Barak Türkmenlerinde Halk Oyunları

Yıl 2021, Sayı: 5, 235 - 259, 31.08.2021

Eser Genç

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.908969

Cited By: 1

Öz

Halk oyunları doğadaki birtakım unsurların taklidi ve sosyal değişimin getirdiği duyguların sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Özellikle oyunlarda hayvanların çeşitli mimik ve hareketlerle taklit edildiği görülür. Halk oyunları; insanların sevgilerini, heyecanlarını, hüzünlerini ve düşüncelerini belirtme aracı olarak insanlık tarihinden bu yana sergilenmiştir. Günümüzde ise halk oyunları farklı işlevlere bürünerek karşımıza çıkmaktadır. Bu oyunlar; eğlenme, protesto, toplumsal temsil, iletişim, kutlama, eğitimde kültürel aktarım, sağlık alanında yaşam kalitesini iyileştirici birtakım hareketler sağlaması gibi işlevlere sahiptir. Bununla birlikte halk oyunları; yapısı, içeriği ve çeşitli işlevleriyle toplumun kültürünü, kimliğini yansıtan halk bilgisi yaratmalarıdır. Barak Türkmenlerinde halk oyunlarının oluşumunda Osmanlı’nın iskân politikalarının etkisi büyüktür. Bu topluluk iskân politikaları neticesinde göçe zorlanmış ve iskânı halk oyunları ile protesto ederek isyanlarını figürlerine yansıtmıştır. Bu bağlamda Barak Türkmenleri halk oyunları yörenin kültürünü, yaşam tarzını, coğrafi yapısını ve iklimini yansıtmaktadır. Daha önce Barak Türkmenleri halk oyunları ile ilgili bağımsız bir halk bilimi çalışması yapılmaması bu konunun seçilme nedenidir. Bu çalışmada tespit edilen halk oyunları; literatür tarama, gözlem ve görüşme yöntemleri kullanılarak ortaya koyulmuştur. Barak Türkmenlerinin yaşadığı saha taranmış; halk oyunlarının icra ortamları, yapısı ve içeriği hakkında bilgi verilmiştir. Tespit edilen halk oyunları düğün, şenlik, sünnet töreni, kına gecesi gibi ortamlardan derlenmiş ve oyunların ortaya çıkış hikâyelerinden söz edilmiştir. Bu çalışmada Barak Türkmenleri halk oyunlarının tanıtılması ve böylelikle oyunların gelecek nesillere aktarılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Barak Türkmen kültürü, halk oyunları, icra, işlev, yapı.

Kaynakça

• And, Metin (2019). Oyun ve Bügü-Türk Kültüründe Oyun Kavramı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• And, Metin (1970). 100 Soruda Türk Tiyatrosu Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Arsunar, Ferruh (1960). Gaziantep Folkloru. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Bali, Aslı (2017). Halk Oyunları Üzerine Halkbilimsel Bir Araştırma: Mersin İli Silifke İlçesi Örneği. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 33(33), 78-91.
• Başgöz, İlhan (1986). Folklor Yazıları. İstanbul: Adam Yayınları.
• Çakır, Ahmet (1989). Türk Halk Oyunlarının Tasavvuf İçindeki Yeri ve Önemi. Anayurttan Atayurda Türk Dünyası Yayınları, 60-72.
• Çobanoğlu, Özkul (1999). Türk Halk Bilimi Kuram ve Yöntemlerine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çokluk, Ömay - vd. (2011). Nitel Bir Görüşme Yöntemi: Odak Grup Görüşmesi. Kuramsal Eğitimbilim (4)1, 95-107.
• Demirsipahi, Cemil (1975). Türk Halk Oyunları. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ekici, Metin (2012). Kuram ve Yöntemler. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (ed. M. Öcal Oğuz). Ankara: Grafiker Yayınları, 57-92.
• Eroğlu, Türker (1999). Halk Oyunları El Kitabı. İstanbul: Mars Basım Hizmetleri.
• Eroğlu, Türker (2017). Türkiye’deki Halk Oyunlarının Temel Özellikler, Tür ve Dağılım Bakımından İncelenmesi. Akademik Sosyal Araştırma Dergisi, 5(42), 67-78.
• Eroğlu, Türker (1995). Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Halk Oyunları ve Halayların İncelenmesi. Ankara: Kılıçarslan Matbaası.
• Ertural, Murat Serkan (2006). Gaziantep Halk Oyunları Üzerine Bir İnceleme. Gaziantep: Gaziantep Üniv. SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Gazimihal, Mahmut Ragıp (1991). Türk Halk Oyunları Kataloğu. C.1, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Güzeloğulları, Neslihan (2005). Gaziantep Halk Oyunlarının Yapısı ve İşlevleri. İzmir: Ege Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Güzelbey, Cemil Cahit (1959). Gaziantep Folklorundan Notlar. C.1, Gaziantep: Güzelyurt Matbaası.
• Huizinga, Johan (1994). Homo Ludens, “Kültür Olgusu Olarak Oyunun Doğası ve Anlamı” (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Irmak, Yılmaz (2016). Mitten Efsaneye Bir Halk Oyunu: Bingöl Kartal Oyunu. Studies Of The Ottoman Domain 6(10), 90-105.
• Kalaycıoğlu, Mithat (1998) Hatay Halk Bilimi. Hatay: İhsan Ofset.
• Karkamış Kaymakamlığı (2006). Tarihi ve Kültürüyle Barak Karkamış. Gaziantep: Karkamış Kaymakamlığı Yayınları.
• Kılıçkıran, Mazlum Nusret (1973). Öyküleri ve Türküleriyle Kilis. Bornova.
• Kılınç, Yılmaz (2002). Gaziantep Yöresi Halk Oyunlarında Halay Geleneği. Gap Çerçevesinde Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, 12-13 Ekim 2001, Gaziantep: Kültür Bakanlığı Yayınları, 137-145.
• Köksel, Behiye (2019). Barak İskân Şiirlerinde ve Türkülerinde Osmanlıya Başkaldırı. Gaziantep Üniversitesi Ayıntab Araştırmaları Dergisi, 2(1), 77-88.
• Mete, Filiz (2020). Türkçe Öğretiminde Görsel Kültür Ürünleri: Halk Oyunlarının Yeri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(2), 736-749.
• Özbaş, Ömer (1958). Gaziantep Dolaylarında Türkmenler ve Baraklar. Gaziantep: Gaziantep Kültür Derneği Yayınları.
• Sümbül, Muzaffer (2004). Adana, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş Bölgesi Halk Oyunlarının Yapısal Özellikleri ve Karşılaştırmalı Analizi. Ankara: Ankara Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Şanda, Mehmet Nuri (2018). Geçmişten Günümüze Beydili Aşireti Siyasi, Sosyal ve Kültür Yapısı. Adıyaman: İksad Yayınevi.
• Şenol, Ahmet (1993). Halk Oyunları, “TFA Dergisinde Yayımlanmış Makaleler”. Ankara: Folklor Araştırmaları Kurumu Yayınları, 19.
• Tanyol, Cahit (1952). Baraklarda Örf ve Âdet Araştırmaları. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 2(7), 71-108.
• Türkçe Sözlük (1998). C.2, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• b. İnternet Kaynakları
• Halk Oyunları. [Erişim Tarihi: 28.02.2021], https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-80209/halk-oyunlari.html.
• Kılınç, Yılmaz (2020). Gaziantep Yöresi Halayları Baraklar-Göçün Türküsü Belgeseli. [Erişim Tarihi: 01.03.2021], https://www.youtube.com/watch?v=zlVd3bFvMhg
• TDK (2021). Derleme Sözlüğü (Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü). [Erişim Tarihi: 25.02.2021], https://sozluk.gov.tr/.
• c. Sözlü Kaynaklar
• Sözlü kaynaklar, adı-soyadı, doğum yılı, doğum yeri, medeni hali, mesleği ve eğitim durumu bilgileri aşağıda sırasıyla verilmiştir.
• K.1. Eyyüp Ensar YILMAZ, 1983, Nizip, Evli, Öğretmen, Üniversite.
• K.2. Hüseyin YILDIRIM, 1937, Nizip, Evli, Belediye Emeklisi-Halk Şairi, İlkokul.
• K.3.Mehmet CEYLAN, 1973, Şehitkâmil, Evli, Halk Oyunları Eğitmeni, Üniversite.
• K.4. Müslüm Bozaslan,1985, Nizip, Evli, Şoför, Ortaokul.
• K.5. Mustafa BÜLBÜL, 1987, Nizip, Bekâr, Halk Oyunları Eğitmeni, Üniversite.
• K.6. Hatice KARABULUT, 1961, Şehitkâmil, Evli, Ev Hanımı, Okuryazar Değil.
• K.7. Ömer KARABULUT, 1957, Şehitkâmil, Evli, Tüccar, İlkokul.
• K.8. Ayşe SORGUNCU, 1990, Besni, Bekâr, Lojistik Sorumlusu, Ön Lisans
• K.9. Kübra KENDİRCİ, 1997, Nizip, Bekâr, Öğretmen, Üniversite.
• K.10. Yasemin DOĞAN, 1994, Karkamış, Evli, Öğretmen, Üniversite.
• K.11. Kemal GENÇ, 1973, Besni, Evli, Çiftçi, İlkokul.
• K.12. Abuzer ÖZBAY, 1957, Besni, Evli, İnşaat Ustası, İlkokul.
• K.13. Nebahat İPLİKÇİBİLİR, 1965, Besni, Evli, Ev Hanımı, Okuryazar Değil.
• K.14. Gökhan DOĞAN, 1991, Nizip, Evli, Şoför, Ön Lisans.
• K.15. Mustafa TOSUN, 1984, Nizip, Evli, Şoför, Ortaokul.
• K.16. Gülay KENDİRCİ, 1964, Nizip, Evli, Ev Hanımı, İlkokul.
• K.17. Selahattin ÖLÇER, 1965, Nizip, Evli, Şoför, İlkokul.
• K.18. Kadir GÜMÜŞ, 1983, Nizip, Evli, Şoför, Lise.
• K.19. Güneş GÜNER, 1972, Karkamış, Evli, Ev Hanımı, İlkokul.
• K.20. Bülent DOKUR, 1980, Şahinbey, Evli, Satış Temsilcisi, Lise.
• K.21. Emine ÖZCAN, 1966, Oğuzeli, Evli, Ev Hanımı, İlkokul.
• K.22. Ayşe ATAŞ, 1961, Oğuzeli, Evli, Ev Hanımı, İlkokul.
• K.23. Mehmet DAĞLI, 1968, Oğuzeli, Evli, Çiftçi, İlkokul.
• K.24. Fatih DAĞLI, 1993, Oğuzeli, Makine Mühendisi, Üniversite.
• K.25. Firdevs DAĞLI, 1975, Oğuzeli, Çiftçi, Okuryazar Değil.
• K.26. Atike ATAŞ, 1963, Oğuzeli, Ev Hanımı, İlkokul.
• K.27. Mustafa ÇELİK, 1971, Elbeyli, Muhtar, İlkokul.