över, A. S., ve Kaya, T. (2021). Elektronik Devlet Uygulamalarının ‘De Jure ve De Facto Ülke’ Bakış Açısıyla İncelenmesi: Ankara ve Lefkoşa Karşılaştırması, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 46, s. 1-30.
• Özer, G. S. (2023). E-Devlet Alanında Yapılmış Tezlerin Sistematik Derlemesi: 2003-2022. Assam Uluslararası Hakemli Dergi, 10(22), s. 50-65.
• Parlak, B., ve Sobacı, M. Z. (2010). A Comparative Analysis of Local Agenda 21 Websites in Turkey in terms of E-Participation. Reddick, C. G., (Ed.) içinde Politics Democracy and E-Government Participation and Service Delivery, USA: IGI Global, s. 75-93.
• Polat, R. K. (2012). Digital Exclusion in Turkey: A Policy Perspective, Government Information Quarterly 29, s. 589–596.
• Prensky, M. (2001). Digital Natives, Digital Immigrants. On The Horizon, 9(5), s.1-6.
• Sadioğlu, U., ve Erdinçler, R. E. (2020). Bilgi ve İletişim Teknolojileri Konusunda Devlet Deneyimleri: Güney Kore’de e-Devlet ve Geleceği, Kamu Yönetimi ve Teknoloji Dergisi, 2(1), s. 41-60.
• Sæbø Ø., Rose J., ve Skiftenes F. L. (2008). The Shape of eParticipation: Characterizing an Emerging Research Area, Government Information Quarterly, 25(3), s. 400–428.
• Sağsan, M., (2001). @-Devlet: Toplumların Yeni Umut Işığı mı?, Stratejik Analiz, 2(19), s. 89- 97.
• Sancak, H.Ö., ve Güleç, S. (2010). Towards E-government Transformation in Turkey: Policy and Implementation, Reddick, C. G., (Ed.) içinde Comparative E-Government, Integrated Series in Information Systems 25, New York: Springer, s. 331-352.
• Saylam, A. (2020). Türk Kamu Yönetiminde Merkezi Düzeyde E-Katılım: Bakanlıkların Web Siteleri Üzerinden Bir Araştırma, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 41, s. 23-37.
• Sobacı, M. Z., ve Karkın, N. (2013). The use of Twitter by Mayors in Turkey: Tweets for better Public Services?, Government Information Quarterly, 30(4), s. 417-425.
• Stiakakis, E., Kariotellis, P., ve Vlachopoulou, M. (2010). From the Digital Divide to Digital Inequality: A Secondary Research in the European Union. Sideridis, A.B. ve Patrikakis, Z. (Ed.) içinde Next Generation Society. Technological and Legal Issues, Berlin, Heidelberg: Springer, s. 43–54.
• Şahin, A., ve Örselli, E. (2003). E-Devlet Anlayışı Sürecinde Türkiye, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9, s. 343-356.
• Şahnagil, S. (2017). Kamu Politikası Oluşturma Sürecinde Bilgi ve İletişim Teknolojileri: E-Devlet Uygulamaları, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), s. 77-89.
• Şener, T., ve Eren, N. Ü. (2021). E-Devlet’in Yönetişim Bağlamında Değerlendirilmesi. Karadeniz Araştırmaları, 18(72), s. 863-873.
• Temur, N. (2013). Kamuda E-dönüşüm Araştırmaları ve Türkiye İçin Sonuçlar, Polis Bilimleri Dergisi, 15(1), s. 31-62. Tuncel, G., ve Yolcu, F.S. (2022). Kamuoyu Oluşturmada Sosyal Medya Kullanımının Yarattığı Muhtemel Riskler. International Academic Social Resources Journal, 7(44), s. 1740-1747.
• Uslu, S., ve Babaoğlu, C. (2023). Dijital Dönüşüm Ve Dijital Devlete Genel Bakış. Uslu S., Babaoğlu, C., Beribey, Y. E. (Ed.) içinde Dijitalin Yüzyılı, İstanbul: SETA Yayınları, s. 19-32.
• Usta, S., ve Bilici, G. (2022). Analysis of the Digitization Process of Turkish Public Administration Based on the Perspective of Digital Government Index and E-Government Development Index, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 5(3), s. 588-601.
• Van Dijk, J. A. G. M. (2017). Digital Divide: Impact of Access. Rössler, P., Hoffner, C. A., ve van Zoonen, L. (Ed.) içinde The International Encyclopedia of Media Effects. New Jersey: John Wiley & Sons, s.1-11.
• Yalçınkaya, B. (2019). Üniversite Öğrencilerinin E-Devlet Algısı: Memnuniyet, Güven Ve Kullanım Devamlılığı Niyeti Üzerine Bir Araştırma, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 59(1), s. 370-397.
• Yıldırım, K. (2022). Ulusal ve Yerel E-Devlet Gelişimi Arasındaki Nedensellik Durumu Ve Temel Belirleyicileri, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 13(1), s. 270-297.
• Yıldız, M. (2006). Kamu Siyasaları Açısından Cep Telefonu Teknolojisi ve Mobil Devlet. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), s. 241-263.
• Yıldız, M. (2007a). E-government Research: Reviewing the Literature, Limitations, and Ways Forward, Government Information Quarterly, 24(3), s. 646–665.
• Yıldız, M. (2007b). Uluslararası Kuruluşların Türkiye’nin E-devlet Siyasalarına Etkisi, Amme İdaresi Dergisi, 40(2), s. 39-55.
• Yıldız, M. (2009). E-Devletin Karanlık Bir Yüzü: Yerel Yönetimlerde Sanal Kamusal Tehire ABD ve Türkiye’den Birer Örnek, Çağdaş Yerel Yönetimler, 18(3), s. 69-83.
• Yıldız, M. (2010). Digital Divide in Turkey: A General Assessment. Ferro E., Dwivedi, Y., Gil-Garcia, J. ve Williams, M. (Ed.) içinde Handbook of Research on Overcoming Digital Divides: Constructing an Equitable and Competitive Information Society, PA: IGI Global, s. 75-89.
• Yıldız, M., ve Karakaya Polat, R. (2012). Türkiye’deki E-devlet Araştırma ve Uygulamalarının Eleştirel Bir Değerlendirmesi ve Öneriler. Sobacı, M. Z., ve Yıldız, M. (Ed.) içinde E-Devlet: Kamu Yönetimi Teknoloji İlişkisinde Güncel Yaklaşımlar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, s. 623-648.
• Zhang, Y., ve Kimati, F.A. (2022). Exploring The Stages of E-Government Development From Public Value Perspective. Technology in Society, 69.
• Zobel, R. (2005). E-Government: European Commission Policies and Activities. Di Maria, E., ve Micelli, S., (Ed.) içinde Online Citizenship Emerging Technologies for European Cities, USA: Springer, s.7-22.