TÜKENMİŞLİK SENDROMU VE SEKTÖRLERDEKİ DÜZEYİ ÜZERİNE BİR META ANALİZ

Yıl 2024, Sayı: 5, 30 - 44, 31.03.2024

Cemal Çevik , Ayşe Uçar Keş

https://doi.org/10.62080/kmfed.1416967

Öz

Tükenmişlik kavramı dönemimizde hemen hemen her sektörün ve neredeyse tüm çalışanların az ya da çok karşılaştığı bir durum olmuştur. Bundan dolayı bu kavram yakın geçmişimizden itibaren literatür de yerini almış, araştırılmış ve araştırmaya devam edilmektedir. Tükenmişlik çalışanı ve çalışanın içinde bulunduğu ortamı doğrudan etkileyen bir etmendir. Kişileri doğrudan etkileyen bu kavrama dikkat edildiğinde gerekli tedbirler ve önlemler alındığında kişi ve çalışılan iş yeri verimini pozitif yönlü etkileyecek, dikkate alınmadığında ise öncelikle kişiyi, kişinin sağlığını ve iş yeri verimini önemli derece de negatif yönlü etkileyecektir. Bu negatif etkiler kişinin işi kaybetmesine, psikolojik ve fiziksel sağlık sorunları yaşamasına sebep olabileceği gibi bu etkilerden ötürü iş kazası yaşamasına da neden olabilir. Bu iş kazaları basit yaralanmalar olacağı gibi ciddi hasarla ve ölümle sonuçlanan kazalarda olabilir. Bu amaçla tükenmişlik sendromu ve belirtileri, etkileyen faktörler, çalışan sağlığı üzerine etkileri ve sektörlerdeki tükenmişlik seviyeleri literatür incelemesi yoluyla araştırılmıştır. Yapılan literatür araştırması sonucunda tükenmişlik sendromunu, belirtilerini ve faktörlerini ayrıca tükenmişliğin sektörlerdeki durumunu incelemeyen çalışmalar araştırma dışında bırakılmıştır. Toplamda 21 tane çalışma bu meta analiz çalışmasına dahil edilmiştir. Elde edilen veri niteliğindeki çalışmalar tükenmişlik sendromu belirtileri, tükenmişliği etkileyen faktörler ve tükenmişliğin sektörlerdeki durumlarına göre kategorize edilmiştir. Bunun sonucunda da yapılan çalışmada tüm araştırma sorularına cevap aranmış ve bulunmuştur. Bu çalışmanın da tükenmişlik sendromu ile ilgili gelecekte yapılabilecek çalışmalara katkı sağlayacağı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik sendromu, sektörler, çalışan sağlığı.

Kaynakça

• Aksoylu S. (2019). “Muhasebe Meslek Mensuplarının Strese Neden Olan Faktörler Üzerine Bir Araştırma: Kayseri İli Örneği”. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 21(1): 228-245.
• Aydın A. U. & Akgemci T. (2020). “Tükenmişlik Sendromunun İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkileri: Bankacılık Sektörü Çalışanları Örneği”. Strategic Public Management Journal, 6 (11): 103-114.
• Beyoğlu E., Erdoğan A. & Okyay R. (2020). “Asistan Hekimlerde Tükenmişlik Sendromu”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 17(2): 222-227.
• Böke H. & Norman G. (2022). “The Relationship between Job Satisfaction and Professional Burnout: A Systematic Review and Meta-Analysis On Physical Education And Sports Teachers”. International Journal of Eurasian Education and Culture, 7(16): 301-334.
• Can A. & Tiyek R. (2015). “Tükenmişlik Sendromu: Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama”. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 4(1): 72-93.
• Çağlıyan Y. (2007). Tükenmişlik Sendromu ve İş Doyumuna Etkisi (Devlet ve Vakıf Üniversitelerindeki Akademisyenlere Yönelik Alan Araştırması. Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi
• Çetin Akbulut N., (2010). Tükenmişlik Sendromu ve İş Tatmini Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Marmara Üniversitesi
• Çökük B., (2019). “Örgütsel Stres Düzeyinin Ölçümü ve Demografik Değişkenlerle İlişkisi: Bir Kamu Organizasyonu Örneği”. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 9(2): 59-83.
• Dolgun, U. (2010). “Tükenmişlik Sendromu”. Örgütsel Davranışta Güncel Konular, Özler D., Editör, Ekin Kitabevi, Bursa, ss.287-311.
• Ercan Önbıçak A., Kazançoğlu İ.& Küçükaltan B. (2019). “İş Stresi, İş Tatmini, Örgütsel Kıvanç ve İşten Ayrılma Niyeti Etkileşiminin İş Performansıyla İlintisi”. Yaşar Üniversitesi e-Dergisi, 14: 101-114.
• Faiz E. (2019). “Aşırı İş Yükü ve Tükenmişlik Sendromunun İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi: Satış Personelleri Üzerinde Bir Araştırma”. Çalışma İlişkileri Dergisi, 10(1): 26-38.
• Freudenberger H. J. (1974). “Staff Burnout”. Journal of Social Issues, 30: 159-165
• Göktaş Kulualp H. (2019). “Tükenmişlik Sendromu: Kamu Kuruluşu Çalışanları Üzerine Bir Uygulama”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35): 211-230
• Gürbüz H.&Karapınar M. (2018). “Bankacılık Sektöründe Çalışanların Tükenmişlik Düzeylerinin Kopenhag Tükenmişlik Kriterlerine Göre Ölçülmesi”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10(2): 245-267.
• Hız G., Karataş A. &Öztekin Uluksar F. (2015). “Konaklama İşletmelerinde Mutfakta İstihdam Edilenlerin Tükenmişlik Sendromu: Marmaris Örneği”. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(2): 7-29.
• Işıkhan V. (2016). “Çalışanlarda Tükenmişlik Sendromu. Akciğer Kanserinde Destek Tedavisi içinde (ss. 366-391), TÜSAD Eğitim Kitapları Serisi, Ankara.
• Kapucu S. (2017). “Hemodiyaliz Hemşirelerinde Tükenmişlik ve Önlemler Hemotükenmişlik”. Bozok Tıp Dergisi, 7(1): 80-87.
• Kazu İ. Y.&Yıldırım D. (2021). “Mesleki Tükenmişlik: Etki Eden Faktörler, Belirtileri ve Sonuçları”. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(2): 462-473.
• Kıvrak, A. ve Kaya, M.(2014), Polislerde Mesleki Tükenmişlik ve Problemli Personelin İşe Kazandırılması, Harmancı, F. M.; Gözübenli, M.; Dağlar, M. (Ed.),"Güvenlik Sektöründe Taktiksel Yöneticilik," içinde (s. 311-332). Nobel Yayınevi
• Konur S. &Alacahan O. (2022). “Kadınların Çalışma Hayatında Yaşadığı Sorunlar ve Tükenmişlik Sendromu: Sivas Merkez İlçe Örneği”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 9(3): 174-196.
• Maslach, C.&Jackson, S. (1981). “The Measurement of Experienced Burnout”. Journal of Occupational Behaviour, 2: 99-113.
• Okat Ç. & Koçak N. (2019). “Yiyecek İçecek İşletmelerinde Çalışanların Tükenmişlik Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”. Gastroia: Journal of Gastronomy And Travel Research, 3(2): 278-303.
• Okray Z., (2018). “Akademisyenlerin Tükenmişlik Düzeyleri: Sistematik Bir Derleme”. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(1): 163-180.
• Otacıoğlu S., (2008). “Müzik Öğretmenlerinde Tükenmişlik Sendromu ve Etkileyen Faktörler”. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15): 103-116.
• Öksüz N.& Özdemir F., (2020). “Halk Eğitim Çalışanlarında İş Stresi ve Tükenmişlik İlişkisi: Hatay Örneği”. Turizm Çalışmaları Dergisi, 2(2): 35-52.
• Polatcı S.& Ardıç K. (2008). “Tükenmişlik Sendromu Akademisyenler Üzerinde Bir Uygulama (GOÜ Örneği)”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 10(2): 69-96.
• Sarıkaya P. (2007). Tükenmişlik Sendromunun Kişilik Özelliklerinden Denetim Odağı ile İlişkisi ve Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi
• Tansel B., (2021). “Adalet Bakanlığı Personelinin Yaşam Doyumu, İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 8(14): 51-66.
• Toğa N., (2016). Örgütsel Adalet Algısının Tükenmişlik Sendromuna Etkisi ve Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi
• Uler E., (2020). “Tükenmişlik ve Örgütsel Tükenmişlik Üzerine Literatür Taraması”. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 2020(06): 36-43