Ahmed Rasim’in Fonograf Adlı Eseri

Yıl 2021, Sayı: 4, 104 - 114, 29.04.2021

Dilek Herkmen

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.901490

Öz

Türk edebiyatının verimli yazarlarından olan Ahmed Rasim, birçok edebî türde eser vermiştir. Bedâyi-i Keşfiyyât ve İhtirâât-ı Beşeriyye Fonograf: Sadâyı Tahrîr ve İâde Eden Âlet Ahmed Rasim’in ilk eseridir. 1885 yılında yazdığı bu kitapta yazar, Amerika’da Edison tarafından keşfedilen fonografı tanıtır ve bu cihazın çalışma prensibini açıklar. Fonografa ait üç ayrı şekle yer veren yazar, şekillerde aletin parçalarına birer harf tayin etmiş ve bu harfler aracılığıyla da parçaların işlevlerini anlatmıştır. Bugün yerini farklı teknolojik aletlere bırakmış olan fonografın meydana getiriliş safhaları ve bu çalışmada emeği olan bilim adamları da eserde konu edilir. Eser, fonograf adlı aletin tanıklandığı, tanıtıldığı ilk kaynak olması bakımından önemlidir. Bu çalışmada Ahmed Rasim’in ardından Ahmed Midhat Efendi ve Sami Paşazade Sezai’nin de eserlerinde fonograftan bahsettikleri; ardından 1894’te Lügat-i Naci’de fonografın madde başı olarak yer aldığı belirlenmiştir. İ.B.B. Atatürk Kitaplığı’nda K/1079 numarasıyla kayıtlı olan Bedâyi-i Keşfiyyât ve İhtirâât-ı Beşeriyye Fonograf: Sadâyı Tahrîr ve İâde Eden Âlet adlı eser 15 sayfadan meydana gelmektedir. Eserin İfâde-i Mahsûsa bölümü ve Fonograf başlıklı metin kısmı Latin harflerine aktarılmıştır. Eserin sözlüğü hazırlanarak 19. yüzyıl söz varlığına katkı sağlanması amaçlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Ahmed Rasim, fonograf, Osmanlı Türkçesi, bilimsel metinler

Kaynakça

• Ahmed Rasim (1885). Bedâyi-i Keşfiyyât ve İhtirâât-ı Beşeriyye Fonograf: Sadâyı Tahrîr ve İâde Eden Âlet. İstanbul: Matbaa-i K. Bağdadlıyan (Aramyan).
• Andı, Fatih (2020). Ahmed Midhat Efendi Bütün Eserleri, Fennî Bir Roman yahut Amerika Doktorları. Ankara: TDK Yayınları.
• Kartal, Ahmet (2009). Lügat-i Nâcî Muallim Nâcî. Ankara: TDK Yayınları.
• Kerman, Zeynep (2001). Samipaşazade Sezai Bütün Eserleri I-II, Siyasi ve Sosyal Makaleler. Ankara: TDK Yayınları.
• Şemseddin Sami (1317). Kamus-ı Türkî. Dersaadet: İkdam Matbaası.