Türkiye Selçuklu Devleti'ndeki Saltanat Mücadelelerinde Çukurova Ermenilerinin Rolü

Yıl 2014, Cilt: 2014 Sayı: 1, 64 - 71, 01.03.2014

Mevlüt Günler

https://doi.org/10.18493/kmusekad.50131

Öz

The period of Seljuks constitutes an important part of the Turkish-Armenian relations that have a long history. The Turkish-Armenian relations which began before the establishment of Great Seljuk State, advanced via winning a new dimension thanks to the conquests towards westward and continued its existence in the period of the Turkey Seljuk State. The relations that continues in the Turkey Seljuks period, took part in the political arena as it did in the social field. One part of the political relations was constituted by the event that Armenian of Çukurova became a party of the struggles of the sultanate in Turkey Seljuks. In this context, in the the prominent struggle of I. Massoud - Malik Arab; while the Armenian baron I. Theodoros (Toros) helped Malik Arab who took refuge of himself, re-establish a military; in another struggle between I Izzeddin Keykâvus and I. Aladdin Keykubad, the Armenian king showing up as the nature of the II. Leon took part in Aladdin Keykubad but later he thought that it is useful for his interests to take place in Izzeddin Keykâvus

Anahtar Kelimeler

-

Türkiye Selçuklu Devleti'ndeki Saltanat Mücadelelerinde Çukurova Ermenilerinin Rolü

Öz

Uzun bir geçmişe sahip Türk-Ermeni ilişkilerinin önemli bir bölümünü Selçuklular dönemi oluşturmaktadır. Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşu öncesinde başlayan Türk-Ermeni ilişkileri, batıya doğru yapılan fetihlerle yeni bir boyut kazanarak gelişmiş ve varlığını Türkiye Selçuklu Devleti döneminde de sürdürmüştür. Türkiye Selçukluları döneminde devam eden ilişkiler, sosyal alanda olduğu gibi siyasi alanda da gerçekleşmiştir. Siyasi olarak öne çıkan ilişkilerin bir bölümünü ise Türkiye Selçuklularında yaşanan saltanat mücadelelerine, Çukurova Ermenilerinin taraf olarak katılması oluşturmuştur. Bu bağlamda öne çıkan I. Mesud – Melik Arab mücadelesinde; Ermeni Baronu I. Toros kendisine sığınan Melik Arab’ın yeniden bir ordu kurmasına yardımcı olurken; I İzzeddin Keykâvus – I. Alâeddin Keykubad arasında geçen diğer bir saltanat mücadelesinde de bizzat Ermeni Kralı II. Leon mahiyetiyle beraber Alâeddin Keykubad’ın yanında yer almış, fakat daha sonra İzzeddin Keykâvus tarafında yer almayı çıkarlarına daha uygun görmüştür

Anahtar Kelimeler

Türk-Ermeni İlişkileri, Selçuklular, I. Mesud, Alâeddin Keykubad, İzzeddin Keykâvus

Kaynakça

• Anna Comnena, (2000), The Alexiad (Aleksiad), In parentheses Publications Byzantine Series, Translated by Elizabeth A. S. Dawes, Cambridge, Ontario.
• Anonim Selçuknâme, (1952), Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi III (Histoire Des Seldjoukides D’asie Mineure) (Selçuknâme), çev. Feridun Nâfiz Uzluk, Ankara.
• Gregory Abû’l-Farac, (1999), Abû’l-Farac Tarih, C. I-II, çev. Ömer Riza Doğrul, TTK yay., Ankara.
• Đbn Bibi, (1996), el-Evamirü’l Ala’iye fi’l-umuri’l-Ala’iye (Selçuk Name), çev. Mürsel Öztürk, C. I-II, Ankara.
• Đbnü’l Azîmî, (2006), Azîmî Tarihi (Selçuklular Dönemiyle Đlgili Bölümler), haz. Ali Sevim, TTK yay., Ankara.
• Đbnü’l-Esir, (1985), el-Kâmil fi’t-Tarih, çev. Abdullah Köse, M. Beşir Eryarsoy, Ahmet Ağırakça, Abdülkerim Özaydın, Redaktör: Mertol Tulum, C. 1-12, Bahar yay., Đstanbul.
• Kerîmüddin Mahmud-i Aksarayî, (2000), Müsâmeretü’lAhbâr, çev. Mürsel Öztürk, TTK yay., Ankara.
• Hetum, (1946), Gorigos Senyörü Hetum Vekayinamesi, çev. Hrant D. Andreasyan, (TTK Kurumunda Basılmamış Nüsha), Đstanbul.
• Mehmed Neşri, (1995), Kitâb-ı Cihan-Nümâ (Neşrî Tarihi), yay. Faik Reşit Unat, Mehmed A. Köymen, C. 1-2, TTK yay., Ankara.
• Müneccimbaşı, (1935), Anadolu Selçukîleri, haz. Hasan Fehmi Turgal, Đstanbul. Niketas Khoniates, (1995), Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), çev., Fikret Işıltan, TTK yay., Ankara.
• Sıbt Đbnu’l-Cevzî, (2011), Mira’âtü’z-Zamân fî Târîhi’l-Ayan (Mira’âtü’z-Zamân fî Târîhi’l-Ayan’da Selçuklular), Seçme, tercüme ve değerlendirme Ali, TTK yay., Ankara.
• Simbat, (1946), Başkumandan Simbat Vekayinamesi (951- 1334), çev. Hrant D. Andreasyan, (TTK Kurumunda Basılmamış Nüsha), Đstanbul.
• Süryani Mihail (Michel le Syrien), (1905), Chronique De Michel le Syrien Patriarche Jacobite D'antioche (1166-1199) (Vekâyinâme), Par. J. B. Chabot, Éditeur Ernest Leroux, Paris.
• Urfalı Mateos, (2000), Vekayi-Nâmesi ( 952-1136) ve Papaz
• Grigor’un Zeyli (1136-1162), çev. Hrant D. Andreasyan, TTK yay., Ankara 2000.
• Urfalı Vahram, (1946), Kilikya Kralları Tarihi, çev. Hrant D.
• Andreasyan, (TTK Kurumunda Basılmamış Nüsha), Đstanbul.
• Vardan Vardapet, (1937), “Türk Fütuhatı Tarihi (889-1269)”, TSD, çev. Hrant D. Andreasyan, Đstanbul.
• Yazıcızâde Ali, (2009), Tevârîh-i Âl-i Selçuk, haz. Abdullah Bakır, Çamlıca yay, Đstanbul.
• Baykara, Tuncer, (1997), I. Gıyaseddin Keyhusrev (1164- 1211) Gazi-Şehit, TTK yay., Ankara.
• Bournoutian, Ani Atamian, (1997), “Cilician Armania”, The Armenian People From Ancient To Modern Times (The Dynastic Periods: From Antiquity to The Fourteenth Century), Edited by Edmund Herzig and Marina Kurkchiyan, Volume I, New York, 273-291.
• Demirkent, Işın, (1996), Türkiye Selçuklu Hükümdarı Sultan I. Kılıç Arslan, TTK yay., Ankara.
• Ersan, Mehmet, (2007), Selçuklular Zamanında Anadolu’da Ermeniler, TTK yay., Ankara.
• Ersan, Mehmet, (2010), “Ortaçağ Ermeni Kaynaklarına Göre Selçuklu Sultanları”, Tarih Đncelemeleri Dergisi, C. XXV, S. 1, Đzmir, 147-154.
• Günler, Mevlüt, (2011), Türkiye Selçuklu Devleti’nde Saltanat Mücadeleleri ve Devlet Đle Toplum Üzerindeki Etkileri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi SBE, Konya.
• Kafesoğlu, Đbrahim, (1981), “Anadolu Selçuklu Devleti Hangi Tarihte Kuruldu”, ĐÜTED, S. 10-11/1979, Đstanbul, 1-28.
• Kafesoğlu, Đbrahim, (2003), Türk Milli Kültürü, Ötüken yay., Đstanbul.
• Kaşgarlı, Mehlika Aktok, (1990), Kilikya Tâbi Ermeni Baronluğu Tarihi, SSAS, Ankara 1990.
• Kaya, Selim, (2006), I. Gıyaseddin Keyhüsrev ve II. Süleyman Şah Dönemi Selçuklu Tarihi (1192-1211), TTK yay., Ankara.
• Kesik, Muharrem, (2002a), “Sultan Melikşah (Şahinşah) ve Sultan I. Mesud Dönemleri”, Türkler, C.VI, Yeni Türkiye yay., Ankara, 547-565.
• Kesik, Muharrem, (2002b), “Türkiye Selçukluları Đle Dânişmendliler Arasındaki Đlişkiler”, Türkler, C.VI, Yeni Türkiye yay., Ankara, 537-546.
• Kesik, Muharrem, (2007), “Pervâne”, mad., DĐA, C. 34, Đstanbul, 244.
• Koca, Salim, (1997), Sultan I. Đzzeddin Keykâvus (1211- 1220), TTK yay., Ankara.
• Koca, Salim, (2003), Türkiye Selçukluları Tarihi (Malazgirt’ten Miryokefalon’a (1071-1176), C. II, Karam yay., Çorum.
• Koca, Salim, (2011), “Selçuklular Döneminde Türk-Ermeni Đlişkileri” Selçuklu Devri Türk Tarihinin Temel Meseleleri, Ankara.
• Merçil, Erdoğan, (2008), Büyük Selçuklu Devleti (Siyasi Tarih), Nobel yay., Ankara.
• Osman Turan, (1977), “Keykâvus I”, mad., ĐA, C. VI, Đstanbul, 631-642.
• Ostrogorsky, Georg, (1991), Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, TTK yay., Ankara.
• Özaydın, Abdülkerim, (2002), “Kılıçarslan II”, mad., DĐA, C. 25, Ankara, 399-403.
• Özaydın, Abdülkerim, (1992), “Danişmendliler”, DGBĐT, C. 8, Çağ yay., Đstanbul, 122-140.
• Peacock, A. C. S., (2004), “Aḥmad of Niǧde’s “al-Walad alShafīq" and the Seljuk Past”, Anatolian Studies, S. 54, 95-107.
• Sertoğlu, Midhat, (1986), Osmanlı Tarihi Lûgatı, Enderun Kitapevi, Đstanbul.
• Sevim, Ali ve Merçil, Erdoğan, (1995), Selçuklu Devletleri Tarihi (Siyaset, Teşkilât ve Kültür), TTK yay., Ankara.
• Sevim, Ali, (1983), Genel Çizgileriyle Selçuklu-Ermeni Đlişkileri, TTK yay., Ankara.
• Solmaz, Sefer, (2001), Danişmendliler Devleti ve Kültürel Mirasları, Basılmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi SBE, Konya.
• Sümer, Faruk, (2002a) “Keykâvus I”, mad., DĐA, C. 25, Ankara, 352-353.
• Sümer, Faruk, (2002b) “Keykubad I”, mad., DĐA, C. 25, Ankara, 358-359.
• Sümer, Faruk, (2004), “Mesud I”, mad., DĐA, C. 29, Ankara, 339-342.
• Şeşen, Ramazan, (1992), “Eyyubîler”, DGBĐT, C. 6, Çağ yay., Đstanbul.
• Tritton, A. S. and Gibb, H. A. R., (1933), “The First and Second Crusades from an Anonymous Syriac Chronicle”, JRASGBI, Cambridge University Press, No. 2, Apr., 273-305.
• Turan, Osman, (1993), Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi yay., Đstanbul. Uludağ, Süleyman, ve Ocak, Ahmet Yaşar, (1996), “Fütüvvet”, mad., DĐA, C. 13, Đstanbul, 259-263.
• Uyumaz, Emine, (2003), Sultan I. Alâeddîn Keykubad Devri Türkiye Selçuklu Devleti Siyasî Tarihi (1220-1237), TTK yay., Ankara.
• Zekiyan, Boghos Levon, (2005), “Christianity to Modernity” ,The Armenians (Past and present in the making of national identity ), Edited by Richard G. Hovannisian, USA-Canada, s. 41-64.