ÇEVRE SUÇLARINDA KORUNAN DEĞERİN İNSAN ONURU VE EKOLOJİ TEMELLİ AÇIKLANMASI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 37

Uğur Elibüyük

https://doi.org/10.62124/kluhfd.1489113

Öz

Doğada yer alan tüm varlıklar ile birlikte içinde yaşamış olduğumuz ekosistem büyük bir tehdit altındadır. Hava kirliliğine bağlı hastalıklarda ciddi bir artış gözlenirken, birçok canlı türü de yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu tablonun ortaya çıkmasına ise ne yazık ki insan faaliyetleri sebep olmaktadır. Bunun üstesinden gelebilmek, ekolojik bilincin hâkim kılınmasından geçmektedir. Başta ekolojik merkezli anayasalar olmak üzere, ekolojik bilinci kökleştirmeye çalışan ve doğada yer alan tüm varlıklara hukuki kişilik atfeden umut verici düzenlemeler mevcuttur. Ancak, bu çabanın uluslararası iş birliği ile taçlandırılması ve ulusal düzeyde olabildiğince yaygınlaştırılması gerekmektedir. Bu yönde bir dönüşüm, çevre ceza hukuku başta olmak üzere, diğer hukuk dallarının ekolojik merkezli gelişimine katkı sunacaktır. Ayrıca, temel insan haklarının sağlanması ve insan onurunun korunması hedefi de ekolojik merkezli görüş ile uyum içerisindedir. Çalışmada ilk olarak çevre ve çevre hakkı kavramlarının gelişimine temas edilecektir. Ardından, çevre suçları ile korunan hukuki değere ilişkin etik yaklaşımlar ele alınacaktır. Ayrıca, saf ekolojik kuram ele alınırken, ekolojik bir anayasanın gerekliliği ve teorik zorlukları pozitif düzenlemeler ile öğretide yer alan görüşler ve yargı kararları ışığında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Çevre, Çevre Hukuku, Çevre Ceza Hukuku, Ekoloji, Ekolojik Anayasa.

Kaynakça

• Abdulhakimoğulları E, Sezer Ö ve Akpınar M, “Küresel Ulusal ve Yerel Düzeyde Bir İnsan Hakkı Olarak Çevre Hakkının Gelişimi”, (2011) (14) Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 61, 88.
• Akbulut B, Ceza Hukuku Genel Hükümler (Adalet Yayınevi 2015).
• Alder J ve Wilkinson D, Environmental Law & Ethics (Macmillan Press 1999).
• Aygörmez GA, Çevre Ceza Hukuku Genel Hükümler Cilt-I (1. Bası, On iki Levha Yayınları 2021).
• Beyerlin U ve Marauhn T, International Environmental (Hart Publishing, 2011).
• Borowy I, Defining Sustainable Development For Our Common Future: A History of the World Commission on Environment and Development (Brundtland Commission) (Routledge Publishing 2014).
• Bosselmann K ve Taylor P, The Significance of the Earth Charter in International Law (Max Planck Encyclopedia of Public International Law 2009).
• Boyd DR, The right to a healthy environment: Revitalizing Canada's constitution (UBC Press 2012).
• Calzadilla PV ve Kotzé L, "Living in harmony with nature? A critical appraisal of the rights of Mother Earth in Bolivia",(2018) 7 (3) Transnational Environmental Law 1, 28.
• Collins L, The Ecological Constitution (Routledge 2021).
• Cullinan C, Wild Law: A Manifesto for Earth Justice (Cambridge Ltd. 2003).
• Douglas D, Clutesi K ve Chief Kwaxsistall C, Sustainability and the Rights of Nature in Practise (Taylor & Francis Group 2021).
• Dictionary of Environment and Ecology (Bloomsbury Publishing 2004).
• Erem F, “Suçun Konusu ve Hümanist Doktrin”, (1968) 25 (1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 11, 33.
• Faure M ve Heine G, Environmental Criminal Law in the European Union (Frieburg im Breisgau 2000).
• Freestone D, “The Road From Rıo: Internatıonal Envıronmental Law After the Earth Summit”, (1994) 6 (2) Journal of Environmental Law 193-218.
• Friedmann W, Legal Theory (Stevens & Sons Limited 1960). Gemalmaz S, Devlet, Birey ve Özgürlük, (Legal Yayıncılık 2015).
• Grinlinton D ve Taylor P, Property Rights and Sustainability: The Evolution of Property Rights to Meet Ecological Challenges (Brill Publishing 2011).
• Güneş AM, Çevre Hukuku (3. Bası, Adalet Yayınevi 2020).
• Güneş AM, "Aarhus Sözleşmesi Üzerine Bir İnceleme", (2010) 14 (1) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 299, 333. Güriz A, Hukuk Felsefesi (Siyasal Kitabevi 2015).
• Güveyi Ü, "1982 Anayasası Kapsamında Çevre Hakkının Karşılaştırmalı Kısa Bir Tahlili", (2018) 24 (2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 633, 659.
• Hafızoğulları Z ve Güngör D, “Türk Ceza Hukukunda Suçların Tasnifi”, (2007) (69) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 21, 50. Jardins JR, Des Environmental Ethics: An Intruduction to Environmental Philosophy (Wadsworth Publishing Company 1997).
• Kaboğlu İ, Çevre Hakkı (İletişim Yayınları 1986).
• Kant I, Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi, çev. Ioanna Kuçuradi (Türkiye Felsefe Kurumu 2002).
• Katoğlu T, Çevre ve Ceza Hukuku Yeni Türk Ceza Kanunu ve Çevreye Karşı Suçlar: Çevre Hukuku Sempozyumu, Ed. Emel Badur (Türkiye Adalet Akademisi Yayınları 2006).
• Maviş V, Türk Ceza Kanunu’nda Çevreye Karşı Suçlar (Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2020).
• Özgenç İ ve Üzülmez İ, Ceza Genel Hukuku (Seçkin Yayıncılık 2021).
• Passmore J, Man’s Responsibility For Nature: Ecological Problems and Western Traditions (Scribner’s Sons 1974).
• Regan T, The Case For Animal Rights (University of California Press 1983).
• Rodi M, Public Environmental Law in Germany, Comparative Environmental Role in Europe: An Introduction to Public Environmental Law, edited by Rene Seerden ve Michiel Heldeweg (Antwerp 1996).
• Schünemann B, “Principles of Criminal Legislation in Postmodern Society: The Case of Environmental Law”, (1997) 1 (175) Buffalo Criminal Law Review 175, 194.
• Schweitzer A, Civilization and Ethics (Unwin Brothers Limited Woking 1946). Sevgi O, “Ecology teriminin Türkçe karşılıkları üzerine bir değerlendirme”, (2015) 3 (1) Avrasya Terim Dergisi 27, 46.
• Sınar H, “Çevre Ceza Hukukunun Gelişimi ve Çevrenin Ceza Normları ile Korunması Rejimi Yönünden Almanya ve Fransa Örnekleri”, (2013) 8 (2) Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 417, 444.
• Şen E, Ceza Hukuku Açısından Sağlıklı ve Düzenli Bir Çevrede Yaşama Hakkı (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1994).
• Takacs D, “We Are the River”, (2021) (2) Universıty of Illinois Law Review 545, 606.
• Tandoğan H, “2872 Sayılı Çevre Kanunu’na göre Çevrenin Kirletilmesinden Doğan Sorumluluk”, (1986) 12 (1-2) Yargıtay Dergisi 31.
• Taşkın OE, “Maddi ve Muhakeme Boyutuyla Çevre Ceza Hukukuna Dair Bazı Tespitler / Kısmi Öneriler”, (2015) 3 (1) Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi 124, 125.
• The Concise Oxford Dictionary of Ecology (Oxford University Press 1994).
• Toroslu N, Cürümlerin Tasnifi Bakımından Suçun Hukuki Konusu (1. Bası, Savaş Yayınevi 2019).
• Webster’s Third New International Dictionary (Merriam Co 1966).
• Weiss B, “In Fairness to Future Generations and Sustainable Development”, (1992) 8 (1) American University International Law Review 190, 212.