Kağızmanlı Hıfzı’nın Şiirlerinde Ağızbilimsel Unsurlar

Yıl 2020, Sayı: 3, 80 - 92, 29.12.2020

Salih Demirbilek

Öz

Kağızmanlı Hıfzı, her şair gibi yazdığı şiirlerine kendi ağız özelliklerini de katmıştır. Bu özellikler şiirlerinde kullanmış olduğu dilin aynı zamanda yapmacıksız bir dil olduğunun da göstergesidir. Kars yöresi ağızları günümüzde Türkiye’nin üç ana ağız grubundan Doğu grubu ağızları içerisinde gösterilmektedir.
Çalışmamızda Kağızmanlı Hıfzı’nın şiirlerinde yer alan ağızbilimsel özellikleri inceleyeceğiz. Şairimizin şiirlerinde ağız özellikleri taşıyan pek çok dilbilgisel ve anlambilimsel öge yer almaktadır. Örneğin bugün yazı dilimizde kullanılmayan -am /-em bildirme eki ve -anda / -ende zarf-fiili ekinin varlığının yanı sıra –ca /-ce yapım ekinin benzetme amaçlı kullanımları gibi morfolojik özelliklerin varlığı, sık sık ünlü uyumlarının dışına çıkılması, yokluk anlatan isimden isim yapım ekinin şiirlerde genellikle yuvarlak şeklinin tercih edilmesi gibi fonetik özellikler şiirlerinde ilk göze çarpan hususiyetlerdir. “Fatiha ver-, lal eyle-, çalkan-, çıgrış-…” gibi yöresel morfemlerin kullanımında da şiirlerinde bir zenginlik mevcuttur.
Kağızmanlı Hıfzı’nın şiirlerinde sık yer verdiği bu ağızbilimsel unsurları tespit ederek gerek şairimizin bu yönüyle bilimsel bir değerlendirmesini gerekse de onun verileriyle Kars-Kağızman ağzının küçük bir tasvirini sunmayı amaçlamaktayız.

Anahtar Kelimeler

kağızmanlı Hıfz, Kars ağzı, kağızman ağzı

Kaynakça

• Aksan, Doğan (2005). Halk Şiirimizin Gücü. İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Demirbilek, Salih (2011). Oğuz Türkçesinde Bir Emir yapısı: “Fiil + Zarf-Fiil (v) + Gör-”. Studies of the Ottoman Domain, 1 (1), 21-30.
• Ercilasun, Ahmet Bican (1983). Kars İli Ağızları, Ses Bilgisi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Ergin, Muharrem (2004). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gül, Münteha (2004). Zeki Ömer Defne’nin Şiir Dilinde Sapmalar. Doğumunun 100. Yılında Zeki Ömer Defne ve Çankırılı Şairler Sempozyumu Bildirileri, Çankırı, 61-72.
• Karaağaç, Günay (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Karahan, Leylâ (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: TDK Yayınları.
• Küçük, Sait (2007). Kağızmanlı Hıfzı. Hayatı-Sanatı-Şiirleri. Ankara: Ürün Yayınları.
• Olcay, Selâhattin, Ercilasun, Ahmet Bican ve Aslan, Ensar (1998). Arpaçay Köylerinden Derlemeler. Ankara: TDK Yayınları.
• Timurtaş, Faruk Kadri (2005). Eski Türkiye Türkçesi. XV. Yüzyıl. Gramer-Metin-Sözlük. Ankara: Akçağ Yayınları.