TÜKETiCiLERiN PLANSIZ SATIN ALMA KARARLARI ÜZERiNDE TÜKETİCİ ÖZELLİKLERİNİN VE MAĞAZA ATMOSFERİNİN ROLÜ

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 3, 75 - 90, 29.09.2018

Elmaz Beytulova Bahar Yaşin

Öz

Plansız satın almanın çoğunlukla
belli bir uyarıcıya bağlı olarak satın alma noktasında alışveriş ortamı ve tüketicinin
kişisel özellikleri sonucunda oluştuğu görülmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, Türkiye’deki tüketicilerin plansız satın alma
kararları ve bu kararlarına etki eden farklı faktörlerin incelenmesidir. Konu kapsamında etkisi olduğu düşünülen
faktörler iki ana gruba ayrılmıştır. Buna göre, tüketici özellikleriyle ilgili ve satın alma çevresi özellikleriyle ilgili
faktörlerin tüketicilerin plansız satın alma kararları üzerindeki etkileri
detaylı bir şekilde değerlendirilmiştir.

 Araştırmanın
amacına uygun olarak çeşitli değişken gruplarının, katılımcıların plansız satın
alma kararlarını etkileme derecesi çoklu regresyon analiziyle irdelenmiştir. Araştırma
verilerinin analizinde, güvenirlilik ve geçerlilik analizi, t-testi ve varyans
analizi kullanılmıştır. Araştırmada, tanımlayıcı
araştırma modeli çerçevesinde anket yöntemi ile veri toplanmış ve anket formu
İstanbul ilinde ikamet eden cevaplayıcılara yüz yüze uygulanmıştır.

Neticede, araştıma modeli ve hipotezler
doğrultusunda tüketici özellikleri ile ilgili değişkenlerden: Satın alma tarzı
ve kredi kartı kullanımı, plansız satın alma kararı üzerinde istatiksel açıdan
anlamlı etki gösterirken, mağaza atmosferi ile ilgili değişkenlerden mağaza düzeni
değişkeninin etkisi anlamlı çıkmıştır. Uygulanan varyans analizi sonucunda
tüketicilerin plansız satın alma kararlarının cinsiyet açısından farklılık
gösterdiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Plansız Satın Alma Kararı, Satın Alma Çevresi Özellikleri, Tüketici Özellikleri

Kaynakça

• Akturan, U., (2009). Tüketicilerin Cinsiyetlerine İlişkin Olarak İçgüdüsel Alışveriş Eğilimlerindeki Farklılıkların Belirlenmesi: Üniversite Öğrencilerine Yönelik Pilot Bir Araştırma”, Yönetim, Yıl. 20, Sayı. 64, 62-77.
• Altunışık, R. (2012). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Sakarya yayıncılık, 190-200
• Altunışık-Okutan, (2013). “Keşifsel Satın Alma Eğilimleri ve Bu Eğilimlerin Plansız, Kompülsif ve Hedonik Satın Alma Tarzlarıyla Olan İlişkisinin İncelenmesi”.
• Areni, C.S. & Kim, D, (1994). “The Influence of in-store lighting on consumers’ examination of merchandise in a wine store” , International Journal of Research in Marketing,vol.11, no. 2, p.117.
• Arnold, J., Reynolds, K.E.,(2006). "Hedonic Shopping Motivations"Journal of Retailing, Vol:79,s.77-95.
• Arslan, M., Bayçu, S., (2007). Magaza Atmosferi, Anadolu Üniversitesi Yayını, Eskisehir, s.39.
• Arslan,M., (2013). Tüketici Davranışları’ s.12.
• Babin, B.J.,W.R. Darden ve M.Griffin,(1994). ”Work and/or Fun:Measuring hedonic and utilitarian shopping value”,Journal of Consumer Research.
• Babin, B. J., & Attaway, J. S. (2000). Atmospheric affect as a tool for creating value and gaining share of customer. Journal of Business Research, 49 (2), 91-99.
• Baker, J., Levy, M. & Grewal, D.,(1992). “An experimental approach to making retail store environmental decisions” , Journal of Retailing, vol. 68, no. 4, pp.445-460.
• Beatty, S. E. ve E. M. Ferrell, (1998). “Impulse Buying: Modeling Its Precursors”, Journal of Retailing, 74, 71- 191.
• Childers, T.L., Carr, C.L., Peck, J., Carson, S., (2001). Hedonic and Utilitarian Motivations for Online Retail Shopping Behavior, Journal of Retailing, 77, ss. 511–536.
• Chung, Lee, (2011). Money attitude, credıt card use and fashion impulse buying behavio among university students in Hong Kong
• Cobb, C. J. and Hoyer, W. D., (1986). “Planned versus impulse purchase behavior'', Journal of Retailing, 62 (4), 305-409.
• Cox, R.,Brittian, P.,(2000). Retail Management. Pitman Publishing. 3rd Ed. London.
• Griffin, M., Babin, B. J., & Modianos, D. (2000). Shopping values of Russian consumers: The impact of habituation in a developing economy. Journal of Retailing, 76 (1), 33-52.
• Erciş, A., Ünal, S.,(2006). “Pazarın Satın Alma Tarzlarına ve Kişisel Değerlere Göre Bölümlendirilmesi”, Marmara Üniversitesi, İ.İ.B.F.. Dergisi, Cilt 21, Sayı 1, ss. 362.,
• Hausman, A., (2000). A multi-method investigation of consumer motivation in impulse buying behaviour. Journal of Consumer Marketing, 17(5), 403-419
• Hirschman, E.C., Holbrook, M., (1982). Hedonic Consumption: Emerging Concepts, Methods and Propositions, Journal of Marketing, 46, ss. 92-101.
• Iyer, E. S., (1989)Unplanned purchasing: Knowledge of shopping environment and time pressure. Journal of Retailing, 65(1), 40-57.
• Kannan, P., (2014). Study On Influencıng Impulse Buyıng Behaviour, IJMSRR, Vol.1, Issue.1.
• Kumar, K., vd. 2010 Influence of Retail Atmospherics on Customer Value in an Emerging Market Condition, University of Tennessee, 102-115.
• Kumar ve Kim, (2014). The store-as-a-brand strategy: The effect of store environment on customer responses, JBR,
• Kurtuluş, K., Kumuş, A., (2006). "Fiyat Algılamasının Boyutları Arasındaki İlişkilerin Yapısal Eşitlik Modeli İle İncelenmesi", Yönetim, 17 (17), s.3-17.
• Kuzudişli, B., (2012). Mağaza İçerisinde Geçirilen Zamanla Plansız Satın Alma Arasındaki İlişki, İstanbul,
• Lee, J., (2008). Relative and interaction effects of situational and personal factors on impulse buying, University of Minnesota, 13-20.
• Lichtenstein, G.R. Netemeyer, (1990) Distinguishing Coupon Proneness From Value Consciousness: An Acquisition-Transaction Utility Theory Perspective. Journal of Marketing. (Jul), Vol. 54, 54-67.
• Lin, C., & Lin, H., (2005). An Exploration of Taiwanese Adolescents' Impulsive Buying Tendency. 40(157), 215-223.
• Max ham, J.G ., Netemeyer , R.G. (2002). Modeling customer perceptions of complaint handling over time: the effects of perceived justice on satisfaction and intent. Journalof Retailing,Vol.78, 239–252
• Nancarrow, C., Bayley, G., (1998) "Impulse purchasing: a qualitative exploration of the phenomenon", Qualitative Market Research: An International Journal, Vol. 1 Issue: 2, pp.99-114.
• Norum, P. S. (2008). The role of time preference and credit card usage in compulsive buying behavior. International Journal of Consumer Studies, 32, 269-275.
• Odabaşi, Y., Barış G.,. (2010). Tüketici Davranışı. Kapital Medya A.Ş., 2. Baskı, İstanbul.s.114.
• Park, E. J., Kim, E. Y., & Forney, J. C.,(2005). A structural model of fashion-oriented impulse buying behavior. Journal of Fashion Marketing and Management, 10(4), 433-446.
• Piron, F., (1991). Defining Impulse Purchasing, Advances in Consumer Research, 18, 509-514
• Roberts, J. A., & Jones, E. (2001). Money Attitudes, Credit Card Use, and Compulsive Buying among American College students. Journal Of Consumer Affairs, 35(2), 213-240.
• Rook, D. W. and Hoch S. J. (1985), “Consuming Impulses”, Advances in Consumer Research, Vol. 12, eds. Morris B.
• Sybrowsky, J. P. (2007). Paths toward impulsive buying: The effect of credit use and debt avoidance on the paths between money attitudes and impulsive buying among U.S. college students. Unpublished master's thesis, Brigham Young University, Provo, Utah
• Turley, L. W. and R. Milliman., (2000). “Atmospheric Effects on Shopping Behavior: A review of the Experimental Evidence”. Journal of Business Research, Vol. 49, pg. 193-211.
• Wood, M., (1998). Socio-economic Status, Delay of Gratification, and Impulse Buying. Journal of Economic Psychology, 19, 295-320.Youn, S., & Faber, R. J., (2000). Impulse buying: its relation to personality traits and cues. Advances in consumer research, 27, 179-185.
• Zaichkowsky, J.L., (1985). Measuring The Involvement Construct. Journal Of Consumer Research, 12, ss. 341-352.