Contemporary Interpretation of the Epic of Gilgamesh: Gilgamesh Operas by Nevid Kodallı and Ahmed Adnan Saygun

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 27 - 38, 11.12.2023

İbrahim Şevket Güleç , Elif Sanem Güleç

https://doi.org/10.26650/CONS2023-1319966

Öz

Within the realm of opera literature, two notable works draw inspiration from the Epic of Gilgamesh: "Gilgamesh," composed by Nevit Kodallı with a libretto by Orhan Asena, and another piece with the same title composed by Ahmed Adnan Saygun, who also wrote the libretto. While the overarching theme of Gilgamesh’s quest revolves around immortality, Kodallı approaches it as a means, emphasizing the protagonist’s profound desire for freedom. Gilgamesh’s journey, portrayed by Kodallı, unfolds as a transformation into a wise man with an unending passion for freedom. In Saygun’s rendition, the narrative of maturity is woven through the lens of Sufism. Death in this context is not an endpoint but a commencement, adding depth to the story. This paper delves into how composers and librettists interpret and reshape the epic, exploring the divergence and derivation from the original material. The analysis considers various aspects, including storyline, characters, time, place, and theme, shedding light on the intertextual affiliations that aid in understanding these new compositions. The paper emphasizes the evolution of themes and changes in forms as the central focus. As these shifts are examined, the evaluation encompasses subcategories such as storyline, characters, time, place, and theme. The exploration of intertextual connections draws parallels between dramaturgical analyses of opera pieces, offering valuable insights for staging opera productions.

Anahtar Kelimeler

Gilgamesh, dramaturgical analysis, Turkish opera

Gilgameş Destanının Çağdaş Yorumu: Nevid Kodallı ve Ahmed Adnan Saygun’un Gilgameş Operaları

Öz

Opera literatürümüzde Gilgameş destanından esinlenerek bestelenmiş, iki eser vardır. Birincisi müziği Nevit Kodallı’ya, librettosu Orhan Asena’ya ait olan Gilgameş, diğeri müziği ve librettosu Ahmed Adnan Saygun’a ait olan Gilgameş operasıdır. Gilgameş destanının teması ölümsüzlükken, Kodallı’nın eserinde ölümsüzlük bir araç olarak ele alınmıştır. Gilgameş’i Gilgameş yapan perde sonuna dek tükenmeyen özgürlük tutkusudur. Destan boyunca olayların akışı içinde kahramanın olgunlaşması, bir anlamda bilgisizlikten bilgiye geçiş sürecidir. Saygun’un eserinde, Gilgameş’in bilgisizlikten bilgiye geçişi tasavvuf yoluyla ele alınır. Gilgameş’te ölüm vardır, ama bu ölüm, bir son değil bir başlangıçtır. Destanın librettoya uyarlamasında asıl metinle kurulan paralellikler-uzaklaşılan noktalar ve destanın bestecilerin bakış açısına göre nasıl yapılandığı çözümlemenin odak noktasıdır. Besteci ve libretto yazarı biçimsel ve içeriksel değişimle konuyu yeni bir bağlamda ele alırken, yeni metinler, metinlerarası bir bakış açısı benimsenerek kavranabilir. Çalışmada yeni tema ve biçim dönüşümünün irdelenmesi amaçlanmaktadır. Bu biçim dönüşümü incelenirken eserler “Olay Çizgisi/Kişiler/Zaman/Mekân/Tema” başlıkları altında değerlendirilmiştir. Metinlerarası ilişkilendirme, bir operanın dramaturjik çözümlemesiyle paralellikler gösterdiğinden, bu çalışma eserlerin sahnelenme aşamasında benzer çözümlemeleri desteklemesi açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gilgameş, dramaturjik çözümleme, Türk operası

Kaynakça

• Aktulum K. (1999). Metinlerarası İlişkiler. İstanbul: Öteki Yayınları. google scholar
• Aktüze İ. (2003). Müziği Anlamak Ansiklopedik Müzik Sözlüğü. İstanbul: Pan Yayınları google scholar
• Alpaslan G. G. (2007). Metinlerarası İlişkiler ve Gılgamış Destanının Çağdaş Yorumları. İstanbul: Multilingual Yayınları. google scholar
• Altar, C. M.. (1993). Opera Tarihi. Cilt IV. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. google scholar
• (A.D.O.B), Ankara Devlet Opera ve Balesi (1965). Gilgameş Libretto. Ankara: Doğuş Matbaa. google scholar
• Asena, O. (1978/1979). Gilgameş. Dramatik Opera 4 Perde. Ankara: Ankara Devlet Opera ve Balesi. google scholar
• Ersel H. (2010). Sözden Müziğe: Şairler ve Bestecileri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Filoğlu, L. (1991, 8 Ocak), “Adnan Saygun’la Son Söyleşi”, Cumhuriyet, s. 7. google scholar
• Günersel T. (2007). “Şiir &Libretto....biraz da hayat”. Sanat Dünyamız, 102, 124-125. google scholar
• İlyasoğlu E. (2009). Mersin’den Yükselen Çağdaş Bir Ses, Nevit Kodallı. İstanbul: Pan Yayınları. google scholar
• (M.D.O.B) Mersin Devlet Opera ve Balesi (1998). Gilgameş. Mersin: Mersin Devlet Opera ve Balesi Yayınları. google scholar
• Saraç T. (1970). Asena’nın Oyunlarında Toplum Önder İlişkisi. Türk Dili c. 23 (230), 147-154. google scholar
• Saraç T. (1971). Asena’nın Oyunlarındaki Ezilmiş İnsancıklar. Türk Dili c. 24 (236), 126-135. google scholar
• Saygun, A.A. (?). Gilgameş Libretto. Bilkent Üniversitesi Ahmed Adnan Saygun Müzik Araştırma ve Eğitim Merkezi. google scholar
• Tanju, S. (2012). Adnan Saygunlarda Çay Sohbetleri. İstanbul: Pan Yayıncılık. google scholar
• Temur N. (2011). Folklor-İdeoloji-Edebiyat Üçgeninde Suat Taşer’in Deli Dumrul’u. Turkish Studies, 6 (4 ), 305-315. google scholar
• Tuncay M. (1998). Mersin’de Işıldayan Gilgameş, Bir Özgürlük Tutkusunun Öyküsü, Hürriyet Gösteri, 205, 46-48. google scholar
• Tuncay, M. (2003). Operada Rolün Dramatik Boyutları ve Sanatçının Buna Hazırlanması. I. Ulusal Müzik ve Sahne Sanatları Kongresinde Sunulan Bildiri. İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, s. 427-432, İzmir google scholar
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri, (2023, 19 Mayıs). Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/ google scholar
• Refiğ, G. (2004). Müzikte Doruklar. Biyografya 5, Ahmed Adnan Saygun. İstanbul: Bağlam Yayınları. google scholar
• Öztürk Y. N. (1995). Dinde Fıtrat (Yaratılış). İstanbul: Yeni Boyut Yayınevi google scholar
• Öztürk, Y. N. (2003). Kuran ve Sünnete Göre Tasavvuf. İstanbul: Yeni Boyut Yayını. google scholar