Türk Hemofili B Hastalarında Faktör IX Geni Mutasyonları

Yıl 2005, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 6, 01.04.2005

Oğuz Çilingir M. Hamza Müslümanoğlu Muhsin Özdemir Kaan Kavaklı Mustafa Solak Sevilhan Artan

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Türk Hemofili B Hastalarında Faktör IX Geni Mutasyonları

Öz

Hemofili B hastalığının nedeni, kanın temel fonksiyonları arasında bulunan koagülasyon mekanizmasında etkin olan faktör IX’un konjenital eksikliği veya disfonksiyonel olmasıdır. Faktör IX’u kodlayan gen, X kromozomunun q27.1 bandında lokalize olup, 34 kilobaz (kb) uzunluğunda ve 8 ekzon ile 7 introndan oluşmaktadır. Hem genotipik hem de fenotipik olarak oldukça heterojen bir yapıda olan hemofili B hastalığının şiddeti, gendeki mutasyonun lokalizasyonu ve yapısıyla yakından ilgilidir. Bu çalışmadaki temel amaç, yüksek heterojenite gösteren faktör IX geninde, hızlı, efektif ve kesin sonuç veren otomatik kapiller jel elektroforezi ile DNA baz dizileme yöntemini kullanarak, kesin moleküler tanıya gidilmesi, yöntemin avantajlarının belirlenmesi ve Türk popülasyonundaki mutasyon profilinin ortaya çıkartılmasına yönelik çalışmalara ışık tutmasıdır. Yapılan çalışmada, klinik olarak tanısı konmuş 13 hemofili B hastasında, otomatik kapiller jel elektroforezi yöntemi ile DNA dizi analizi yapılarak mutasyonlar taranmış ve 2’si yeni olmak üzere 11 farklı mutasyon tanımlanmıştır. Tespit edilen mutasyonlar en çok ( %33 ) 8. ekzon bölgesinde gözlenmiştir. Ayrıca, faktör IX geninin CpG’den zengin bölgelerinde mutasyonların daha çok ( %36 ) olduğu görülmüş ve missens mutasyonların faktör IX geninde hastalığa en fazla ( %46 ) neden olan mutasyon tipi olduğu, literatürle de uyum gösteren bir şekilde ortaya konmuştur. Sonuç olarak, kapiller DNA dizi analizi yönteminin, faktör IX geni mutasyonlarının tanımlanmasında hızlı ve etkili bir yaklaşım olduğunu ve bu çalışmanın sonuçlarının, Türk popülasyonunun faktör IX geni mutasyon profilinin belirlenmesi ile ilgili başka çalışmalara da ışık tutacağını düşünmekteyiz

Anahtar Kelimeler

Hemofili B, otomatik kapiller jel elektroforezi, DNA baz dizilemesi, moleküler tanı, faktör IX

Kaynakça

• Biggs R, Spooner RJD: National survey of haemophilia and Christmas disease patients in the United Kingdom. Lancet, 1978; 1: 1143.
• Fraser BM, Poon MC, Hoar DI: Identification of factor IX mutations in haemophilia B: application of polymerase chain reaction and single strand conformation analysis. Hum Genet, 1992; 88: 426- 430.
• Giannelli F, Green PM, High KA, Sommer S, Poon, MC, Ludwing M, Schwaab R, Reitsma PH, Goossens M, Yoshioka A, Brownlee GG: Haemophilia B: database of point mutations and short additions and deletions fourth edition. Nucleic acids: Research, 1993; 13: 3075-3087.
• Martinez PA, Romey MC, Schued JF, Gris JC, Demaille J, Claustres M: Factor IX gene mutations causing haemophilia B: comparison of SSC screening versus systematic DNA sequencing and diagnostic application. Hum Genet, 1994; 94: 287-290.
• Vivian CP, Lau AP, Chan TK: A novel haemophilia B defect due to partial duplication of the factor IX gene. British Journal of haematology, Hong Kong, 1994; 86: 601-609.
• Weikuan G, Marjory B, James C, Jharna R, Kunal R: Distinct Mutations Cause Severe Haemophilia B in Two Unrelated Canine Pedigrees. Thromb Haemost, 1999; 82: 1270-1275.
• Green PM, Bentley DR, Miboihon RS, Nilsson IM, Giannelli F: Molecular pathology of haemophilia B. The EMBO Journal, 1989; 4: 1067-1072.
• Green PM, Montandon AJ, Bentley DR, Gianelli F: Genetics and Molecular Biology of Hemophilias A and B. Blood Coagulation and Fibrinolysis, 1991; 2: 539-565.
• Limentoni SA, Furie BC, Frie B: The Biochemistry of factor IX. Hemostasis and Thrombosis, JB. Lippincott Company, Philadelphia, 1994.
• Bowen DJ: Haemophilia A and haemophilia B: Molecular insights.
• Knöll A, Ketterling RP, Sommer SS: Absence of somatic masaicism in 17 families with haemophilia B: an analysis with a sensitivity 10-to 1000- fold greater than that of sequencing gel. Hum Genet, 1996; 98: 539-545.
• Attali O, Vinciguerra C, Trzeciak MC, Durin A, Pernod G, Gay V, Menart C, Sobas F, Dechavanne M, Negtler C: Factor IX gene Analysis in 70 Unrelated Patient with Haemophilia B: Description of 13 New Mutation. Thromb Haemost, 1999; 82: 1437- 42.
• Costa JM, Ernault P, Vidaud D, Vidaud M, Meyer D, Laveigne JM: Fast and Efficient Mutation Detection Method Using Multiplex PCR and Cycle Sequencing. Thromb Haemost, 2000; 83: 244-247.
• http://www.uwds.ac.uk/molgen http://www.umds.ac.uk/molgen
• Poon MC, Anand S, Fraser BM Hoar DI, Sinclair GD: Haemophilia B carrier determination based on family specific mutation detection by DNA single strand conformation analysis. J Lab Clin Med, 1993; 55-62.
• Solak M, Bağcı H, Şengil AZ, Öztaş S: Moleküler Genetik ve Rekombinant DNA teknolojisi (Temel bilgiler). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Ankara, 2000; 124-137.
• Yoshitake S, Schach BG, Foster DC, Davie EW, Kurachi K: Nucleotide sequence of the gene for human factor IX (Antihemophilic factor B). Biochemistry., 1985; 24(14): 3736-50.
• Driscoll M.C, Chu A, Hilgartner MW: Heteroduplex analysis in hemophilia B, detection of two novel factor IX gene mutations.Am J Hematol, 1996; 51(4):324-7.
• Montandon AJ, Green PM, Bentley DR, Ljung R Kling S, Nillson I M, Gianelli F: Direct estimate of hemophilia B ( factor IX deficiency ) mutation rate and of the ratio of the sex-specific mutation rates in Sweden . Hum Genet, 1992; 89(3):319-22.
• Haris II, Green PM, Bentley DR, Gianelli F: Mutation detection by fluorescent chemical cleavage. Aplication to haemophilia B. PCR methods Appl, 1994; 3(5):268-71.
• Aquilar-Martinez P, Romes MC, Schued JF, Gris JC, Demaille J, Claustres M: Haemophilia B: Comparison of SSC screening versus systematic DNA sequencing on a diagnostic applications.Hum Genet, 1994; 94(3):287-90.
• Montejo JM, Magallon M, Tizzano F, Solera S: İdentification of twenty-one new mutations in the factor IX gene by SSCP analysis. Hum Mutat, 1999; 13(2):160-5.
• Nielsen LR, Scheibel E, İngerslev J, Schwartz M: Detection of ten new mutations by screening the gene encoding factor IX of Danish Haemophilia B patients. Throb Haemost, 1995; 73(5): 774-8.