Ekolojik Turizm ve Sürdürülebilir Kırsal Kalkınma

Yıl 2012, Cilt: 2012 Sayı: 1, 11 - 29, 01.03.2012

Şafak Kaypak

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Ekolojik Turizm ve Sürdürülebilir Kırsal Kalkınma

Öz

Bu çalışmanın amacı, son zamanlarda büyük gelişme gösteren ekolojik turizmin kırsal kalkınmanın sürdürülebilirliği açısından önemini vurgulamaktır. Turizm sektörü, günümüzde ekonomik ve sosyal getirileriyle büyük bir potansiyel haline gelmiştir. Küreselleşme olgusuna bağlı olarak, dünyada birçok sektörde olduğu gibi turizm sektörü de bir takım değişimlere sahne olmuştur. Dünyadaki yeni turizm eğilimleri, değişen talebe bağlı olarak, tarih, sağlık, doğa, kültür ve kırsal turizm yönünde gelişmektedir. Bu tarz turistik arz potansiyeline sahip ülkeler turizm talebine bağlı olarak geliştirdikleri yeni turizm politikalarıyla kırsal kalkınmayı gerçekleştirebilmektedirler. Bu ülkelerin bir tanesi de Türkiye’dir. Türkiye coğrafik konumundan dolayı tarih, sağlık, kültür ve kırsal turizm gibi çok sayıda seçeneğe sahiptir. Bu seçeneklerin en önemlilerinden biri de ekolojik turizmdir. Turizmin bir alt sektörü olan ekoturizm seyahat ve açık hava aktivitelerinin birleşimiyle oluştuğundan, tek aktiviteli diğer alt sektörlerin iki katı turizm büyümesine sahiptir. Ancak, uygulamalar başladığında karşılaşılan en önemli sorun, onun da sürdürülebilirliği olmuştur. Bu çalışmada ekolojik turizmin sürdürülebilir kırsal kalkınmada yeri ve önemi üzerinde durulacaktır. Sürdürülebilir nitelik taşımayan hiçbir turistik eylemin uzun süreli olamayacağını vurgulayan bu çalışmanın, bu konudaki bilinci arttıracağı düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

Turizm, Ekolojik Turizm, Sürdürülebilir Kalkınma, Kırsal Kalkınma

Kaynakça

• Acar, M. (2008), “Tarım ve Kalkınma”, Kalkinma Ekonomisi, Ed. S.Taban ve M. Kar, Ekin Yayınları, Bursa, s.159-184.
• Akpınar, E. ve Bulut Y. (2010), “Ülkemizde Alternatif Turizm Bir Dalı Olan Ekoturizm Çeşitlerinin Bölgelere Göre Dağılımı ve Uygulama Alanları”, III. Ulusal Karadeniz Ormancilik Kongresi 20-22 Mayis Cilt: IV, s.1575-1594
• Aktakas, Başak G. (2006), Bölgesel/Yerel Kalkınma, Bölgesel Gelişme İçin Bir Model Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi , Adana.
• Altan, Ş. (2006), “Türkiye’de Ekoturizm Uygulamaları ve Ekonomiye Katkıları”, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İktisat Anabilim Dalı, Niğde.
• Altıparmak, M. (2002), Turizm Çeşitlendirilmesi Sürdürülebilir Turizm ve Planlama, Turizm Bakanlığı 2. Turizm Şurası Bildirileri, Ankara.
• Altunbaş, D. (2004), “Uluslararası Sürdürülebilir Kalkınma Ekseninde Türkiye’deki Kurumsal Değişimlere Bir Bakış”, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Biga İİBF Yönetim Bilimleri Dergisi, Sayı:1-2, Yıl:2003-2004, s.103-118
• Arslan, Y. (2005), Erdek ve Çevresinin Ekoturizm Açısından Değerlendirilmesi, http://sbe.balikesir.edu.tr/ dergi/edergi/c8s13/makale/c8s13m12.pdf, (Son Erişim Tarihi:28.9.2009).
• Atalık, G. ve Gezici, F. (1994), Çevre Duyarlı Planlama Kapsamında Turizm Eylemlerinin Değerlendirilmesi, 4. Ulusal Bölge Bilimi/Bölge Planlama Kongresi Bildirileri, KTÜ Mühendislik Mimarlık Fakültesi Trabzon.
• Avcıkurt, C. (1997), Avrupa Birliği İle Bütünleşme Sürecinde Türk Turizmi Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, BAÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Burton, F. (1998), “Can Ecotourism Objectives Be Achieved?”, Annals Of Tourism Research, 25(3), P.757.
• Bakırcı, M. (2002). “Ekoturizm”, İkinci Turizm Şurasi Bildiriler, Cilt. II, 12-14 Nisan 2002, Turizm Bakanlığı, Ankara.
• Bakırcı, M. (2007), Türkiye’de Kırsal Kalkınma Kavramlar- Politikalar- Uygulamalar, 1. Baskı, Nobel Yayınları, Ankara.
• Başkaya, F, (2000). Kalkınma İktisadının Yükselişi ve Düşüşü, İmge Kitabevi, Ankara.
• Beyhan, Ş. Gülin ve Ünügür, S. Mete (2005), “Çağdaş Gereksinmeler Bağlamında Sürdürülebilir Turizm ve Kimlik Modeli”, İTÜ Dergisi/A, Cilt: 4, Sayı:2, S.79-87.
• Boyer, Zekai M. (1992), Turizme Giriş, Küre Ajans Yayını, İstanbul.
• Cengiz, T. ve Çelem, H. (2003), “Kırsal Kalkınmada Analitik Hiyerarşi Süreci (Ahs) Yönteminin Kullanımı”, K.A.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 1-2, S.144- 153.
• Çağatay A., Yurtsever M. ve Kırış R. (2002), “Eko- Turizm İçin Mekân ve Yerel Toplulukların Katılımının Planlanması”, II. Turizm Şurasi Bildirileri Cilt II. 12–14 Nisan Turizm Bakanlığı, Ankara.
• Çağlar, Y. (1986), Köy-Köylülük ve Türkiye’de Köy Kalkınması Sorunu, Ziyaretçiler Derneği Yayını, Ankara.
• Çeken, H., Karadağ, L ve Dalgın T. (2007), “Kırsal Kalkınmada Yeni Bir Yaklaşım Kırsal Turizm ve Türkiye’ye Yönelik Teorik Bir Çalışma”, Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 8/1, s.1-14.
• Çetiner, E. (1998), Turizmde Bölgesel Kalkınma, Verimlilik ve Kaynakların Etkin Kullanımı, I. Turizm Şurası, Turizm Bakanlığı, Ankara.
• Çevirgen A. (2004), Edremit Yöresinde Ekoturizme Yönelik Bir Talep Araştırması, http://sbe.balikesir.edu. tr/dergi/edergi/c7s12/makale/c7s12m3.pdf., (Son Erişim Tarihi: 25.9.2009).
• DPT (2000), Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Kırsal Kalkınma Özel İhtisas Komisyonu Raporu, http:// www.dpt.gov.tr/DocObjects/Download/3137/oik538. pdf, (Son Erişim Tarihi: 20.04.2010).
• DPT (2003), İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, Ankara.
• DPT (2006a), Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi, ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan9.pdf, (Son Erişim Tarihi: 28.9.2009).
• DPT, (2006b), Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.
• Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu (1987). Ortak Geleceğimiz, Çev: Belkis Çorakçı, Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını, Ankara.
• Eralp, Z. (1974). Turizmin Toplumsal Değişme Sosyal Ekonomik Etkisi, AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Eraktan, G. ve Yıldırak, N. (1989). Türkiye’de Kırsal Kalkınma Stratejileri ve Politikaları, Friederich Ebert Vakfı Yayını, Ankara.
• Erdoğan, N. (2003), Çevre ve (Eko) Turizm, Erk Yayınları, Ankara.
• Erdogan, N., and Baris E. (2007), “Environmental Protection Programs And Conservation Practices Of Hotels İn Ankara Turkey” Tourism Management, 28 (2), p. 604–614.
• Garrod, B. and Fyall, A. (1998), “Beyond The Rhetoric Of Sustainable Tourism?”, Tourism Management, Vol.19, No.3, Pp. 199-212, Elsevier Science Ltd, Printed In Great Britian.
• Geray, C. (1999), “Kırsal Kalkınma Yöneltileri, İlçe Yerel Yönetimi ve İlçe Köy Birlikleri”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, C.8, Sayı: 2, Ankara.
• Gössling, S. Hansson, Borgström, C., Horstmeier, O. Saggel, S. (2002), “Ecological Footprint Analysis As A Tool To Assess Tourism Sustainabilty”, Ecological Economics, pp:199-211, Elsevier Science Ltd.
• Gülçubuk, B. (2002), Kırsal Kalkınma Politikaları, www.kirsalcevre.org.tr/_html/tur/yayinlarimiz/ dyayinlar/kirsal_kalkinma_politikalari_bulentg.pdf, (Son Erişim Tarihi:23.05.2010).
• Gülçubuk, B. (2005), Önce Doğa, Önce İnsan, www. bugday.org/article.php?ID=758, (23.05.2010).
• Gülçubuk, B. (2009). “Kırsal Kalkınma Kavramlar, Uygulama Esasları ve Dikkat Noktaları”, http://www. dogaegitimi.org/egitim/kirsalkalkinma.doc, (Son Erişim Tarihi: 23.05.2010).
• Gülçubuk, B. ve Karabıyık, E. (2002). Avrupa Birliğine Uyum Sürecinde Türkiye’nin Kırsal Kalkınma Politikası ve Yükümlülükleri, Türkiye V. Tarım Ekonomisi Kongresi, 18-20 Eylül, 2002, Erzurum.
• Gürlük, S. (2001). Dünyada ve Türkiye’de Kırsal Kalkınma Politikaları ve Sürdürülebilir Kalkınma http:// iktisat.uludag.edu.tr/dergi/11/18-serkan/18-serkan.html, (Son Erişim Tarihi: 22.11.2003)
• Haan, L, J. (2000). Globalization, Localization And Sustainable Livelihood, Sociologia Ruralis, Volume 40, Number 3, July 2000, pp.339-365.
• Han, E. Kaya, Ayten A. (2008), Kalkınma Ekonomisi Teori ve Politika, 6. Baskı, Nobel Yayınları: Ankara.
• Hunter, C. (1997). “Sustainable Tourısm As An Adaptıve Paradigm”, Annals Of Tourism Resarch, Vol.24, No.4, Pp. 850-867, Printed In Great Britian.
• Işık N. ve Baysal D. (2011), “Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Türkiye’de Kırsal Kalkınma Politikaları: Genel Bir Değerlendirme”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C:12, S: 1, http://iibfdergi.cumhuriyet.edu.tr/ archive/8217, s.165-186, (Erişim Tarihi: 25.05.2011).
• Inskeep, E. (1991). “Tourisra Planning; An İntegrated and Sustainable Development Aproach”, Van Nosrand Reinhold, New York.
• Johnson, D. (2002). “Environmentally Sustainable Cruise Tourism: A Reality Check”, Marine Policy, pp. 261-270, Elsevier Science Ltd.
• Leung, Y. Marion, J. L., and Farrell, T. A. (2001), “The Role of Recreation Ecology” in Sustainable Tourism and Ecotourism McCool, S. ve R. N. Moisey (eds), Tourism, Recreation, and Sustainability: Linking Culture and the Environment. NY: CAB International pp. 21-39.
• Karaman, A. (1996). Sürdürülebilir Turizm Planlaması İçin Ekolojik Bir Çerçeve, Sürdürülebilir Turizm; Turizm Planlamasına Ekolojik Yaklaşım, 19. Dünya Şehircilik Günü Kolokyumu, Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul.
• Karaman, N. (2004), “Sürdürülebilir Turizm ve Türkiye”, http://www.arkitera.com/arkitera/index.html, (Son Erişim Tarihi: 12.01.2010)
• Kahraman, N. ve Türkay O. (2004). Turizm ve Çevre, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Kanatlı M. (2008), Havza Planlamasında Sürdürülebilir Kırsal Kalkınma ve Önemi, http://www.e kutuphane.imo.org.tr/pdf/10938.pdf, TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi, s.297-307. (Son Erişim Tarihi: 15.06.2011).
• Kaya, E. (2010), “Kentsel Kalkınma ve Sivil Toplum Kuruluşları”, Yerel Siyaset Temmuz C.10/ S. php?goster=ayrinti&id=120
• Kaynak, M. (2005), Kalkınma İktisadi ve Politikası, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Kernel, P. (2005), “Creating And Implementing A Model For Sustainable Development In Tourism Enterprises” Journal Cleaner Production, Pp. 151-164, Elsevier Science Ltd.
• Keyder, Ç ve Yenal, Z, (2004), “Kalkınmacılık Sonrası Dönemde Türkiye’de Kırsal Dönüşüm Eğilimleri ve Sosyal Politikalar”, Küresel Düzen, Birikim, Devlet ve Siniflar, Der. Köse, A.H, Şenses, F ve Yeldan, E, İletişim Yayınları, İstanbul, s.357-383.
• Kırsal Kalkınma Çalıştayı (2008), Çalıştay Raporu, 27–28 Kasım 2008, Ankara.
• Kozak, N. (2008), Genel Turizm Bilgisi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Yayını, Eskişehir.
• Kurdoğlu, O. (2001), Koruma Alanları ve Ekoturizmin Karadeniz Bölgesi Açısından İrdelenmesi, Orman ve Av, Türkiye Ormancılar Derneği Yayını, Sayı 4.
• Köklü, A. (1976), Makro İktisat. S Yayınları. Ankara
• Lordkipanidze, M., Brezet, H. and Backman, M. (2005), “The Entrepreneurship Factor In Sustainable Tourism Development” Journal Cleaner Production, pp. 787-798, Elsevier Science Ltd.
• May, V. (1991). “Tourism, Environment And Development”, Tourism Management, 12 (2)
• Mengi, A ve Algan, N, (2003), Küreselleşme ve Yerelleşme Çağında Bölgesel Sürdürülebilir Gelişme, AB ve Türkiye Örneği, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• OECD (2001). Policy Brief, Sustainable Development: Critical Issues, September, http://www. oecd.org/dataoecd/29/9/1890501.pdf, Tarihi:18.04.2006). (Son Erişim
• Olgun A. (2004), Kırsal Kalkınmada Sorunlar ve Yeni Yaklaşımlar, Türkiye 6. Tarım Ekonomisi Kongresi. Tokat.
• Ovalı, P. K.. (2006), Farklı Turist, Farklı Turizm, Farklı Mimari: Çevreci Turist, Ekolojik Turizm, Ekolojik Turizm Mimarisi, Turizm ve Mimarlık Sempozyumu, TMMOB Antalya Şubesi, Antalya.
• Özkaya T, ve Ark. (2002), Yüceli Bölgesi Alan Çalışması Raporu 2002 GAP Bölge Kalkınma İdaresinin Sürdürülebilir Kırsal Kalkınma, Planlama ve Yatırımların Geliştirilmesinde Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesi, T.C. Başbakanlık GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Ankara .
• Öztunalı-Kayır, G. (1998), “Batı Akdeniz Kıyıları Taşıma Kapasitesi ve Ekoturizm”, Türkiye Kıyıları 98, Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları, II. Ulusal Konferans Bildirileri Kitabi.
• Öztürk, Y., Yazıcıoğlu, İ. (2002), “Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Alternatif Turizm Faaliyetleri Üzerine Teorik Bir Çalışma”, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 190, Ankara.
• Rıchardson, M., (1995), Güneydoğu Anadolu’nun Sürdürülebilir Kalkınma Potansiyeli, Tes-Ar Yayınları, No:15, Ankara.
• Ruttan, V. (1988), “Cultural Endowments And Economic Development:What Can We Learn From Anthropology?”, Economic Development and Cultural Change, Vol:36, No:3, pp.247- 71
• Schleicher-Tappeser, R. and Strati, F. (1999), Progress Towards Sustainable Regional Development. A Review of Results from the EU Research Programme on Human Dimensions of Environmental Change, Luxembourg Office for Official Publications of the European Communities, www.sqm praxis.net/info/old/download/ SD, (Son Erişim Tarihi:15.05.2007).
• Soykan, F. (2006), Avrupa’da Kırsal Turizme Bakış Kazanılan Deneyim, II. Balıkesir Ulusal Turizm Kongresi, 20-22 Nisan 2006.
• Şenses, F, (2001), “Gelişme İktisadı ve İktisadi Gelişme: Nereden Nereye?”, İletişim Yayinlari, Der: Şenses, F, “Kalkınma İktisadının Yükselişi ve Gerilemesi”, İstanbul, s.93-129.
• Turizm Bakanlığı (1999), Turizm Terimler Sözlüğü, Ankara.
• Turizm Bakanlığı (2003), Türkiye’nin Turizm Değerleri I, Ankara.
• Usta Ö. (2001), Genel Turizm, Anadolu Matbaacılık, İzmir.
• Ulusal Çevre ve Kalkınma Programı (2004), Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi Johannesburg Uygulama Planı, Kardelen Ofset, Ankara.
• Uzunpınar, A. (2008), Katılım Öncesi AB Kırsal Kalkınma Politikası ve Türkiye’de Uygulanacak IPARD Programı Kapsamında Proje Hazırlama, Değerlendirme ve Seçim Süreci, http://diabk.tarim.gov.tr, (Son Erişim Tarihi: 25.05.2010).
• Yarcan Ş. (1996), Türkiye’de Turizm ve Uluslararasılaşma, Boğaziçi Üniversitesi Yayını, İstanbul.
• Yavillioğlu, C. (2002), “Kalkınmanın Anlambilimsel Tarihi ve Kavramsal Kökenleri”, Cumhuriyet Üniversitesi İ.İ.B.F.Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, s.59-77
• Yıldırak, N. (1991), Tarım Kesiminde Gözlenen Toplumsal Değişme, 1980–1990 Türkiye Tarımı Sempozyumu 7-9 Ocak 1991, Ankara, www.abgs.gov.tr www.die.gov.tr, (Son Erişim Tarihi: 23.05.2009)
• Yunis, E. (2001), Sürdürülebilir Turizm Kalkınması, Ekoturizm Gelişim Konferansı, 2-4/11/2001, Selanik, Yunanistan. http://www.novitas.com.tr/eko.html, (Son Erişim Tarihi: 2.05.2009)
• Yücel, C. (2002), Turizmde Yükselen Değer: Ekoturizm, TÜRSAB, Ar-Ge Departman, Nisan, http:// www.tursab.org.tr/content/turkish/istatistikler/akrobat/ CESIT/02niEko.pdf, (Son Erişim Tarihi: 25.06.2010)
• Yürik, Esin Ö. (2002), Turizmin Geleceği: Ekoturizm, Türkiye’nin Alternatif Turizm Potansiyeli Güncel Sorunlar Konferansı, 3-4 Mayıs, Çankırı, http://www. ekoturizm.com, (Son Erişim Tarihi:13.07.2010)
• Weaver, D. B. (1999), “Magnitude of Ekoturizm in Costa Rica and Kenya”, Annals of Tourism Research, Volume 26, Issue 4, October 1999, Pages 792-816. Griffith University, Australia.
• Western, D. (1993), “Defıning Ecotourism”, Ecotourism: A Guide For Planners &Managers. Cited in, Kreg Lindberg, Donald E. Havvkins, North Bennington: The Ecotourism Society, p.8.
• Wilson, M. (2003), “Corporate Sustainability: What is It and Where does It Come from?” Ivey Business Journal, March/April, pp.1-5., www.unescap.org/tid/ publication/indpub2565_chap1.pdf, Son Erişim Tarihi: 25.05.2011).
• WTO (1998), Guide for Local Authorities on Developing Sustainable Tourism; World Tourism Organization, Madrid.
• http://www.ekoturizmdernegi.org.
• http://ekutup.dpt.gov.tr
• http://www.turcev.org/mavibayrak/ekoturizm.html
• http://www.un.org.tr/index.php.