DEVLETLER ARASI DİPLOMASİ İLİŞKİLERİ KAPSAMINDA MEDENİ VE İDARİ YARGI DOKUNULMAZLIĞI

Yıl 2025, Sayı: 1, 1 - 30, 12.11.2025

Ayşegül Avcı

Öz

Diplomasi ve konsolosluk hukukunun tarihi, devletleşme hareketleri kadar eskidir. Antik çağda diplomatik ilişkiler elçiler aracılığıyla yürütülmekte ve elçiler görevlerini ifa ederken öldürülebilmekteydi. Bu gibi sebeplerle elçilere birtakım ayrıcalıklar tanınarak diplomasi hukukunun temelleri atılmıştır. Antik çağlardan günümüze uluslararası hukuk gelişmiş, diplomatik ayrıcalık ve dokunulmazlık kavramları ile kimlerin bu ayrıcalıklardan yararlanacağı hususunda daha belirgin bir çerçeve çizilebilir hale gelmiştir. Diplomatik dokunulmazlık ve ayrıcalıklar, ele aldığımız konuya göre daha genel bir kavramdır. Zira bu çalışma, devletler arası diplomasi ilişkileri çerçevesinde medeni ve idari yargı dokunulmazlığını incelemektedir. Diplomasi, ülkeler arasındaki ilişkilerin yönetiminde hayati bir rol oynamaktadır. Bu ilişkilerin saygı ve karşılıklı anlayış temelinde sürdürülmesi gerekmektedir. Medeni ve idari yargı dokunulmazlığı, diplomatlara ve diplomatik temsilciliklere sağlanan ayrıcalıklar arasında yer almakta, bu durum uluslararası ilişkileri etkileyen karmaşık dinamikleri de beraberinde getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

diplomasi , diplomasi ve konsolosluk hukuku , diplomatik dokunulmazlık , medeni ve idari yargı dokunulmazlığı , diplomatik ayrıcalıklar

Etik Beyan

Çalışmanın tüm süreçlerinin araştırma ve yayın etiğine uygun olduğunu, etik kurallara ve bilimsel atıf gösterme ilkelerine uyduğumu beyan ederim.

Kaynakça

• Abdurahmanlı, Elvin/ Bağış, Egemen, Diplomasi Tanımı Ve Uluslararası Konjoktürde Mevcut Olan Diplomasi Türleri, Anadolu Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 3, S. 1, s. 140-160, 2021.
• Aksar, Yusuf, Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk 1, 7. Baskı, Ankara, 2023.
• Ata Dağıstanlı, Esra, Diplomatik Dokunulmazlık Ve Ayrıcalıklar, 1. Baskı, Ankara, 2022.
• Bozkurt, Enver/ Poyraz, Yasin/ Erdal, Selcen, Devletler Hukuku, 12. Baskı, Ankara, 2023.
• Butt, Junaid Sattar, The Abuse of Diplomatic Immunity: Examining Cases and Implications for International Relations – A Research, Acta Universitatis Danubius, C. 17, S. 2, 42-79, 2024.
• Castro, Amanda M., Abuse of Diplomatic Immunity in Family Courts: There’s Nothing Diplomatic About Domestic Immunity, Suffolk Üniversitesi Hukuk Dergisi, C. 47, S. 2, s. 353-371, 2014.
• Çamyamaç, Anıl, Diplomatik Temsilciler ve Onlara Tanınan Hareket Serbestisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 2, s. 457-486, 2019.
• De Jager, Reegan, Legal Proceedings Against A Foreign Diplomat In A South African Court, De Rebus, Ağustos 2018.
• Denza, Eileen, Diplomatic Law: Commentary on the Vienna Convention on Diplomatic Relations, 4. Baskı, Oxford, 2016.
• Ercan, Arda, Diplomasinin Değişen Tanımları: Ad Hoc Diplomasiden Twiplomacy ve Tekplomasi Çağına, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 39, s. 135-148, 2020.
• Erdoğan, Ersin, Yabancı Devletin Yargı Bağışıklığının Sınırları Hakkında Güncel Sorunlar ve Terör Suçları Açısından Yargı Bağışıklığı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 65, S. 4, s. 3375-3391, 2016.
• Erdal, Selcen, Devletler Arasındaki Sürekli ve Geçici (Ad Hoc) Diplomasi İlişkileri Kapsamında Yargı Dokunulmazlığı, 1. Baskı, Ankara, 2025 (Dokunulmazlık).
• Gahramanova, Aytaj, Diplomasi Ve Konsolosluk Hukukunda Yargı Bağışıklığı Ve Türk Hukuku Uygulaması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2021.
• Garciandia, Rosana, Domestic Servitude and Diplomatic Immunity: The Decision of the UK Supreme Court in Basfar v Wong, Industrial Law Journal, C. 52, S. 2, s. 451-462, 2023.
• Goldman, Andrew N., The Effect of Diplomatic Immunity on Real Property Distribution Incident to Marital Dissolution Proceedings - Fernandez v. Fernandez, Brooklyn Journal of İnternational Law, C. 18, S. 1, s. 280-302, 1992.
• Goldsmith, Frances/ Amar, Inès, Navigating Diplomatic Immunities in Family Law: Finding an Appropriate Forum for Families Covered by Diplomatic Immunity, Journal of the American Academy of Matrimonial Lawyers, C. 36, S. 2, s. 365-390, 2024.
• Higgins, Rosalyn, Problems and Process: International Law and How We Use It, 1. Baskı, Oxford, 1995. Hüner, Tuncer, Eski ve Yeni Diplomasi, 2. Baskı, Ankara, 1995.
• Reçber, Kamuran, Diplomasi Ve Konsolosluk Hukuku, 1. Baskı, Bursa, 2011.
• Roberts, Ivor (ed.), Satow’s Diplomatic Practice, 8. Baskı, Oxford, 2021.
• Ryan, Sophie, Modern Slavery and the Commercial Activity Exception to Diplomatic Immunity From Civil Jurisdiction: The UK Supreme Court’s Decision in Basfar v Wong, Modern Law Review, C. 87, S. 1, s. 202-217, 2024.
• Oppenheim, Lassa, International Law: A Treatise, Volume I – Peace, 2. Baskı, London, 1912.
• Öztürk, Yasin, Uluslararası Hukukta Devletlerin Egemen Eşitliği Kavramının Jus Cogens Niteliği, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 31, S. 42, s. 37-53, 2017.
• Tan, Mine, Diplomatik Temsilcinin Yargı Bağışıklığı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2005.
• Salmon, Jean, Immunités et actes de la fonction, Annuaire Français de Droit International (AFDI), C. 38, S. 1, s. 314-357, 1992.
• Sargın, Fügen, 1961 Tarihli Diplomatik İlişkiler Hakkındaki Viyana Sözleşmesi Hükümleri Dahilinde MÖHUK’ un 33. Maddesinin Uygulanabilirliği Sorunu, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 52, S.1, s. 13-36, 2003. Shaw, Malcolm N., International Law, 9. Baskı, Cambridge, 2021.
• https://www.herbertsmithfreehills.com/notes/arbitration/2014-06/english-high-court-says-that-a-head-of-state-who-dies-in-office-enjoys-immunity-only-in-respect-of-official-acts?utm, Erişim Tarihi: 04.05.2025.
• https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-97879%22]}, Erişim Tarihi: 25.09.2025.
• https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-105378%22]}, Erişim Tarihi: 25.09.2025.
• https://www.brickcourt.co.uk/news/detail/court-of-appeal-rules-on-diplomatic-immunity-claim-in-dispute-arising-from-divorce, Erişim Tarihi: 02.05.2025.
• https://www.judiciary.uk/wp-content/uploads/2022/11/ AG-AChild.APPROVEDjudgments.pdf?utm, Erişim Tarihi: 02.05.2025.
• https://www.supremecourt.gov/pdfs/transcripts/2006/06-134.pdf, Erişim Tarihi:08.05.2025.
• https://supreme.justia.com/cases/federal/us/551/193/, Erişim Tarihi:08.05.2025.
• https://www.derebus.org.za/diplomatic-law-legal-proceedings-against-a-foreign-diplomat-in-a-south-african-court/, Erişim Tarihi: 08.05.2025.
• https://www.nzherald.co.nz/nz/miscarriage-of-justice-diplomats-20k-rental-dispute-goes-back-to-tribunal/NNOSUAL BHYL5PSHWO55ZHEDN4U/?utm_, Erişim Tarihi:09.05.2025.
• https://www.supremecourt.uk/cases/uksc-2020-0155, Erişim Tarihi: 26.09.2025.
• https://supremecourt.uk/uploads/uksc_2016_0023_ judgment_2c0c2b6cc0.pdf, Erişim Tarihi: 26.09.2025.
• https://www.cahdidatabases.coe.int/Contribution/Details/274, Erişim Tarihi: 26.09.2025.
• https://tile.loc.gov/storage-services/service/ll/usrep/ usrep485/usrep485312/usrep485312.pdf, Erişim Tarihi: 26.09.2025.
• https://www.state.gov/wp-content/uploads/2019/07/2018-DipConImm_v5_Web.pdf, Erişim Tarihi: 20.05.2025.
• https://law.justia.com/cases/federal/appellate-courts/F3/73/535/556880/, Erişim Tarihi: 27.09.2025.
• https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1978/33, Erişim Tarihi: 26.05.2025.
• https://www.congress.gov/bill/95th-congress/house-bill/7819, Erişim Tarihi: 26.05.2025.