Kuddûsî’nin “Oldı” Redifli Şiirinin Şerhi ve Yapısal Açıdan İncelenmesi

Yıl 2021, Sayı: 4, 48 - 62, 29.04.2021

Mustafa Emin Zengin

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.893396

Öz

Aşk, günümüz itibariyle iki kişi arasındaki güçlü sevgi veya duygusal bağ anlamına gelecek şekilde bir anlam kaybına uğramış olsa da asıl olarak ilahî ve tasavvufî kavramları da içeren çok daha geniş anlamlar taşımaktadır. Aşk, kimi zaman beşerî kimi zaman ilahî olmak üzere edebiyatımızda önemli bir yer tutmuştur. Tasavvuf edebiyatımızda karşımıza çıkan aşk, ilahî aşk olup onu tadanları Allah’a ulaştıran en önemli araçların başında gelir. Dinî-tasavvufî edebiyat olarak da adlandırılan ve İslam tesiri ile şekillenip kendi üslubunu bulmuş olan bu edebî dönem içerisinde yazılan şiirlerin hemen hepsinde aşk, odak noktası olarak karşımıza çıkar. Gerek Allah aşkı gerekse peygamber aşkı bu şiirlerde mutlak suretle bahis konusudur. Aşk üzerine söylemler, tasavvufî edebiyatta asla bitmez ve bu edebiyatta her vesile ile ilahî aşktan söz edilir. Mutasavvıf şairlerce yazılan şiirlerde ilahî aşk işlenmekte, okuyucuya bir nevi bu aşkı tatmaları tavsiye edilmektedir.
Mutasavvıflar, derin manaları olan tasavvufî hikmetleri ve hakikatleri anlatmada ve bu anlamda irşat etmede gündelik dilin yetersizliğini gördüklerinden maksatlarını şiir vasıtasıyla dile getirmişlerdir. Zaman içerisinde edebî eserleri açıklama ve yorumlama ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Zira yazar, bazen söylemek istediğini açıkça söylerken bazen de dil denen yapının arkasına gizlemiştir. Bu durum edebî eseri yorumlamada farklı yöntemlerin kullanılmasını da beraberinde getirmiştir. Bu yöntemlerden biri de metni oluşturan unsurları kendi anlam düzleminde değerlendiren ve onun dışında kalan metin dışı unsurlara itibar etmeyen “yapısalcılık kuramıdır.” İki ana bölümden oluşan bu makalenin ilk bölümünde mutasavvıf şair Kuddûsi’nin” (ö. 1849) “oldı” redifli şiiri klâsik şerh metoduyla açıklanmış, ikinci bölümünde ise şiirin yapısal açıdan taşıdığı özellikler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kuddûsî, Aşk, Oldı, Şerh, Yapısalcılık

Teşekkür

Böyle seçkin ve faydalı bir dergi çıkardığınız için müteşekkirim.

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Halûk vd. (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Alan, Selami (2015). Yapısalcı Bir Yaklaşımla Arif Nihat Asya’nın “Beşik” Şiiri. Türük Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 1(5), 94-104.
• Albayrak, Nurettin (2009). Türk Halk Şiirinde Biçim ve Tür Sorunu. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2(3-4), 133-186.
• Bilgin, Azmi (2011). (e-kitap). Nigârî Divanı. [Erişim tarihi: 23.12.2020], https://muzafferozak.com/PDF/Kitaplar/NigariDivani.pdf.
• Can, Kevser (2020). Ahmed Kuddûsî Dîvânı’nda Tarihî ve Efsânevî Şahsiyetler. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Cebecioğlu, Ethem (2004). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Anka Yayınları.
• Dağlar, Abdülkadir (2018). Gün Gecelidir/Gün Akşamlıdır Meseline Dâir. Hikmet- Akademik Edebiyat Dergisi, 9, 103-113.
• Devellioğlu, Ferit (2003). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dilçin, Cem (1983). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Furtana, Filiz (2014). Yapısalcılık Kuramı Bağlamında Kiraz Adlı Hikâye Üzerine Bir Değerlendirme. Mavi Atlas, 3, 39-52.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (2011). Niyâzî-i Mısrî. Şarkiyat Mecmuası, 183-226.
• Horata, Osman (2002). Necâtî Bey’den Bâkî’ye Döne Döne. Eski Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• İlaydın, Hikmet (2018). Türk Edebiyatında Nazım. Ankara: Akçağ Yayınları.
• İpekten, Halûk (1996). Fuzûlî Hayatı Sanatı Eserleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Keskin, Arif (2019). Edebiyat Eleştirisinde Yapısalcı Kuramın Gelişimi. Edebî Eleştiri Dergisi, Eleştiri Kuramları Özel Sayısı, 3(3), 274-286.
• Kolcu, Ali İhsan (2008). Edebiyat Kuramları Tanım-Tenkit-Tahlil. Ankara: Salkımsöğüt Yayınları.
• Macit, Muhsin (2016). Divan Şiirinde Âhenk Unsurları. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Montaigne (1999). Denemeler. (Çev. Sabahattin Eyüboğlu). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Özgökmen, Murat (2009). Türk İslâm Edebiyatında İlâhiler, Nefesler ve Devriyeler. Konya: Selçuk Üniversitesi, SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Öztürk, Erdem Can (2018). Niyâzî-i Mısrî Dîvânı’nda Mürşid Olarak Aşk. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, 4(9), 114-131.
• Pala, İskender (2005). Kitâb-ı Aşk. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Pala, İskender (2020). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Poyraz, Yakup (2014). Fenâfillâh Mertebesinden Bekâbillâh Makamına Mevlânâ’da İlahî Aşk. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(9), 871-895.
• Sağlam, Ayşe (2016). Nigârî Dîvanında Rind ve Zahid. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 17, 267-282.
• Tarlan, Ali Nihat (2020). Fuzûlî Divanı Şerhi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tenik, Ali (2007). Ahmed Kuddûsî ve Tasavvuf Düşüncesi. Ankara: Ankara Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Tenik, Ali (2014). Kuddûsî Divanı. [Erişim tarihi: 13.10.2020], www.nigde.ktb.gov.tr/TR-216020/kuddusi-divani.html.
• Todorov, Tzvetan (2010). Yazın Kuramı. (Çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Wellek Rene ve Varren Austin (1993). Edebiyat Teorisi. (Çev. Ö. Faruk Huyugüzel). İzmir: Akademi Kitabevi.
• Yücel, Tahsin (2005). Yapısalcılık. İstanbul: Can Yayınları.