KAST VE BİLİNÇLİ TAKSİRİN HAKSIZLIK YOĞUNLUKLARININ İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 353 - 394, 01.12.2024

Berrin Taymur

https://doi.org/10.62124/kluhfd.1456278

Öz

2005' te yürürlüğe giren 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda, klasik suç teorisi ve bu teori içerisinde yer alan suçun yapısına dair izahlar terk edilerek, tamamen yeni bir suç formülasyonu benimsenmiştir. Söz konusu sistemde suç; maddi ve manevi unsur ile hukuka aykırılık açısından değerlendirilmekte ve bu unsurların üçünün de aynı anda mevcut olduğu durumlarda “tipik haksızlığın” oluştuğu kabul edilmektedir. Lakin bu aşamaya kadar yalnızca "fiile ilişkin olarak" bir "haksızlık yargısında” bulunulmuş olmaktadır. Tipik haksızlığın varlığının saptanmasının ardından bu defa “faille ilgili olarak” bireysel kusur değerlendirmesi yapılarak “kusur- kınama yargısının” sonucuna göre failin cezalandırılıp cezalandırılamayacağı belirlenmektedir. Zira modern ceza hukukunun temeli, kusur sorumluluğu ilkesine dayanmaktadır. Bu ilke uyarınca, failin cezalandırılabilmesi kusurunun varlığına bağlıdır. Kusur yargısının anlamını şu şekilde açıklamak mümkündür: Kişinin davranış normlarının gerektirdiği şekilde hareket etme ve kurallara uygun davranışta bulunmayı seçme olanağı varken, haksız davranışı yapmayı seçmiş olması ve bu nedenle kınanmasıdır. Bu bakımdan kusur kavramı, failin cezalandırılmasının gerekçesini oluşturmaktadır. Sonuç itibariyle ceza sistemimizde öncelikle haksızlık tespit edilmekte, sonra kınama yargısı kapsamında bir değerlendirme yapılmaktadır. Bu bakımdan, bir eylemin ceza hukuku açısından değerlendirilmesinde ilk yapılması gereken husus, suçun maddi ve manevi unsurlarının oluşup oluşmadığının, başka bir deyişle ortada kasten ya da taksirle gerçekleştirilmiş ceza hukuku anlamında bir haksızlık bulunup bulunmadığının tespit edilmesi, ardından da kişinin bu haksızlık (suç) nedeniyle kınanıp kınanmayacağının belirlenmesidir. Dolayısıyla, kusurluluğa ilişkin değerlendirme ancak haksızlık teşkil eden bir fiile dayanılarak yapılabilir. Bu haksızlığın tipik tezahürü, eylemin bilerek ve istenerek işlendiğini gösteren kast olmakla birlikte, kişiler dikkatsiz ve özensiz davranarak istemeden neden oldukları sonuçlardan dolayı da ceza kanunları tarafından cezalandırılmakta ve bu şekilde taksirli sorumluluk halleri gündeme gelmektedir. Bu bağlamda 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu çerçevesinde kast ve taksir haksızlığın gerçekleştiriliş biçimlerini oluşturmaktadır. Haksızlığın gerçekleştiriliş biçimini oluşturan kast ve taksirin bizatihi içlerinde bir yoğunluk taşıyıp taşımadığı hususu ise öğretide tartışmalıdır. Bu çalışmada kast ve taksirin çeşitlerine yer verilmek suretiyle söz konusu haksızlık yoğunluğuna ilişkin tartışma öğretideki görüşler çerçevesinde ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kast, Ani Kast, Tasarlama Kastı, Taksir, Bilinçli Taksir, Yoğunluk, Kusur

Kaynakça

• Akbulut B, Türk Ceza Hukuku Temel Bilgiler (2. Bası, Seçkin Yayıncılık 2020).
• Apaydın C, Doğrudan Kast, Olası Kast, Basit Taksir ve Bilinçli Taksir Kavramları (2. Bası, Seçkin Yayıncılık 2021).
• Apaydın C, ‘Kastın Çeşitleri’, (2016) 11 (121) Terazi Hukuk Dergisi 41, 59.
• Apaydın C, Ceza Hukukunda Kusurluluk (Seçkin Yayıncılık 2018).
• Apaydın C, ‘Kusurluluk’, (2016) 11 (116) Terazi Hukuk Dergisi 69, 89.
• Apaydın C, Yargıtay Kararları Işığında Olası Kast ve Bilinçli Taksir (Seçkin Yayıncılık 2017).
• Artuk ME ve diğerleri, Ceza Hukuku Genel Hükümler (11. Bası, Adalet Yayınları 2017).
• Baba Y, ‘Haksızlık İçeriğindeki Azlığın Cezalandırma Üzerindeki Etkisi’ (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi 2017).
• Bozbayındır AE, Türk ve Mukayeseli Ceza Hukukunda Olası Kast Kavramı ve Sınırları (Adalet Yayınları 2018).
• Centel N ve diğerleri, Türk Ceza Hukukuna Giriş (4. Bası, Beta Yayıncılık 2006).
• Demirbaş T, Ceza Hukuku Genel Hükümler (16. Bası, Seçkin Yayıncılık 2021).
• Demirci B, ‘Türk Ceza Hukukunda Taksirden Doğan Sorumluluk’ (Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi 2011).
• Gültekin Diken NM, ‘Ceza Hukukunda Taksire Dayalı Sorumluluk’ (Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi 2018).
• Dönmezer S ve Erman S, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Kısım C – 2 (10. Bası, Beta Yayıncılık 1994).
• Düzgün N ve Elmacı Ş, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununa Göre Olası Kast, Bilinçli Taksir ve Taksirle İşlenen Suçlar (2. Bası, Adalet Yayınları 2009).
• Erdem MR ve Öztürk B, Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku (21. Bası, Seçkin Yayıncılık 2021).
• Gökpınar M, ‘Ceza Sorumluluğunun Temeli: Kast’, (2008) 21 (79) TBB Dergisi 198, 233.
• Hacıfazlıoğlu T, ‘Taksirin Unsurları’, (2018) 10 (101) Fasikül Hukuk Dergisi 10, 16.
• Hafızoğulları Z ve Özen M, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (11. Bası, US-A Yayıncılık 2018).
• Hakeri H, Ceza Hukuku Genel Hükümler Temel Bilgiler (18. Bası, Astana Yayınları 2020).
• İçel K, ‘Ceza Hukukunda Temel Kusurluluk Şekli Kast’, (2007) 6 (12) İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 61, 70.
• İçel K, Ceza Hukukunda Taksirden Doğan Sübjektif Sorumluluk (İstanbul 1967).
• Keçeligil HT, Türk Ceza Hukukunda Taksirin Esasları (Yetkin Yayıncılık 2016).
• Koca M ve Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (15. Bası, Seçkin Yayıncılık 2022).
• Meraklı S, Ceza Hukukunda Kusur (2. Bası, Seçkin Yayıncılık 2020).
• Önder A, Ceza Hukuku Genel Hükümler C – 2 (Beta Yayıncılık 1989).
• Ozansü MC, Ceza Hukukunda Kasttan Doğan Sübjektif Sorumluluk (Seçkin Yayıncılık 2007).
• Özbek VÖ ve diğerleri, Ceza Genel Hukuku Temel Bilgiler (14. Bası, Seçkin Yayıncılık 2023).
• Özgenç İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (19. Bası, Seçkin Yayıncılık 2023).
• Özgenç İ, ‘Kast-Taksir Kombinasyonları’, (1998) 6 (1-2) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 345, 375.
• Parlar A ve Hatipoğlu M, Kast ve Taksir (2. Bası, Seçkin Yayıncılık 2010).
• Saydam M ve Öztürk N, ‘Türk Ceza Hukuku Bakımından Taksir’, (2015) 6 (23) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 135, 157.
• Saygılar YF, ‘Yeni Türk Ceza Kanunu’nda Taksir’ (Doktora Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi 2011).
• Topaç TH, Türk Hukukunda Taksir (Adalet Yayınları 2011).
• Toroslu H, Bilinçli Taksir Üzerine Bir Değerlendirme’, (2016) 29 (126) TBB Dergisi 95, 122.
• Toroslu N ve Toroslu H, Ceza Hukuku Genel Kısım (24. Bası, Savaş Yayınları 2018).
• Töngür AR ve Çetintürk E, Ceza Hukuku Genel Hükümler (Adalet Yayınları 2020).
• İNTERNET KAYNAKLARI
• <hukukturk.com>
• <lexpera.com>