Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi “Hazine 1064” Numaralı Şiir Mecmuası Hakkında

Yıl 2021, Sayı: 4, 63 - 81, 29.04.2021

Zehra Kurt

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.860837

Öz

Klasik Türk edebiyatının divanlar ve mesneviler ile birlikte en önemli eser türlerinden olan mecmualar, çeşitli şekil ve hacimlerdeki mensur ya da manzum parçalardan oluşur. Bu eserler, tezkirelerde veya biyografik kaynaklarda adı geçmeyen unutulmuş şairlerin şiirlerini ya da bilinen şairlerin bilinmeyen/divanlarında bulunmayan şiirlerini veyahut eserlerini gün yüzüne çıkarması bakımından oldukça önemlidir.
Çalışmamızın konusunu teşkil eden eser de Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi “Hazine 1064” numarada kayıtlı bulunan Mecmû’a-i Eş’âr’dır. Mecmuanın temellük kaydına göre eser, 1205/1790-91 yıllında Seyyid İbrahim tarafından tertip edilmiştir. Toplam 110 varaktan müteşekkil olan mecmuada 45 şairin 184 gazel, 6 kaside, 14 kıt’a, 8 mesnevî, 2 terkîb-i bend, 2 tahmîs, 2 müseddes, 1 müsemmen, 6 rubâ’i ve muhtelif beyitler olmak üzere toplamda 312 adet manzumesi yer almaktadır. Bununla birlikte mecmua içerisinde pek çok fevâ’id ve mektubun da yer aldığı görülmektedir.
Bu çalışmada öncelikle mecmualar hakkında bilgi verilmiş, daha sonra Mecmû’a-i Eş’âr’ın şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durularak tanıtımı yapılmıştır. Mecmuada yer alan şairler ve kullandıkları nazım şekilleri, bilinen şairlerin mevcut divan nüshalarında bulunmayan şiirleri tablolar halinde gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şiir, Mecmû'a, Şiir Mecmû'ası, Şair

Kaynakça

• Aksoyak, İsmail Hakkı (2015). Nâdî, Ahmed Nadî Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 13. 01. 2021], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nadi-ahmed-nadi-efendi.
• Aksoyak, İsmail Hakkı (2014). Ferdî, Hüseyin Arayıcı-zâde Hüseyin Ferdî Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ferdi-huseyin-arayicizade-huseyin, [Erişim Tarihi: 13. 1. 2021].
• Aydemir, Yaşar (2001). Şairlerin Edebî Kişiliğinin Tespitinde Mecmuaların Rolü. Türk Kültürü, 464, 731-744.
• Bilkan, Ali Fuat (1997). Nâbî Divanı. C. I-II. İstanbul: MEB. Yayınları.
• Bulut, Abdullah (1998). Sofyalı Yusuf Râsih Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Divanı’nın Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Bülbül, Tuncay (2014). Şîrî, Alî. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/siri-ali, [Erişim Tarihi: 13. 1. 2021].
• Çakır, Zehra Vildan (1998). Hevâyî (Abdurrahman, Kubûrî-zâde) Divanı’nın Tenkitli Metni ve İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
• Çaldak, Süleyman (2006). Nergîsî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. [Erişim Tarihi: 13. 1. 2021], https://islamansiklopedisi.org.tr/nergisi, [Erişim Tarihi: 13. 1. 2021].
• Çapan, Pervin (2005). Mustafa Safâyî Efendi, Tezkîre-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idü’l-Eş’âr). Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları.
• Devellioğlu, Ferit (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dilçin, Cem (2009). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
• Dilçin, Cem (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Ekici, Hatice (2006). Sahhâf Rüşdî ve Dîvânı’nın Tenkidli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi.
• Erdoğan, Mustafa (2017). Bursalı Rahmî ve Divanı. Ankara: KTB Yayınları.
• Ersen, Ersoy (2010). Münîrî Divanı. Ankara: KTB Yayınları.
• Gürbüz, Mehmet (2012). Şiir Mecmuaları Üzerine Bir Tasnif Denemesi. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. İstanbul: Turkuaz, 99-113.
• Gürbüz, Mehmet (2014). Şîrî. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/siri-mdbir, [Erişim Tarihi: 13. 1. 2021].
• Gürbüz, Mehmet (2014). Şîrî, Şîrî Beg Belgradî. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 13. 1. 2021], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/siri-siri-beg-belgradi.
• Gürbüz, Mehmet (2013). Şîrî, Hersek-zâde, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/siri-hersekzade, [Erişim Tarihi: 13. 1. 2021].
• İpekten, Haluk (2009). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İslamoğlu, Abdulmecit (2004). Himmet-zâde Abdullah (Abdî), Hayatı, Eserleri ve Dîvân-ı Nu’ût’u. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Mutlu Kırlı, Serpil (2019). Şiir mecmualarının Önemi ve Milli Kütüphane’de 26 Hk 1060 Arşiv Numarası İle Kayıtlı Şiir mecmuasının Tanıtımı. Muğla: 3. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi, 19-21 Nisan, s. 858.
• Karacan, Turgut (1981). XVII. Yüzyıl Şairlerimizden Sâbit ve Edisyon Kritikli Divan Metni. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Kavukçu, Fatma Zehra (2000). Râmî Divanı. Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Kılıç, Atabey (2012). Mecmûa Tasnifine Dair. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, İstanbul: Turkuaz, 78-96.
• Köksal, Mehmet Fatih (2017). Metin Neşrinde Vezinle İlgili Problemler, Bazı Tespit ve Teklifler. Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori. İstanbul: Kesit Yayınları, 47-67.
• Köksal, Mehmet Fatih (2012). Şiir Mecmualarının Önemi ve Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi. Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Köksal, Mehmet Fatih (2013). Kadrî, Zeynî-zâde. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kadri-zeynizade, [Erişim Tarihi: 12. 1. 2021].
• Köksal, Mehmet Fatih (2011). Şiir Mecmualarının Önemi ve Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi (MESTAP). https://mestap.com/, [Erişim Tarihi: 10. 1. 2021].
• Kurnaz, Cemal ve Aydemir, Yaşar (2013). Mecmualara Sorulması Gereken Sorular. Turkish Studies, 8 (1), 51-64.
• Kurnaz, Cemal ve Çeltik Halil (2013). Divan Şiiri Şekil Bilgisi. Ankara: Berikan Yayıncılık.
• Kut, Günay (1986). Mecmua. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler, C. 6. İstanbul: Dergâh Yayınları. 170-73.
• Levend, Âgâh Sırrı (1988). Türk Edebiyatı Tarihi. C. I. Ankara: TTK Yayınları.
• Selçuk, Bahir (2013). Nergîsî, Mehmed. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nergisi-mehmed, [Erişim Tarihi: 13. 1. 2021].
• Seyrekzâde Mehmed Âsım (2019). Zeyl-i Zübdet’ül-Eş’âr (haz. Ali Osman Coşkun). Ankara: KTB Yayınları.
• Şenödeyici, Özer (2014). Şîr-i Jiyân. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/siri-jiyan, [Erişim Tarihi: 13. 1. 2021].
• Mir-zâde Mehmed Sâlim Efendi (2018). Tezkiretü’ş-şu’arâ. (haz. Adnan İnce). Ankara: KTB Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Muallim Nâcî (2009). Lügat-i Nâcî. (haz. Ahmet Kartal). Ankara: TDK Yayınları.
• Özer, Sait (2006). Nâtıkî Divanı (Karşılaştırmalı Metin-İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.
• Şemseddin Sami (2009). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Tapsız, Meliha (1995). Bolulu Himmet Divan Manzum Tarîkat-nâme Âdâb-ı Hurde-i Tarîkât Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Uluocak, Mustafa (1998). Çeşmi-zâde Reşîd Dîvânı İnceleme ve Tenkitli Metin. Yüksek Lisans Tezi: Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Uzun, Mustafa İsmet (2003). Mecmua. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/mecmua, [Erişim Tarihi: 05. 1. 2021].