FENOMENOLOJİK YÖNTEM: TEORİK TEMELLERİ VE UYGULAMASI

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 47, 694 - 708, 31.12.2024

Şeyma Akın

https://doi.org/10.18493/kmusekad.1458316

Cited By: 1

Öz

Bilginin kaynağı ve geçerliliği sosyal bilimlerde sürekli bir tartışma konusu olagelmiştir. Pozitivist yaklaşımla bilgi elde eden doğa bilimlerine kıyasla sosyal bilimler yöntemlerini nispeten daha geç geliştirebilmiştir. Fenomenoloji, doğa bilimlerinin yöntemi dışında bir yöntem arayışı çerçevesinde felsefi bir tartışmayla başlamış ve daha sonra bir yöntem olarak ortaya atılmıştır. Yöntem zaman içinde daha yaygın uygulanır hale gelmiş, günümüzde fenomenolojik çalışmalar çoğalmış ve birçok disiplinde uygulanır hale gelmiştir. Ancak bazı araştırmalarda fenomenolojiye basit bir veri toplama yöntemi olarak başvurulduğu ve zaman zaman sadece bir mülakat yöntemine indirgenerek uygulandığı görülmektedir. Oysa fenomenoloji, felsefi bir tartışma içinden doğmuş ve sonunda bir araştırma yöntemi olarak ortaya konmuştur. Bu makale, özellikle sosyal bilim alanında bir araştırma yöntemi olarak kullanılan fenomenolojinin kökenlerini, gelişimini ve sosyal bilime yansımasını ele almıştır. Bu bağlamda öncelikle Edmund Husserl ve fenomenolojik yaklaşımı ortaya konmuş, ardından Alfred Schütz’ün perspektifi, ileri sürdüğü yöntemler ve bunların sosyal bilimdeki yansımaları tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Husserl, Schütz, sosyal bilimde yöntem, sosyoloji ve fenomenolojik yöntem., Fenomenoloji

Etik Beyan

Etik başvurusu gerektiren bir çalışma olmadığından etik kuruldan onay alınmamıştır.

PHENOMENOLOGY: THEORETICAL BACKGROUND AND ITS IMPLEMENTATION

Öz

The source and validity of knowledge has been a separate topic of discussion when it comes to social sciences. In contrast to natural sciences, social sciences were relatively late to develop its own methods. Phenomenology began with a philosophical discussion in the search for a method and in the process, has become widely applied and has provided a basis for new approaches to important sociologists. Today, phenomenological studies have increased considerably; however, in some studies, it is seen that phenomenology is used as a simple data collection method or considered as an interview technique. Phenomenology was born out of a philosophical debate and was put forward as a research method. This article discusses the origins and development of phenomenology, its application in social science and its effects on disciplines and its limitations. In this context, especially the perspective of Husserl and Schütz and the methods they put forward in social science were discussed.

Anahtar Kelimeler

Phenomenology, Husserl, Schütz, Methods in Social Sciences, Sociology and Phenomenological Method

Kaynakça

• Baker, C., Wuest J. ve Stern P. N. (1992). Method Slurring: the Grounded Theory/ Phenomenology Example. Journal of Advanced Nursing, 17,1355-1360.
• Barber, M. (2014). Alfred Schutz. Edward N. Zalta (Ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy içinde (Spring 2014 Edition), http://plato.stanford.edu/ archives/spr2014/entries/schutz/.
• Bevan, M. T. (2014). A Method of Phenomenological Interviewing. Qualitative Health Research, 24(1), 136 –144.
• Blume, T. (2003). Handwörterbuch Philosophie. (Haz. Wulff D. Rehfus). Göttingen: Vandenhoeck ve Ruprecht.
• DiCicco-Bloom, B. ve Crabtree, B. F. (2006). The Qualitative Research Interview. Medical Education, 40, 314– 321.
• Duignan, B. (Ed.) (2010). The 100 Most Influential Philosophers of All Time. New York: Britannica Educational Publishing.
• Eberle, T. S. ve Srubar, I. (2010). Schütz Zur Methodologie der Sozialwissenschaften. Konstanz: UVK. http://www.uvk.de/uploads/tx_gbuvkbooks/ PDF_L/9783896697455_L.pdf.
• Englander, M. (2012). The Interview: Data Collection in Descriptive Phenomenological Human Scientific Research. Journal of Phenomenological Psychology, 43, 13–35.
• Giorgi, A. (1997). The Theory, Practice, and Evaluation of the Phenomenological Method as a Qualitative Research Procedure, Journal of Phenomenological Psychology, 28(2), 235-260.
• Guerrero-Castañeda, R.F., Menezes, T.M.O. ve Ojeda-Vargas, M.G. (2017). Characteristics of the Phenomenological Interview in Nursing Research. Rev Gaúcha Enferm. 38(2), 1-5.
• Guest G., Arwen, B. ve Johnson, L. (2006). How Many Interviews Are Enough? An Experiment with Data Saturation and Variability. Field Methods, 18(1), 59–82.
• Høffding, S. ve Martiny, K. (2016). Framing a Phenomenological Interview: What, Why and How. Phenomenology and the Cognitive Sciences, 15, 539–564.
• Husserl, E. (1950). Die Idee der Phänomenologie. (Haz. Walter Biemel). The Hague: Martinus Nijhof.
• Husserl, E. (1976). Die Krisis der Europaischen Wissenschaften und die transzendentale Phanomenologie. (Haz. Walter Biemel). The Hague: Martinus Nijhof.
• Husserl, E. (2005). Einführung in die Phänomenologie der Erkenntnis, (Haz. Elisabeth Schuhmann). Springer.
• İlerisoy, M. (2023). Nitel bir Araştırma Yöntemi Yorumlayıcı Fenomenolojik Analiz. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(46), 509-527.
• Karagöz Yeke, Y. (2015). Edmund Husserl Fenomenolojisi Açısından Hukuka Bakış. Beytulhikme An International Journal of Philosophy, 5(2), 33-67.
• King, D. (2014). Deep Swimming and Murky Waters: Phenomenological Interviewing - Reflections from the Field. Education Journal, 3(3), 170-178.
• Lester, S. (1999). An Introduction to Phenomenological Research, Taunton UK, Stan Lester Developments (www.sld.demon.co.uk/resmethy.pdf).
• Moran, D. ve Cohen, J. (2012). The Husserl Dictionary, Continuum International Publishing.
• Morat, D. (2008). Verstehen als Gefühlsmethode. Zu Wilhelm Diltheys hermeneutischer Grundlegung der Geisteswissenschaften. Jensen, U. ve Morat, D. (Ed.), Rationalisierungen des Gefühls Zum Verhältnis von Wissenschaft und Emotionen 1880-1930 içinde (ss. 101-118), München: Wilhelm Fink Verlag.
• Moustakas, C. (1994). Phenomenological Research Methods, Thousand Oaks: Sage.
• Norlyk A. ve Harder, I. (2020). What Makes a Phenomenological Study Phenomenological? An Analysis of Peer-Reviewed Empirical Nursing Studies. Qualitative Health Research, 20(3), 420-431.
• Odongo, I. ve Ntara, C. (2024). Role of Phenomenology in Management Research. Int. J. Management Concepts and Philosophy, 17(4), 427–441.
• Outhwaite, W. (2006). Modern Social Thought, Blackwell Publishing.
• Öktem, Ü. (2005). Fenomenoloji ve Edmund Husserl'de Apaçıklık (Evidenz) Problemi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 45(1), 27-55.
• Ritzer, G. (2007). The Blackwell Encyclopedia of Sociology. Blackwell Publishing.
• Schütz, A. (1932). Der Sinnhafte Aufbau der Sozialen Welt: Eine Einleitung in die Verstehende Soziologie. Wien: Springer.
• Schutz, A. ve Luckmann, T. (1974). The Structures of the Life-World I. London: Heinemann.
• Schütz, A. ve Luckmann, T. (1989). The Structures of the Life-World II. (Çev. Richard M. Zaner ve David J. Parent). Evanston: Northwestern University Press.
• Schutz, A. (2011). Collected Papers v. Phenomenology and the Social Sciences, Lester Embree (Ed.) Springer.
• Smelser, J. N. (1997). Problematics of Sociology: the Georg Simmel Lectures 1995. University of California Press.
• Smith, J. A. ve Osborn, M. (2004). Interpretative Phenomenological Analysis. Glynis M. Breakwell, Doing Social Psychology Research içinde (s. 229-254). Blackwell Publishing.
• Srubar, İ. (2007). Phänomenologie und Soziologische Theorie. VS Verlag.
• Störig, H. J. (1993). Kleine Weltgeschichte der Philosophie. Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag.
• Turley, E. L., Monro, S. ve King, N. (2016). Doing it Differently: Engaging Interview Participants with Imaginative Variation. Indo­Pacific Journal of Phenomenology, 16 (1­2), 153­162.
• Turowetz, J., Hollander, M. ve Maynard, D. W. (2016). Ethnomethodology and Social Phenomenology. Seth Abrutyn, Handbook of Contemporary Sociological Theory içinde (ss. 387–410). Springer.
• Wallace, R. A. ve Wolf, A. (2012). Çağdaş Sosyoloji Kuramları, Klasik Geleneğin Genişletilmesi. Leyla Elburuz ve M.Rami Ayas (Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• West, D. (2005). Kıta Avrupası Felsefesine Giriş, Rousseau, Kant ve Hegel’den Foucault ve Derrida’ya, Ahmet Cevizci (Çev.). İstanbul: Paradigma.
• Wilson, T. D. (2002). Alfred Schutz, Phenomenology and Research Methodology for Information Behaviour Research. http://www.informationr.net/tdw/publ/papers/schutz02.html.
• Wiltsche, H. A. (2015). Intuitions, Seemings, and Phenomenology. Teorema: Revista Internacional de Filosofía, 34(3), 57–78.
• Wolff, K. H. (2002). Fenomenoloji ve Sosyoloji. Harun Rızatepe (Çev.), Bottomore, Tom ve Nisbet, Robert, Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi içinde (ss. 497-553.) Mete Tunçay ve Aydın Uğur (Haz.), Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Yüksel, P. Ve Yıldırım, S. (2015). Theoretical Frameworks, Methods, and Procedures for Conducting Phenomenological Studies in Educational Settings. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, January 2015, 6(1): 1-20.
• Zahavi, D. (2014), Yönelimsellik ve Bilinç, Kaygı, Çağlar Koç (Çev. ).Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 22, 167-182.