KUTADGU BİLİG DİZİNİNDEKİ BİR KELİME HAKKINDA VIII: İGDİŞ VE İGDİŞÇİ ÜZERİNE

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 11 - 18, 27.12.2019

Erdem Uçar

Öz

Kutadgu Bilig’in neşredilmesinin üzerinden 70 yıl geçmiştir. Bu zaman zarfında, eserin neşrindeki ve dizinindeki kelimeler hakkında birçok yeni okuma ve anlamlandırma teklifleri sunulmuştur. Arat, Kutadgu Bilig’in metnini en doğru şekilde anlamaya çalışıp Türkiye Türkçesine aktarmaya çalışmıştır. Ancak böyle uzun bir metinde anlamlandırmaların her zaman başarılı olduğu söylenemez. Kutadgu Bilig’teki igdiş ve igdişçi anlam bakımından sorunludur. Makalede, neşirdeki bu iki kelime üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

igdiş, igdişçi, etimoloji, Eski Türkçe

Kaynakça

• AĞAR, Mehmet Emin (1989). Kitâbu Fi’l-Fıkh bi-Lisâni’t-Türki (İnceleme-Metin-Sözlük), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. (Yayımlanmamış Doktora Tezi)
• Ahmed Vefik Paşa (1293). Lehce-i Osmânî, İstanbul: Tabhâne-i Âmire.
• ARAT, Reşit Rahmeti (1947). Kutadgu Bilig I: Metin, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul.
• ARAT, Reşit Rahmeti (1959). Yusuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig II: Tercüme, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• ARAT, Reşit Rahmeti (1979). Kutadgu Bilig III: İndeks, İndeksi Neşre Hazırlayanlar: Kemal Eraslan, vd. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
• ATALAY, Besim (1986). Divanü Lûgati’t-Türk III, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• BROCKELMANN, Carl (1928). Mitteltürkischer Wortschatz nach Maḥmūd al-Kāšgarīs Divān Lugāt at-Türk, Otto Harrassowit, Leipzig.
• CAFEROĞLU, Ahmet (1969). “Filolojide İnsan ve Hayvan Soybirliği”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1968, s. 1-15.
• CLAUSON, Sir Gerard (1960). Sanglax: A Persian guide to the Turkish language by Muhammad Mahdī Xān, Facsimile text with an introduction and indices, Luzac, London.
• CLAUSON, Sir Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford University Press, Oxford.
• DANKOFF, Robert & James KELLY (1982). Mahmut el-Kāşгarī: Compendium of the Turkic Dialects (Dīvān Luγāt at-Türk) I, Harvard University Press, Harvard.
• DANKOFF, Robert & James KELLY (1984). Mahmut el-Kāşгarī: Compendium of the Turkic Dialects (Dīvān Luγāt at-Türk) II, Harvard University Press, Harvard.
• DANKOFF, Robert (1983). Wisdom of Royal Glory (Kutadgu Bilig): a Turko-Islamic Mirror for Princes, University of Chicago Press, Chicago and London.
• DOERFER, Gerhard (1965). Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen, unter Besonderer Berücksichtigung älterer neupersischer Geschichtsquellen, vor allem der Mongolen- und Timuriszeit II, Franz Steiner Verlag, Wiesbaden.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican & Ziyat AKKOYUNLU (2014). Kâşgarlı Mahmud: Dîvânu Lugâti’t-Türk, Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (1984). Kutadgu Bilig Grameri: Fiil, Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• ERDAL, Marcel (1991). Old Turkic Word Formation, a functional approach to the lexicon I-II, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden.
• HOUTSMA, Martijn Theodoor (1894). Ein türkisch-arabisches Glossar, nach der Leidener Handschrift, E. J. Brill, Leiden.
• MELİORANSKİY, Platon Mihayloviç (1900). Arab’ Filolog’: O Turetskom’ Yazıki, Arabskiy Tekst’ İzdal’ i Sna’dil’ Perevodom’ i Vvedeniem’, Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk’, St. Petersburg’.
• NADELYAYEV, Vladimir Mihayloviç vd. (1969). Drevnetyurkskiy Slovar’, Institut Yazıkoznaniya, Akademiya Nauk SSSR, Leningrad.
• RADLOFF, Wilhelm (1893). Versuch eines Wörterbuch der Türk-Dialecte, Erster Band: die Vocale, Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk’, St. Petersburg.
• RADLOFF, Wilhelm (1900). Das Kutatku Bilik des Jusuf Chass-Hadschib aus Bälasagun, Theil II: Text und Übersetzung nach den Handschriften von Wien und Kairo, I. Lieferung: p. 2-95 der Wiener Handschrift, Commissionaire der kaiserlichen Akademie der Wissenschten, St. Petersburg.
• RADLOFF, Wilhelm (1910). Das Kutatku Bilik des Jusuf Chass-Hadschib aus Bälasagun, Theil II: Text und Übersetzung nach den Handschriften von Wien und Kairo [II. Lieferung: p. 95-185 der Wiener Handschrift], Commissionaire der kaiserlichen Akademie der Wissenschten, St. Petersburg.
• RÄSÄNEN, Martti (1969). Versuch eines Etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen, Suomalais-Ugrilainen Seura, Helsinki.
• REDHAUSE, Sir James William (1890). A Turkish and English Lexicon, Shewing in English the Significations of the Turkish Terms, A. H. Boyajian, Constantinople.
• SERTKAYA, Osman Fikri (2009). “Dîvânü Lügati’t-Türk'te Geçen Her Kelime Türkçe Kökenli midir? Veya Kâşgarlı Mahmud’un Dîvânü Lügati’t-Türk’ünde Yabancı Dillerden Kelimeler”, Dil Araştırmaları, Sayı 5, s. 9-38.
• Şemsettin Sami (1317). Kamus-ı Türkî, Dersa’âdet Matbaası, İstanbul.
• TIETZE, Andreas (2016a). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı I: A-B, TÜBA Yayın Editörü: Semih Tezcan, Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara.
• TIETZE, Andreas (2016b). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı III: F-J, TÜBA Yayın Editörü: Semih Tezcan, Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara.
• ÜŞENMEZ, Emek & Erdem UÇAR (2014). İslamî Dönem Türk Edebiyatının İlk Eseri: Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib, Kahire Nüshası (Tıpkıbasım), Akademik Kitaplar, İstanbul.
• VAMBÉRY, Hermann (1867). Ćagataische Sprachstudien, enthaltend grammatikalischen Umriss, Chrestomathie und Wörterbuch der ćagataischen Sprache, F. A. Brockhaus, Leipzig.
• YARAN, Rahmi (1997). “Hadım” Maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, 15, s. 3a-c.
• Yusuf Has Hacib (2015a). Kutadgu Bilig B Fergana Nüshası (Taşkent Davlat ŞArkşünaslik İnstituti Huzuridegi Abu Rayhan Beruniy Namli Şark Kolyazmaleri Merkezi 1809. nr.), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Yusuf Has Hacib (2015b). Kutadgu Bilig A Viyana Nüshası (Wien, ÖNB, Cod. A. F. 13), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.