Türk Edebiyatı’nda Ahlâk-ı Muhsinî Tercümeleri

Yıl 2021, Sayı: 4, 82 - 92, 29.04.2021

Murat Turğut

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.887791

Cited By: 1

Öz

“Seciye, tabiat, huy” gibi anlamlara gelen ahlâk, iyi ve kötü huyları, fazilet ve rezîletleri ifade etmektedir. İslâm dininin de ana konularından biridir. Bu itibarla ahlâka dair hicri ikinci asırdan itibaren geniş bir literatür ortaya çıkmış ve her dönemde birçok eser kaleme alınmıştır. Fars edebiyatının önemli isimlerinden Hüseyin Vâiz Kâşifî’nin (ö. 1504-05) kaleme aldığı Ahlâk-ı Muhsinî; Ahlâk-ı Nâsırî ve Ahlâk-ı Celâlî gibi ahlâkla ilgili yazılan eserlerden biridir. Hüseyin Vâiz Kâşifî, Ahlâk-ı Muhsinî isimli eserini 900/1494-95 yılında Hüseyin Baykara’nın oğlu Ebü’l-Muhsin Mirzâ adına Farsça kaleme almıştır. Kâşifî, Ebü’l-Muhsin’in ismine nispetle eserine Ahlâk-ı Muhsinî ismini vermiştir.
Klasik Türk edebiyatı’nda ahlâkla ilgili mensur veya manzum birçok eser telif veya tercüme edilmiştir. Ahlâk-ı Muhsinî, manası ve ibareleri anlaşılır olduğu için İslâm coğrafyasında yoğun ilgi görmüş, birçok dile tercüme edildiği gibi Türkçeye de dokuz defa tercüme edilmiştir. Bu tercümeler tarih sıralamasına göre Firâkî Abdurrahman Çelebî’nin (ö. 1575) Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî’si, Azmî Pîr Mehmed’in (ö. 1582) Enîsü’l-Ârifîn’i, Ebü’l-fazl Mehmed Efendi’nin (ö. 1574) Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî’si, Rıdvan b. Abdülmennân’ın (ö. ?) Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî’si, Hocazâde Abdülazîz Efendi’nin (ö. 1618) Ahlâk-ı Sultân Ahmedî’si, Bosnevî Ömer Efendi’nin (ö. 1622) Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî’si, Osmanzâde Ahmed Tâib’in (ö. 1724) Ahlâk-ı Ahmedî’si, Ragıp İmamoğlu’nun (ö. 1974) İyilerin Ahlâkı ve Murat Demirkol’un Ahlâk-ı Muhsinî Kâşifî’nin Ahlâk Kitabı’dır.
Bu çalışmada giriş bölümünde Hüseyin Vâiz Kâşifî ve Ahlâk-ı Muhsinî ile ilgili kısa bilgi verildikten sonra yukarıda ismi geçen Ahlâk-ı Muhsinî’nin Türkçe tercümeleri tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahlâk, Hüseyin Vâiz Kâşifî, Ahlâk-ı Muhsinî, Klasik Türk Edebiyatı

Kaynakça

• Akseki, Ahmed Hamdi (2006). Ahlâk Dersleri Ahlâk İlmi ve İslâm Ahlâkı. (Sad. Ali Arslan Aydın). İstanbul: Yasin Yayınevi.
• Altınpay, Hüseyin (2008). Hocazâde Abdülaziz Efendi Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi Fatih Ktp. 3467 (1A-60B). Manisa: Celal Bayar Üniversitesi, SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Avçin, Mehmet (2011). Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî (1b–99a) (İnceleme – Metin). Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi, SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Aydın, Mehmet S. (1989). Ahlâk. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2, 10-14.
• Bağdatlı Ahdî, (2018). Gülşen-i Şu‘râ. (haz. Süleyman Solmaz). Ankara: Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Beyânî, (2017). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ. (haz. Aysun Sungurhan). Ankara: Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Birışık, Abdulhamit (2004). Osmanlıca Tefsir Tercümeleri ve Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’nin Mevâhibî Aliyye’si. İslâmî Araştırmalar Dergisi, 17 (1), 53-68.
• Bosnavî Ömer Efendi. Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî. Kütahya Vahidpaşa İl Halk Kütüphanesi. 43, Va 717.
• Bozo, Esra Yılmaz (2019). Ahlâk-ı Muhsinî: Metin-İnceleme (1A-98B). Manisa: Celal Bayar Üniversitesi, SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Bursalı Mehmet Tahir Bey (1972). Osmanlı Müellifleri 2. (haz. A. Fikri Yavuz ve İsmail Özen). İstanbul: Meral Yayınevi.
• Çağrıcı, Mustafa (1989). Ahlâk. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2, 1-9.
• Dilek, Muhammet (2014). Hocazâde Abdülaziz Efendi’nin Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi (Süleymaniye Ktp. Fatih Bl. nr. 3467, vr. 166a-277b). Manisa: Celal Bayar Üniversitesi, SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Doğan, Enfel (2006). Ahlâk-ı Alâî (Metin-Sözlük-Sentaks İncelemesi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Erdem, Hüsameddin (2000). Osmanlıda Ahlâk ve Bazı Ahlâk Risaleleri. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10 (10), 25-64.
• Hüseyin b. Alîyyi’l-Vâiz el-Kâşifî. Ahlâku’l-Muhsinîn. TBMM Kütüphanesi Yz 6, 232a.
• Hüseyin Vâiz el-Kâşifî, (1965). Ahlâku’l-Muhsinîn. (Çev. Ragıp İmamoğlu). Ankara: Doğuş Matbaacılık.
• Hüseyin Vâiz Kâşifî. Ahlâk-ı Muhsinî. TBMM Kütüphanesi Yz 6.
• Karaismailoğlu, Adnan (1999). Hüseyin Vâiz-i Kâşifî. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 14, 16-18.
• Hüseyin Vâiz-i Kâşifî (2019). Ahlâk-ı Muhsinî Kâşifî’nin Ahlâk Kitabı. (Çev. Murat Demirkol). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Koyuncu, Fatih (2015). Ahlâkî Eğitim Rehberi Olarak Azmî Pir Mehmed’in Enîsü’l-Ârifîn’i. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41), 241-258.
• Koyuncu, Fatih (2019). Enîsü’l-Ârifîn-Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi (İnceleme-Tenkitli Metin). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Koyuncu, Fatih ve Ataç, Selma (2020). Rıdvan Bin Abdülmenan’ın Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî’si. Uluslararası Yunus Emre Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 120-135.
• Kurt, Fatma Hilal (2019). Ömer Efendi'nin Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi: Metin- inceleme (98-b – 198-a). Manisa: Celal Bayar Üniversitesi, SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Lâtifî, (2008). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. (haz. Rıdvan Canım). Ankara: Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Özcan, Abdulkadir (2007). Osmanzâde Ahmed Tâib. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 34, 2-4.
• Pehlivan, Necmettin (2018). Kalîlu’l-Hacm, Kesîu’l-Ma‘nâ: Osmanlı Medreselerinde Velîcân Mar‘aşî’nin Zübdetu’l-Münâzara’sı. Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası (Âlimler, Müesseseler ve Fikrî Eserler)-XVIII. Yüzyıl. Ed. Ahmet Hamdi Furat, Nilüfer Kalkan Yorulmaz ve Osman Sacid Arı. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 97-133.
• Peker, Osman (2010). Hocazâde Abdülaziz Efendi ve Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi (İnceleme- Metin vr. 61a-165b). Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi, SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Rıdvan b. Abdulmennan, Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî, Milli Kütüphane, 60 Hk 40.
• Şahinoğlu, M. Nazif (1989). Ahlâk-ı Muhsinî. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2, 17.
• Turğut, Murat (2019). Osmanzâde Ahmed Tâib’in Ahlâk-ı Ahmedî İsimli Eseri (İnceleme-Metin-İndeks). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Yöntem, Ali Canip (1928). Reis-i Şairân Osmanzâde Ahmed Tâib Efendi. Türkiyat Mecmuası, 2, 103-129.