Âb-ı Hayattan Tufana Türk Kültüründe Su Miti ve Bu Mitin Filmlerdeki Yansımaları

Yıl 2023, , 1684 - 1698, 31.12.2023

Murat Şahin

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1383333

Öz

Yaşamın önemli bir unsuru olan su, mitlerde ya içen kişiye ölümsüzlük verdiğine inanılan âb-ı hayat ya da insanların hatalarından dolayı dünyanın sular altında kalması anlamına gelen tufan olarak yer almaktadır. Suya dair bu mitlere, kültürel ögelere sıklıkla yer verilen filmlerde de rastlanılmaktadır. Su mitinin filmlere yansımasından hareketle çalışmanın konusunu âb-ı hayat ve tufan mitinin Türk filmlerine yansımaları oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı âb-ı hayat ve tufan mitinin Türk filmlerinde nasıl ele alındığını ortaya koymaktır. Nitel araştırma tekniklerinden durum saptama deseninin kullanıldığı çalışmada veri analiz tekniği olarak betimsel analizden yararlanılmış ve bu doğrultuda Türk destan ve efsanelerinde yer alan âb-ı hayat ve tufan mitinin konu edildiği filmler incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda Nehir filminin, Türk destanlarında ve efsanelerinde geçtiği gibi suyun hem koruyucu hem de cezalandırıcı yönünü yansıttığı, Ölümsüzler Köyü filminin suyun ölümsüzlük getirdiğine inanılan âb-ı hayat özelliğine ve hastalıklara şifa getirmesi yönüne dair vurgu yaptığı, Bozkır filminde ise suyun tufan getirerek eski yaşamı yok edip yeni bir yaşam getirme özelliğine göndermede bulunduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Su miti, âb-ı hayat, tufan, Türk kültürü, sinema.

The Water Myth in Turkish Culture from the Immortality Water to the Flood and Reflections of This Myth in Movies

Öz

Water, as an essential element of life, is usually depicted in myths as the immortality water that is believed to give immortality to the drinker or as a flood, which means the world is covered with water due to human mistakes. These myths about water are also reflected in films that frequently use cultural elements. Based on the reflection of the myth of water in films, the subject of this study is the reflections of the immortality water and flood in Turkish films. This study aims to reveal how the immortality water and flood is handled in Turkish films. In the study in which the case study design, one of the qualitative research techniques, was used, descriptive analysis was used as a data analysis technique, and in this direction, the films in which the immortality water and flood, which are included in Turkish epics and legends, were examined. As a result of the study, it was determined that the film Nehir reflects both the protective and punishing aspect of water as it is mentioned in Turkish epics and legends; the film the Immortals Village emphasizes the feature of water as a life-giving water that is believed to bring immortality and the aspect of healing diseases, and the film Bozkır refers to the feature of water bringing a flood, destroying the old life and bringing a new life.

Anahtar Kelimeler

Water myth, the immortality water, flood, Turkish culture, cinema.

Kaynakça

• Aktulum, K. (2018). Sinema ve Metinlerarasılık: Filmlerarası Etkileşimler ve Aktarımlar. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Baigazin, E. (2018). (Yöneten). Nehir (Ozen) [Sinema Filmi]. Kazakistan.
• Bekki, S. (2007). Altay Destanı Maaday-Kara. Elâzığ: Manas Yayınları.
• Beydili, C. (2005). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. (Çev. Eren Ercan) Ankara: Yurt Kitap Yayınları.
• Boratav, P. N. (1984). Köroğlu Destanı. İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Bordwell, D. ve Thompson, K. (2011). Film Sanatı: Bir Giriş (Çev. Ertan Yılmaz ve Emrah Suat Onat). Ankara: De-ki Basım Yayım.
• Bottero, J. (2008). Gılgamış Destanı: Ölmek istemeyen büyük insan. (Çev. Orhan Suda) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bratton, F. G. (1995). Yakın Doğu mitolojisi. (Çev. Nejat Muallimoğlu) İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Collins, M. A. (2017). An Ongoing Tradition: Aronofsky’s Noah as 21st-Century Rewritten Scripture. İçinde Noah as Antihero. Burnette-Bletsch, R. ve Morgan, J. (Eds.) (ss. 8–33). Routledge.
• Copier, L. (2017). Commercial Configurations of Scriptural Temporality: Noah as a Blockbuster. İçinde Noah as Antihero. Burnette-Bletsch, R. ve Morgan, J. (Eds.) (ss. 102–116).
• Çığ, M. İ. (2009). Sümerlilerde Tufan Tufanda Türkler. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Dilek, İ. (2002) Altay Destanları I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Dilek, İ. (2007). Altay Destanları II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Dilek, İ. (2021). Türk Mitoloji Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eliade, M. (2005). Dinler Tarihi: İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi. (Çev. Mustafa Ünal) Konya: Serhat Kitabevi.
• Ergun, M. (2013). Yakut Destan Geleneği ve Er-Sogotoh. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ergun, M. ve Aça, M. (2005). Tıva Kahramanlık Destanları-II. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergun, M. ve İbrahimov, G. (2000). Başkurt Halk Destanı: Ural Batır. Ankara: Türksoy Yayınları.
• Erhat, A. (1993). Mitoloji Sözlüğü. Ankara: Remzi Kitabevi.
• Ersöz, M. (2010). Culuruyar Nurgun Bootur Saha (Yakut) Türklerinin Kahramanlık Destanı. Ankara: Türksoy Yayınları.
• Gültekin, Z. G. D. (2022). Sibirya Türk Destanlarında Su Kültü. İçinde Kahramanın Gölgesinde Türk Destan Geleneği Üzerine Çalışmalar (Ed. Serdar Şimşek ve Z. Görkem Duran Gültekin) Çanakkale: Paradigma Akademi, 145-182.
• Hançerlioğlu, O. (2000). Dünya İnançları Sözlüğü. Ankara: Remzi Kitabevi.
• Harman, Ö. F. (1989). Tufan. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 41, s. 319-322). Ankara: TDV Yayınları.
• Ilgın, A. (2008). Hakas Destanları 2 Kara Kuzgun. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• İnan, A. (1976). Eski Türk Dini Tarihi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• İnan, A. (2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: TTK Yayınları.
• Jamali, R. (2019). (Yöneten). Ölümsüzler Köyü (Piremardha Nemimirand) [Sinema Filmi]. İran.
• Kafesoğlu, İ. (1980). Eski Türk Dini. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Killi Y. G. (2013). Hakas Destanları 4 Altın Taycı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kozlovic, A. K. (2016). Noah and the Flood: A cinematic deluge. İçinde R. Burnette-Bletsch (Ed.), The Bible in Motion: A Handbook of the Bible and Its Reception in Film (pp. 35–50). De-Gruyter.
• Oğuz, M. Ö. (1998). Mitolojimizde ve Ural Batır Destanında Başlangıçtaki Sonsuz Su. Milli Folklor (38), 22-24.
• Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi, Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar. Cilt II. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ögel, B. (2010). Türk Mitolojisi, Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar. Cilt I. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Özel, A. (2019). (Yöneten). Bozkır [Sinema Filmi]. Türkiye.
• Ruah-Midbar S. M. ve Moore, L. (2019). “Not Your Grandmother’s Bible”—A Comparative Study of the Biblical Deluge Myth in Film. Religions, 10 (10), 542.
• Reinhartz, A. (2018). Reversing the hermeneutical flow: Noah’s Flood in recent Hollywood films. R. Walsh (Dü.), T&T Clark Companion to the Bible and Film (s. 287-289). Bloomsbury Publishing.
• Seyidoğlu, B. (2007). Sel Mitler. Milli Folklor (76), 26-29.
• Şahin, H. İ. (2010). Türkmen Destanları ve Destancılık Geleneği. Konya: Kömen Yayınları.
• Şahin, M. (2023). The Water Myth in Cinema. Galactica Media: Journal of Media Studies, 5 (2), 83-101.
• Şayhan, F. (2018). Altay Türklerinin İnanmalarındaki Su Kültünün Mitsel Okuması. Bilig. (87) 83-100.
• Taşçıyan, A. ve Açar, M. (2021). Film Önü ve Film Arkası - Bozkır Filmi. Trtizle.com. https://www.trtizle.com/programlar/film-onu-arkasi/film-arkasi-166-bolum-3409198 [erişim tarihi 15.03.2021].
• Temizer Güneş, M. ve Ayyıldız, A. (2022). Sosyolojik Bir Gerçeklik Olarak Türk Mitolojisi ve Sanata Yansımaları. STAR Sanat ve Tasarım Araştırmaları Dergisi, 3(5), 111-135.
• Yıldırım, N. (2006). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Dergâh Yayınları.