GENEL HATLARIYLA KÜTAHYA'NIN TİCARİ YAPILARINDAN TARİHİ KAPAN HANI

Yıl 2022, Sayı: 1, 1 - 9, 30.03.2022

Kürşat Nusret Erden

Öz

Osmanlı Devleti'nin askeri, idari, hukuki, siyasi, gücünün temelinde askeri ve siyasi sağlamlığının etkisinin olduğu kadar iktisadi ve ticari organizasyonunun da büyük etkisi olmuştur. Osmanlı şehirlerinin ticari organizasyonunu sağlayan kurumlar arasında Kapan Hanları da bulunmaktadır. Tek bir cins ticaret ürünlerinin toptan satışı ya da dağıtımını sağlayan Kapan Hanları Anadolu'da Selçuklular döneminden beri görülmektedir. Osmanlılar tarafından da devam ettirilen Kapan Hanları pek çok Osmanlı şehirlerinde kendini göstermiştir. Bunlardan biri de Kütahya’ya yapılmıştır. 1505-1511 yılları arasında Kütahya’da Anadolu Beylerbeyi olan Karagöz Ahmet Paşa’nın vakıfları arasında kayıtlıdır. Çalışmada Osmanlı Kapan Hanlarının işlevi ve işleyişi üzerinde genel hatlarıyla bahsedilerek Kütahya Kapan Hanı’nın anlaşılmasına zemin hazırlanmıştır. Kütahya Kapan Hanı’nı detaylı bir şekilde ortaya çıkarmak isteyen araştırmacılara bu çalışmayla ışık tutulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kütahya, Kapan Han, Karagöz Ahmet Paşa, Osmanlı Devleti

Kaynakça

• Akalın, Ş. H (2011), Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, 11. Baskı, Ankara.
• Akar, T. (2014).“Osmanlı Dönemi Vakıf Ticari Yapıları: Mimari Özellikleri, Koruma Sorun ve Potansiyelleri”, Vakıf ve İktisat Sempozyum, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, ss. 165-173.
• Akbayar, N.&Işın, E.&Sakaoğlu, N&Baydar, O.&Tanman, B.&Koz, M. S.&Aksoy, B.&Batur, A.&Yusufoğlu, Y. (1994). Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Ed.),, "Kapanlar", Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı’nın Ortak Yayını. Cilt: IV, İstanbul.
• Akdağ, M., (1979). Türkiye'nin İktisadi ve İçtimî Tarihi 1453-1559, C.2, 2.b., Tekin Yay., Ankara.
• Altun A., (1981). “Kütahya’nın Türk Devri Mimarisi -bir deneme-”, Kütahya: Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılına Armağan, İstanbul.
• Atsız, N.,(1974).“Kapan”, Türk Ansiklopedisi, C. 21, Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
• Aydın, M., "Kütahya-Karagöz Ahmet Paşa Vakfı" Vakıflar Dergisi, 45:91-119.
• Aynural S.,(2001). "Kapan", TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 24, İstanbul.
• Aynural, S.,(1989. Selim III Döneminde İstanbul’da İktisadi Hayat (1789-1807), Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Ayverdi, İ., Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Yayınları, İstanbul, TY.
• Bozkurt, N.,(2007). "Nüfus", TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 33, İstanbul.
• Cerasi, M.M.(1999). Osmanlı Kenti, 1. baskı, İstanbul: YKY Yayınları
• Cezar, M.(1986). Tipik Yapılarıyla Osmanlı Şehirciliğinde Çarşı ve Klasik dönem imar sistemi, Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Çakır, C., Akkuş Y.(2015), "Osmanlı İstanbul'da Ticaret, Sanayi ve Finans" Büyük Osmanlı Tarihi, İstanbul, Cilt:6, ss. 154-199.
• Çam, N.(1991). “Arasta” TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 3, İstanbul.
• Dadaş, C.&Batur A.&Yücedağ, İ. (2001). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Kütahya Vakıfları II/3, Kütahya Belediyesi yayınları, Kütahya.
• Demirel, Ö.(1999)." XIX. Yüzyıl Osmanlı Şehir Ekonomisi (Sivas Örneği)", Osmanlı, c. 3, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.
• Devellioğlu F.(1970). Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lügat, Doğuş Matbaası, Ankara,
• Faroqhi, S.(2000), Osmanlı'da Kentler ve Kentliler, Türk Vakfı Yurt Yayınları, 3.b, İstanbul.
• Gülsoy, U.(2014) İstanbul Ticaret Borsası 1924-2014, İstanbul Ticaret Borsası Yayınları, İstanbul.
• Güran T.(1986) "İstanbul'un İaşesinde Devletin Rolü (1793-1839)",İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 44, Sayı 1-4, ss. 245-275.
• Kahraman, S. A. (2001) (Haz.), Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, 9. kitap cilt:1, YKY Yayınları, İstanbul.
• Karaağaoğlu A. D., Yaşadığım Kütahya, Kütahya İlinden Yetişenler Derneği Yayınları, Kütahya, T.Y.
• Karazeybek M., "Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Kütahya’daki Ticaret Mahalleri", Tarih Okulu Dergisi (TOD), Yıl: 11, Sayı: XXXVI, 2018, ss.373-402.
• Kaya, G. (2017)."İstanbul'un İaşesinin Temini Meselesi ve İstanbul'un İaşesine Katkı Sağlayan Bir Merkez: Tekirdağ Kazası (XVIII.-XIX. Yüzyıllar)" Belleten, Cilt: 81, Sayı:292, ss. 857-916.
• Kejanlı, D. (2010). Anadolu’da Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Kent Sistemi, Kale ve Merkez-Çarşı gelişimi, e-Journal of New. E-Journal of New World Sciences Academy, 5(3), ss. 287-303.
• Koç, M. - Tanrıverdi, E. (2014). (Haz.), MütercimÂsım Efendi, Kâmûsu’l- Muhît Tercümesi, , Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul.
• Kuban, D.(1968). “Anadolu-Türk Şehrî Tarihî Gelişmesi, Sosyal Ve Fiziki Özellikleri Üzerinde Bazı Gelişmeler”, Vakıflar Dergisi, sy. VII, ss. 53-73.
• Kütahya Belediye Başkanlığı (1991), 1 Yıllık Çalışma Raporu
• Öz, M. (2015)"İstanbul Nüfusu: Fetihten XVIII. Yüzyıl Sonlarına Kadar", Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, ss. 468-486.
• Özkılınç, A.&Coşkun, A.&Çalık, S.&Karazeybek, M &Sivridağ, A.& Yüzbaşıoğlu, M. (1993),438 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri, C. I, (937/1530), Ankara, 1993.
• Pakalın M. Z.,(1993) "Kapan", Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü, C. II, MEB Yayınları, İstanbul, ss. 164-165.
• Saide S.&Kutlu İ. (2021) "Anadolu’da Selçuklu ve Osmanlı Kent Yapısında Çarşının Konumu ve Mekânsal Kurgusu Üzerine Bir İrdeleme", Kent Kültürü ve Yönetimi Dergisi, Cilt: 14 Sayı: 2, ss. 506-507.
• Sevim, S. (2012). "Bursa Kapan Hanı’nın Balkanlar’a Yansıması Açısından Üsküp Kapan Hanı" Bursa'da Zaman, Yıl: 1, Sayı: 4, Bursa Büyükşehir Belediyesi, ss. 32-34.
• Şahinalp, M. S.&Günal V., (2012) “Osmanlı Şehircilik Kültüründe Çarşı Sisteminin Lokasyon ve Çarşı İçi Kademelenme Yönünden Mekânsal Analizi”, Millî Folklor, Yıl:24, Sayı:93, ss.149-168
• Şenel, Ş.(2002) “ Osmanlılarda Ticaret Anlayışı ve Ticaret Teşkilatında Yeni Bir Yapılanma: Hayriye Tüccarı” Türkler, c: 10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, ss.736-753.
• Tabakoğlu, A. (2014). “Osmanlı Döneminde İstanbul’un iâşesi”, Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu 2, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, ss. 99-168
• Tankut, G. (1973) “Osmanlı Şehrinde Ticari Fonksiyonların Mekânsal Dağılımı”, VII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, ss.773-779
• Tanyeli, U. (1987), Anadolu-Türk Kentinde Fiziksel Yapının Evrim Süreci (11-15 yy), Basılmamış Doktora Tezi, İTÜ. İstanbul.
• Tongur H. (1939) “Türk Şehirlerinde Çarşılar ve Kapanlar”, Belediyeler Dergisi, No:52, ss.22-25
• Uzunçarşılıoğlu, İ. H. (1932). Bizans ve Selçuklu Germiyan ve Osman Oğulları zamanında Kütahya Şehri, Maarif Vekâleti Yayını, İstanbul.
• Varlık, M. Ç., " Kütahya" TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 26, ss. 580-584.
• Varlık, M. Ç. (1988) "XVI. Yüzyılda Kütahya Şehri ve Eserleri" Türklük Araştırmaları Dergisi, Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fak., Sayı:3, İstanbul, ss.189-271.
• Yakupoğlu, A. (1991). Rengârenk Kütahya, Türk Petrol Vakfı, İstanbul.
• Yalçın A. (1979). Türkiye İktisat Tarihi, Ayyıldız Matbaası, Ankara.