Atebetü’l-Hakâyık’ta Sıfatlar

Yıl 2020, Sayı: 2, 220 - 244, 30.06.2020

Hatice Tekler

Öz

Türk yazı dilinin tarihî bir evresi olmasının yanı sıra İslâmi Orta Asya Türk yazı dilinin de ilk evresi olan Karahanlı Türkçesinden geriye kalan önemli eserlerden biri de Atebetü’l-Hakâyık’tır. Bu makalede Atebetü’l-Hakâyık’ta yer alan sıfatlar tespit edildi. Tespit edilen sıfatlar, türlerine göre ayrılıp anlam ve söz dizimi açısından değerlendirildi. Ayrıca niteleme ve belirtme sıfatları olarak genel başlık altında sınıflandırıldı. Niteleme Sıfatları; Canlı Varlıklara Ait Özellik ve Nitelik Bildirenler, Cansız Varlıklara, Hayvanlara ve Bitkilere Ait Özellik ve Nitelik Bildirenler, Unvan Bildirenler ve Renk Bildirenler olarak işlevine göre dört gruba ayrıldı. Bu dört grup ise çeşitli alt başlıklar altında değerlendirildi. Eserde 137 niteleme sıfatı tespit edildi. Belirtme Sıfatları; İşaret Sıfatları, Sayı Sıfatları ve Belirsizlik Sıfatları olarak üç gruba ayrıldı. Bu üç grup ise çeşitli alt başlıklar altında değerlendirildi. Eserde 129 belirtme sıfatı tespit edildi. Bir dilin zenginliğini gösteren önemli unsurlardan olan ve Türkçede Eski Türkçeden beri yadsınamayacak derecede önemli bir yere sahip olan sıfatların Atebetü’l-Hakâyık’ta da çok sayıda yer aldığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Atebetü’l-Hakâyık, sıfatlar, Karahanlı Türkçesi.

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Halûk vd. (2012). Yazım Kılavuzu, Ankara: TDK Yayınları.
• Akalın, Şükrü Halûk vd. (2012). Yazım Kılavuzu, Ankara: TDK Yayınları.Akerson Erkman, Fatma ve Ozil, Şeyda (1998). Türkçede Niteleme Sıfat İşlevli Yan Tümceler, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 22, İstanbul: Simurg Yayınları.
• Aksan, Doğan (1976). Sözcük Türleri, Ankara: TDK Yayınları.
• Aksan, Doğan (2018). Türkçenin Sözvarlığı, Ankara: Bilgi Yayınları.
• Arat, Reşit Rahmeti (2006). Edib Ahmed B. Mahmud Yükneki Atebetül Hakayık, Ankara: TDK.
• Bilgin, Muhittin (2006). Anlamdan Anlatıma Türkçemiz, Ankara: Anı Yayınları.
• Caferoğlu, Ahmet (2015). Türk Dili Tarihi, Ankara: Altınordu Yayınları.
• Çağbayır, Yaşar (2009). Günümüz Diliyle Atebetü’l-Hakâyık Gerçeklerin Eşiği, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Çalışkan, Sema (2012). Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Sıfatlar, Malatya: İnönü Üniversitesi, SBE Yüksek Lisans Tezi.
• Çorbacı, Esra (2012). Babürname’de Sıfatlar, Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, SBE Yüksek Lisans Tezi.
• Ercilasun, Ahmet Bican (2014). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergin, Muharrem (2013). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.
• Hacıeminoğlu, Necmettin (2013). Karahanlı Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep (2014). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
• Özcan, Abdullah (2005). Dede Korkut Hikâyeleri’nde Sıfat Tamlamaları, Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, SBE, Yüksek Lisans Tezi.
• Ünlü, Suat (2012). Karahanlı Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınları.