Marzubân-nâme Tercümesi’nin Sözdizimi Özellikleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2020, Sayı: 2, 168 - 187, 30.06.2020

Tarık Çelik

Öz

Doğu edebiyatında “Kelile ve Dimne”, “Binbir Gece Hikâyeleri” gibi mensur hikâye ve masallardan oluşan, ahlaki öğüt veren eserlerden birisi de Marzubân-nâme’dir. X. Yüzyılda Farsçanın Taberi lehçesi ile yazılmış, XIII. yüzyılda edebi Farsçaya aktarılmış olan eserin İran'ın kuzeyinde bulunan Taberistân bölgesi hükümdarlarından Marzuban bin Rüstem'e ait olduğu ileri sürülmektedir. Eserin kesin telif tarihi bilinmemekle birlikte 1375-1380 tarihleri arasında telif edildiği düşünülmektedir. XIV. yüzyılın ikinci yarısında Germiyan Beyi Muhammed Beyoğlu Süleyman Şah’ın emriyle Şeyhoğlu Sadru’d-din Mustafa tarafından Farsçadan Türkçeye tercüme edilen Marzubân-nâme, tercüme edildiği yüzyıl itibarı ile Eski Anadolu Türkçesi dönemi eserlerinden kabul edilmektedir.
Marzubân-nâme Tercümesini gün yüzüne çıkaran, onu bilim dünyasına tanıtan Zeynep Korkmaz aynı zamanda bugüne kadar eser üzerinde yapılan en kapsamlı çalışmanın da sahibidir. Korkmaz, Şeyhoğlu’nun tercümesini esas alarak eseri çeviri yazı ile günümüz Türkçesine aktarmış; fonolojik ve morfolojik çalışmalar yapmıştır. Bu çalışmamızda Korkmaz’ın çeviri yazıya aktardığı metin üzerinde söz diziminin ilgi alanına giren cümle türleri ve cümle ögeleri konu başlıkları altında örneklem yöntemi ile inceleme yapılmıştır. Söz öbekleri ile paragraf/metin incelemeyi konu edinen ve sözce olarak adlandırılan yapılara değinilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Marzubân-nâme Tercümesi, Söz Dizimi, Cümle

Kaynakça

• Aktan, B. (2016). Türkiye Türkçesinin Söz Dizimi. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Banguoğlu, T. (2015). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yayınları.
• Çağatay, S. (1964). Türkçede ki<erki. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten. 11, 245-250. https://dergipark.org.tr/tr/pub/belleten/issue/38262/442531
• Delice, H. İ. (2017). Türk Dil Bilgisi Toplantıları, Birleşik Fiil, Bildiriler ve Tartışmalar. Ankara: TDK Yayınları.
• Deny, J. (1941), Türk Dili Grameri; Osmanlı Lehçesi (Tercüme eden Ali Ulvi Elöve). İstanbul: Maarif Matbaası.
• Demirci, Ü. Ö. (2016). Eski Türkçede Fiiller. İstanbul: Umuttepe Yayınları.
• Ediskun, H. (1999). Türk Dilbilgisi: Sesbilgisi, Biçimbilgisi, Cümlebilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ercilasun, A. B. (1984). Kutadgu Bilig Grameri. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Ergin, M. (1994). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak yay.
• Gabain, A. V. (1988). Türkçede Fiil Birleşmeleri. Ankara: TDK Yayınları.
• Gencan, T.N. (1975). Dilbilgisi. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hacıeminoğlu, N. (1971). Türk Dilinde Edatlar: En Eski Türkçe Metinlerden Zamanımıza Kadar-Yazı Dilinde. İstanbul: MEB yayınları.
• Hacıeminoğlu, N. (2016). Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller: En Eski Türkçe Metinlerden Zamanımıza Kadar-Yazı Dilinde. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Hatipoğlu, V. (1972). Türkçenin Sözdizimi. Ankara: TDK Yayınları.
• Karahan L. (2017). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yay.
• Karasoy, Y. – vd. (2004). Uygulamalı Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri. 3. Baskı. Konya: Tablat Kitabevi
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: TDK Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2017). Marzuban-name Tercümesi: Destur-ı Şahi. Ankara: TDK Yayınları.
• Koç, N. (1992). Açıklamalı Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi
• Koç, N. (1996). Dilbilgisi. İstanbul: İnkılâp Yayınları.
• Kurtuluş R. (2004). Merzübanname. İslam Ansiklopedisi (c. 29, s. 257-258). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Özkan, A. (2013). Mehekkü'l-İlim ve'l-Ulemâ İsimli Eserde Birleşik Fiiller. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Konya.
• Özkan, M. ve Sevinçli, V. (2017). Türkiye Türkçesi Söz Dizimi (Kelime Çözümlemeli). İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Tekin, Ş. (2000). Timur Öncesinde Anadolu ile Orta Asya Türk Dünyası Arasındaki Kültür İlişkileri ve Güzide Kitabı'nın Tercüme Hikâyesi. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 45 (1997) , 150-194. https://dergipark.org.tr/tr/pub/belleten/issue/45020/561061
• Timurtaş, F. K. (2012). Eski Türkiye Türkçesi. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Topaloğlu, A. (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları
• Toparlı, R. -vd. (1996). Türk Dili. Sivas: Seyran Yayınları.
• Turan, Z. (1999). Cümlenin Yapısı ile ilişkilendirilen "Basit" ve "Birleşik" Kavramları Üzerine". Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi. Sivas. s. 299-311.
• Yaman, E. (1999). Türkiye Türkçesi ve Özbek Türkçesinin Söz Dizimi Bakımından Karşılaştırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yelten, M. (2019). Eski Anadolu Türkçesi: Dil Bilgisi ve Metinler. İstanbul: Arel Üniversitesi Yayınları.