Türkiye’nin Trakya Bölgesi’ndeki Sınır Kapıları Yakınlarından Alınan Toprak Örneklerindeki Radyonüklid Miktarının Ölçülmesi ve Doz Hesaplanması: Dereköy ve Pazarkule Örneği

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 77 - 89, 30.06.2024

Mehlike Beste Öztürk , Serpil Aközcan

https://doi.org/10.34186/klujes.1483361

Öz

İnsanlar dünyanın var oluşundan beri radyoaktivitenin etkisi altındadır. İnsanların maruz kaldıkları en yaygın radyasyon kaynakları dünya atmosferindeki kozmik ışınların etkileşimi ve yer kabuğundaki uzun yarı ömürlü radyoaktif çekirdeklerden kaynaklanan doğal radyoaktivitedir. Topraktaki doğal radyoaktivite U, Th serileri ve 40K’dan kaynaklanmaktadır. Doğal olarak oluşan radyoaktif çekirdeklere ilaveten birçok radyoaktif çekirdek nükleer silah denemeleri, nükleer güç reaktörleri, araştırma reaktörleri ve nükleer yakıt üretimi gibi yapay yollarla çevreye yayılmaktadır. Bu çalışmada, Dereköy ve Pazarkule sınır kapılarından alınan toprak örneklerindeki radyoaktivite seviyesinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Toprak örneklerindeki radyoaktivite düzeyleri HPGe gama spektrometresi kullanılarak ölçülmüş olup, 226Ra (238U), 232Th, 40K, ve 137Cs aktivite konsantrasyonları hesaplanarak belirlenmiştir. Toprak örnekleri için, 226Ra, 232Th, 40K ve 137Cs ortalama radyoaktivite değerleri sırasıyla; 37,63; 56,07; 794,47 ve 6,23 Bq kg-1 olarak belirlenmiştir. Toprak örnekleri için radyum eşdeğer aktivitesi hesaplanmış ve ortalama değer 178,99 Bq kg-1 olarak bulunmuştur. Ortalama soğurulan doz değeri 84,38 nGy.h-1 olarak hesaplanmıştır. Bölge için ayrıca yıllık etkin doz hızı hesaplanmış olup ,bu değerin 40,38-124,38 μSv.y-1 aralığında değiştiği ve ortalamanın 103,48 μSv.y-1 olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Radyoaktivite, Toprak, Gama, HPGe, Doz

Kaynakça

• Akça, S., (2011). Mantar Çeşitlerinde Elemental Analiz ve Doğal Radyoaktivite Ölçümü (Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Akkaya, G., (2011). Bursa İli Toprak Numunelerinde Radyonüklid Dağılımının İncelenmesi (Dokora Tezi). Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Alnashar, M., S., (2024). Hatay’ın Reyhanlı İlçesi Şehir Merkezinin Radyoaktivite Düzeyinin Belirlenmesi (Doktora Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Aydın, S.,Y., (2020). Kırklareli ili İğneada Bölgesi ve Çevresinde Radyoaktivite Düzeyinin Belirlenmesi (Yüksek Lisans tezi). Kırklareli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kırklareli.
• Başaran, H., (2019). Nevşehir İlinde Kanser Yoğunluğu Gözlenen Yerleşim Birimlerinin Yüzey Topraklarının Radyolojik Açıdan İncelenerek Yıllık Etkin Doz Eşdeğerlerinin Bulunması (Yüksek Lisans Tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Nevşehir.
• Bostancı, S., (2011), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kurupelit Kampüsü ve Samsun İl Merkezinin Doğal Radyoaktivite Seviyesinin Belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Bozkurt, G., (2019). Samsun İli Yakakent, Alaçam, Ondokuzmayıs, Bafta İlçelerindeki Toprak Örneklerinde Gama Radyoaktivite Seviyesinin Belirlenmesi ve Etkin Doz Eşdeğerinin Hesaplanması (Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Doğan, S.,D., (2019). Dilovası/Kocaeli Bölgesindeki Toprak Numunelerindeki Doğal ve Yapay Radyoaktivite Konsantrasyonlarının Belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
• Gönen, E., (2012). Edirne İlinin Çevresel Radyoaktivitesinin Belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.
• Günay, O., (2018). İstanbul-Beykoz’daki Bazı Toprak Örneklerinde Doğal Radyoaktivite ve Radyolojik Parametre Tayini. European Journal of Science and Technology, 12, 9-14, 2018.
• International Commission on Radiological Protection (ICRP), (2007). The 2007 Recommendations of the International Commission on Radiological Protection. ICRP Publication 103, Ann. ICRP 37(2-4). Elsevier Ltd.
• Kahraman, F., Ç., (2024). Isparta İl Toprak Örneklerinde Doğal Radyoaktivite Ölçümleri (Doktora Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Kahveci, Ö., (2019). Ergene Nehir Havzasının Radyoaktivite Düzeyinin Belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Kırklareli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kırklareli.
• Kam, E., Yarar, Y., and Bozkurt, A., (2010). A Study of Background Radioactivity Level for Tekirdag, Radiation Protection Dosimetry (vol. 138, pp. 40–44). https://doi.org/10.1093/rpd/ncp178.
• Keskin, S., (2008). Tuz Gölü Civarından Alınan Toprak Örneklerinde Doğal Radyonüklidlerin Belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Köse, A., (2006). Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Çekmece Nükleer Araştırma Ve Eğitim Merkezi (ÇNAEM), Radyoaktivite Ölçüm Ve Analiz Birimi, Burdur, Gümüşhane, Hatay, Tekirdağ, Uşak, Doğal Radyoaktivite Ölçüm Raporları.
• Mehra, R. Sinhg, M., (2012). Estimation of radiological risk due to concentration of 238U, 226Ra, 232Th and 40K in soils of different geological origins in northern India. Turkish Journal of Physics (vol. 36, pp. 289-297). https://doi.org/10.3906/fiz-1105-9.
• Merdanoğlu, B., Altınsoy N., (2006). Radioactivity Concentrations and Dose Assessment for Soil Sample From Kestanbol Granite Area, Turkey. Radiation Protection Dosimetry (vol. 121, No. 4, pp. 399-405). https://doi.org/10.1093/rpd/ncl055.
• Oğuz, F.,Yücel, B., ve Arıkan, İ., H., (2013). Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK), Türkiye Çevresel Radyoaktivite Atlası.
• Ozden, S., Pehlivanoglu, Akozcan, S., and Gunay, O., (2023). Evaluation of natural radioactivity in soils of Konya (Turkey) and estimation of radiological health hazards, Environmental Monitoring and Assessment, 195, 1523. https://doi.org/10.1007/s10661-023-12162-0.
• Özden, S., (2020). Kırklareli ve Çevresinde Radyoaktivite Düzeyinin Belirlenmesi ve İnsan Sağlığı ile Çevre Kirliliği Açısından Değerlendirilmesi (Doktora Tezi). Kırklareli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kırklareli.
• Özger, A.G., (2005). Ceyhan, Yumurtalık ve Pozantı Bölgelerinin Doğal Radyoaktivite Düzeylerinin Belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Taşkın, H., (2006). İnsan Sağlığı ve Çevre Kirliliği Açısından Kırklareli İlinin Fon Radyasyonunun Belirlenmesi ve Haritalandırılması (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation (UNSCEAR), (2000). UNSCEAR 2000, Sources and Effects of Ionizing Radiation UNSCEAR 2000 Report to the General Assembly with Scientific Annexes.
• Yangın. T., (2021). Şanlıurfa İli Ayaklı Bölgesinde Yapay ve Doğal Radyoaktivite Ölçümleri Yapılarak Çevresel Faktörlerin Radyolojik Yapıya Etkisinin İncelenmesi (Yüksel Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Antalya.