TAHRİF EDİLMİŞ ÇEKTE MUHATABIN SORUMLULUĞU

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 191 - 224, 27.04.2023

Kübra Betül Oruç

Öz

Bu çalışmada, çekte tahrifat yapılabilecek haller ile bu hallerde muhatap bankanın yükümlülükleri ve sorumluluğu ele alınmıştır. Çalışma, çekte tahrifat halinde öncelikle muhatap bankanın sorumluluğunun açıklanması amaçlanarak, özellikle Türk Ticaret Kanunu’nun 812. maddesi çerçevesinde, öğreti görüşleri ve Yargıtay kararlarına dayandırılarak hazırlanmıştır.
Çekte tahrifat yapılabilecek haller fazladır. Muhatap banka ise TTK m. 812 gereğince, düzenleyenin kusurlu olması durumu haricinde, tahrif edilmiş çekin ödenmesinden kusursuz sorumludur. Muhatap bankanın düzenleyenle birlikte kusurlu olduğu durumlarda ise düzenleyen ve muhatap banka, kusurları oranında zarardan sorumlu olur. Bu nedenle tüzel kişi ve basiretli bir tacir olan muhatap banka, çekte tahrifat olup olmadığına ilişkin kontrol yükümlülüklerini özenle yerine getirdikten sonra çeki ödemelidir. Benzer şekilde düzenleyen de özen yükümlülüğünü yerine getirdiği takdirde tedavüldeki tahrifata uğramış çekin ödenmesi engellenebilir.

Anahtar Kelimeler

Çek, Tahrifat, Muhatap, Kusur, Düzenleyen

Kaynakça

• Aydın, Sema, Sahte ve Tahrif Edilmiş Çekin Ödenmesinden Doğan Sorumluluk, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 1-2, s. 73-96, 2010.
• Ayli, Ali, Çek Hukukunda Muhatabın Yükümlülükleri, 1. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2019.
• Başbuğoğlu, Tarık, Uygulamalı Türk Ticaret Kanunu 1. Cilt, Yetkin Yayınları, Ankara, 1988.
• Battal, Ahmet, Güven Kurumu Nitelendirilmesi Işığında Bankaların Hukukî Sorumluluğu, 1. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2001.
• Bilgen, Mahmut, Kambiyo Senetlerinde Tahrifat (Değişiklik) Yapılması, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, Özel S. 2009, s. 985-1028, 2010.
• Bilgili, Ahmet, Sahte veya Tahrif Edilmiş Çeki Ödeyen Bankanın Sorumluluğu, İstanbul Barosu Dergisi, C. 90, S. 3, s. 130-142, 2016.
• Bilgili, Fatih/Demirkapı, Ertan, Kıymetli Evrak Hukuku, 9. Baskı, Dora Yayıncılık, Bursa, 2018 (Bilgili/Demirkapı, 2018).
• Bilgili, Fatih/Demirkapı, Ertan. Ticaret Hukuku Bilgisi, 15. Baskı, Dora Yayıncılık, Bursa, 2019 (Bilgili/Demirkapı, 2019).
• Bora, Sevda, Çek Hesabı Açma ve Ödemeye İlişkin Muhatap Bankanın Yükümlülükleri, Banka ve Finans Hukuku Dergisi, C. 3, S. 11, s. 53-84, 2014.
• Bozer, Ali/Göle, Celal, Bankacılar İçin Kıymetli Evrak Hukuku Bilgisi, 12. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2001 (Bozer/Göle, 2001).
• Bozer, Ali/Göle, Celal, Kıymetli Evrak Hukuku, 9. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2020 (Bozer/ Göle, 2020).
• Coşkun, Mahmut, Hukuki ve Cezai Yönleriyle Kıymetli Evrak Hukuku Bono- Poliçe- Çek, 6. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2021.
• Doğanay, İsmail, Türk Ticaret Kanunu Şerhi İkinci Cilt, 3. Baskı, Feryal Matbaası, Ankara, 1990.
• Domaniç, Hayri, Kıymetli Evrak Hukuku, 2. Baskı, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1975 (Domaniç, 1975).
• Domaniç, Hayri, Kıymetli Evrak Hukuku ve Uygulaması TTK Şerhi-IV, Temel Yayınları, İstanbul, 1990 (Domaniç, 1990).
• Erdem, Nuri, Kambiyo Senetlerinde Senet Metninde Değişiklikler (Tahrifat), 1. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2008.
• Erem, Faruk/Kalpsüz, Turgut/Çelebican, Gürgân, İktisadi ve Hukuki Yönden Çek, 2. Baskı, Türkiye Bankalar Birliği Yayınları, Ankara, 1974.
• Eriş, Gönen, Türk Ticaret Kanunu İkinci Cilt Kıymetli Evrak ve Taşıma, Ankara, 1988 (Eriş, 1988).
• Eriş, Gönen, Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Kıymetli Evrak Poliçe- Bono- Çek- Makbuz Senedi- Varant, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016 (Eriş, 2016).
• Eriş, Gönen, Yeni Çek Yasası Işığında Uygulamalı Çek Hukuku, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2003 (Eriş, 2003).
• Ertekin, Erol/Karataş, İzzet, Uygulamada Ticari Senetler Poliçe- Bono- Çek, 3. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 1998.
• Göle, Celal, Çek Hukuku, Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1989.
• İnan, Nurkut, Çek Rizikolarından Doğan Sorumluluk, Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü, Ankara, 1981.
• İnan, Nurkut/ Kıvanç, Serpil, Yargıtay 11.HD’nin Çeke İlişkin Kararları. Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, Ankara, s. 123-162, 1984.
• Kayar, İsmail, Türk Ticaret Hukuku, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• Kendigelen, Abuzer, Çek Hukuku, 6. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Kınacıoğlu, Naci, Kıymetli Evrak Hukuku, 5. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 1999.
• Kızılay, Aygül, Çekte Muhatap Bankanın Hukuki Sorumluluğu, İstanbul Barosu Dergisi, C. 88, S. 4, s. 163-177, 2014.
• Korkut, Ömer, Çekte Muhatap Bankanın Araştırma- Bildirim Yükümlülüğü ve Hukuki Sorumluluğu, 1. Baskı, Karahan Kitabevi, Ankara, 2019.
• Moroğlu, Erdoğan, Hukukî Mütalâalar, 1. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2007.
• Moroğlu, Erdoğan/Kendigelen, Abuzer, İçtihatlı- Notlu Türk Ticaret Kanunu ve İlgili Mevzuat, 10. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• Öztan, Fırat, Kıymetli Evrak Hukuku, 2.Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 1997 (Öztan, 1997).
• Öztan, Fırat, Kıymetli Evrak Hukuku, 22.Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2018 (Öztan, 2018).
• Poroy, Reha/Tekinalp, Ünal. Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, 23. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2019.
• Pulaşlı, Hasan, Kıymetli, Evrak Hukukunun Esasları, 8. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• Reisoğlu, Seza, Çek Hukuku, 1. Baskı, Ankara, 2011.
• Sayar, Halis, Sahte ve Tahrif Edilmiş Çek, Leges Hukuk Dergisi, C. 3, S. 32, s. 27-46, 2012.
• Sekmen, Orhan, Sahte ve/veya Tahrif Edilmiş Çek, İstanbul Barosu Dergisi, C. 84, S. 6, s. 3753-3770, 2010.
• Şahinalp, Kaan, Çekte Muhatap ve Muhatabın Hukuki Sorumluluğu, Sayıştay Dergisi, S. 39, s. 78-113, 2000.
• Şanlı Kanbir, Deniz, Sahte ve Tahrif Edilmiş Çek, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2008, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Tekin, Nurullah, Kambiyo Senetlerinde Sahtecilik ve Tahrifat Fiilleri, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, 2005, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Tekil, Müge, Çekte Muhatap Bankanın Hukuki Sorumluluğu, 1. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 1997.
• Törüner, Ekrem, Ticaret Yasamız Açısından Çekte Sahtekârlık ve Tahrifat (TTY m. 724), Ankara Barosu Dergisi, S. 2, s. 204-221, 1980.
• Türcan, Mehmet, Yargıtay Kararları Işığında Çekte Muhatap Bankanın Hukuki Sorumluluğu, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep, 2018, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Ulusoy, Yasin, Beyaza İmza, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 3-4, s. 471-499, 2004.
• Uzun, Nihat Şenol, Sahte veya Tahrif Edilmiş Çekte Bankanın Hukuki Sorumluluğu, Regesta Ticaret Hukuku Dergisi, C. 5, S. 2, s. 317- 343, 2020.
• Uzun Şenol, Pınar, Çekte Muhatap Banka Sorumluluğunun Kapsamı, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 2, s. 945-967, 2013.
• Ülgen, Hüseyin/Helvacı, Mehmet/Kendigelen, Abuzer/Kaya, Abuzer, Kıymetli Evrak Hukuku, 10. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• Ülgen, Hüseyin/Helvacı, Mehmet/Kaya, Arslan/Nomer Ertan, Füsun, Kıymetli Evrak Hukuku, 13. Baskı, Vedat Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Yener Tanın, Hilal, Sahte veya Tahrif Edilmiş Çekin Ödenmesinden Doğan Sorumluluk, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, S. 2, s. 805-828, 2017.
• TD. 20.12.1963, E. 1963/2626 K. 1963/4855, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. 2, S. 4, 1964.
• https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6102-20130328.pdf, Erişim Tarihi: 19.05.2021.
• https://karararama.yargitay.gov.tr/YargitayBilgiBankasiIstemciWeb/, Erişim Tarihi: 11.05.2022.
• https://ab15c3582884f0166d8091d7a5e1b218d43bcf26.vetisonline.com/yargitay-kararlari?EsasNo1=2000&EsasNo2=3885&KararNo1=2000&KararNo2=5076, Erişim Tarihi: 11.05.2022.
• https://ab15c3582884f0166d8091d7a5e1b218d43bcf26.vetisonline.com/yargitay-kararlari?EsasNo1=1999&EsasNo2=5785&KararNo1=1999&KararNo2=7835, Erişim Tarihi: 11.05.2022.